Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ορούντα- Orounta. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, περί τα 36 χιλιόμετρα (μέσω Αγίων Τριμιθιάς) νοτιοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας. Η Ορούντα είναι κτισμένη κοντά στην ανατολική όχθη του ποταμού της Περιστερώνας, παραπόταμου του Σερράχη, σε μέσο υψόμετρο 290 μέτρων. Το τοπίο της έχει μια γενική κλίση προς τα βόρεια.

Γεωλογία 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού απαντώνται οι λάβες, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες), το σύναγμα (εκτεταμένοι σχηματισμοί άμμων και χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου), και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα, ερυθρογαίες και προσχωσιγενή εδάφη.

Καλλιέργειες 

Η Ορούντα δέχεται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση, που κυμαίνεται περί τα 320 χιλιοστόμετρα. Μια μεγάλη έκταση γης αρδεύεται είτε με το νερό του ποταμού της Περιστερώνας είτε με την αξιοποίηση πηγών και διατρήσεων. Στην περιοχή του χωριού καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή (λεμονιές, πορτοκαλιές και γκρέιπφρουτ), τα όσπρια (κυρίως κουκιά αλλά και ρεβίθια, φασόλια και λουβιά), οι αμυγδαλιές, οι ελιές, τα λαχανικά (κυρίως πατάτες αλλά και κρεμμύδια, μπιζέλια, κραμπιά, τομάτες, αγγουράκια, πεπόνια και κόλιαντρος), τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, ο άνιθος, η αρτυσιά και οι χαρουπιές.

Από κτηνοτροφικής απόψεως, ιδιαίτερα αναπτύχθηκε στην Ορούντα η χοιροτροφία. Λόγω αυτής της δραστηριότητας καθιερώθηκε κάθε χρόνο αρχές Σεπτεμβρίου ο χορός της Γουρουνιάς. 

Εκτός από τη γεωργία και τη κτηνοτροφία, ένα σημαντικό μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού του χωριού εργάζεται στη Λευκωσία ως διακινούμενο.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Ορούντα συνδέεται στα βόρεια με το δρόμο Λευκωσίας-Αστρομερίτη-Τροόδους (περί τα 4 χμ.). Συνδέεται επίσης στα νότια με το χωριό Κάτω Μονή (περί τα 5 χμ.).

Πληθυσμός 

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ταραχές

Μετά το 1964, εξαιτίας  των  διακοινοτικών  ταραχών που ακολούθησαν την τουρκοκυπριακή ανταρσία, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Ορούντας εγκατέλειψαν το χωριό τους και μετακινήθηκαν σε άλλα αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά, στο πλαίσιο οδηγιών της Άγκυρας για δημιουργία στο νησί ισχυρών τουρκοκυπριακών θυλάκων. Το χωριό δέχθηκε, μετά την τουρκική εισβολή του 1974, αριθμό Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων. Στην περιοχή του δημιουργήθηκε συνοικισμός αυτοστέγασης εκτοπισμένων.

Ιστορία 

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Ο ντε Μας Λατρί αναφέρει το χωριό ως Orondes και γράφει ότι στα χρόνια της Φραγκοκρατίας αποτελούσε βασιλικό κτήμα που διοικητικά υπαγόταν στην περιοχή (bailliage) της Μόρφου. Ωστόσο το χωριό δεν βρίσκεται σημειωμένο σε πολύ παλαιούς χάρτες, τουλάχιστον με την ονομασία που έχει σήμερα.

Ονομασία

Η αρχική ονομασία του χωριού φαίνεται ότι ήταν φυτώνυμη (όπως και αρκετών άλλων χωριών, λ.χ. Κυπερούντα, Μαραθούντα κλπ.) και ήταν Ὀροβοῦντα, ως περιοχή παραγωγής ὀρόβου (το γνωστό ρόβιν). Μάλιστα ο Σ. Μενάρδος (Τοπωνυμικόν Κύπρου), γράφει χαρακτηριστικά: τῆς δέ Ὀρούντας καί τῆς ὅλης περιοχῆς ὀνομαστόν καί ἄφθονον εἶναι καί σήμερον τό ρόβι (τῷ 1904 ἔδωκεν ἡ  Ὀροῦντα δεκάτην 105 κοιλά), ἡ δέ πτῶσις τοῦ β μεταξύ δύο φωνηέντων εἶναι κανονικωτάτη... συνεπώς από Ὀροβοῦντα μετετράπη σε Ὀρούντα.

Εκκλησίες

Η εκκλησία του χωριού είναι σύγχρονη και αφιερωμένη στον απόστολο Λουκά. Κτίστηκε κοντά στα ερείπια παλαιάς εκκλησίας. Ενδιαφέρουσα είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, του 16ου αιώνα, κοντά στην Ορούντα, στην αριστερή όχθη του ποταμού της Περιστερώνας. Η εκκλησία αυτή ήταν το καθολικό μικρού μοναστηριού. Στα τέλη του 19ου αιώνα ζούσε εκεί ένας ιερομόναχος Ιωακείμ που έκανε και τον δάσκαλο. Το μοναστήρι είχε παλαιότερα κτηματική περιουσία από 400 σκάλες χωράφια, διαλύθηκε όμως στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας. Υφίστανται ακόμη στο χωριό παλαιές παραδόσεις για το μοναστήρι. Μια απ’ αυτές (που την αφηγείται ο Νέαρχος Κληρίδης) αναφέρεται σε εύρεση θησαυρού:

Ένας εργάτης από την Ορούντα, κάποιος Κατόπης, σκάβοντας κατά τύχη, στην περιοχή του μοναστηριού, βρήκε μια χύτρα γεμάτη χρυσαφικά κι ασημικά της εκκλησίας και πολλά νομίσματα. Γυρνώντας στο χωριό του, έδειξε το θησαυρό σ’ έναν Τούρκο, ο οποίος δεν άργησε να του τον πάρει με τη βία. Ο ίδιος εργάτης, σκάβοντας στο ίδιο μέρος, βρήκε ασημένιο σταυρό, τον οποίο πούλησε κρυφά στον Χατζησάββα από τη Λευκωσία, ο οποίος τον πούλησε με τη σειρά του κι έκτισε το παλαιό και γνωστότατο κέντρο Χατζησάββα κατά τα τέλη του 19ου αιώνα.

Βλέπε λήμμα: "Χατζησάββας"

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Ιστοσελίδα Χωριού Ορούντας