Ξερά και Ξερό
Ο χαρακτηρισμός «ξέρα» (η), «ξερά» (τα) και «ξερός» (ο) ή ακόμη και «ξερό» (το), απαντάται ως πρώτο συνθετικό πολλών εκατοντάδων τοπωνυμίων σε ολόκληρη την Κύπρο. Ως πρώτο συνθετικό ονομασιών περιοχών, ακριβώς χαρακτηρίζει τέτοιες περιοχές ως στερούμενες νερού.
Πέραν των 200 τέτοιων τοπωνυμίων έχουν καταγραφεί ως υφιστάμενα στην Κύπρο, ενώ άλλα 100 περίπου ή και περισσότερα ονόματα απαντώνται για τοποθεσίες που αποκαλούνται Ξερός απλώς ή και Ξερή. Ξερός ονομάζεται και ένα χωριό, ενώ την ίδια ονομασία φέρουν και δύο ποταμοί.
Ως πρώτο συνθετικό τόσων πολλών τοπωνυμίων, φανερώνει ακριβώς - με τον χαρακτηρισμό τους ως «ξερών» - το μεγάλο πρόβλημα της λειψυδρίας ή και της μη ύπαρξης ικανοποιητικών ποσοτήτων νερού, που πάντοτε βασάνιζε την Κύπρο.
Ως δεύτερο συνθετικό των τοπωνυμίων, είναι πάντοτε το ουσιαστικό που καταδεικνύει εκείνο που είναι «ξερό», που στερείται δηλαδή νερού. Έχουμε έτσι ένα πλήθος διαφορετικών τοπωνυμίων, όπως είναι:
- Ξεροπόταμος (=ποταμός χωρίς νερό)
- Ξεραρκάκα (=αργάκι [ρυάκι] χωρίς νερό)
- Ξερόλακκος (=λάκκος του οποίου το νερό έχει στερέψει)
- Ξεράμπελα (=αμπέλια που δεν υδρεύονται ή που έχουν ξεραθεί λόγω ελλείψεως νερού)
- Ξεραθασ΄ιές (=τοποθεσία με αθασ΄ιές [αμυγδαλιές] που έχουν ξεραθεί λόγω ελλείψεως νερού)
- Ξερόβρυση (=τοποθεσία με βρύση ή πηγή που έχει στερέψει)
- Ξερόλιμνη (=λίμνη που παρέμεινε χωρίς νερό)
- Ξεροκοίλαδα (=κοιλάδες που στερούνται νερού)
- Ξεροκόλυμπος (=τοποθεσία με «κόλυμπον» [μικρή φυσική λιμνούλα] που παρέμεινε χωρίς νερό)
- Ξερολείβαδον (=λειβάδι που έχει ξεραθεί)
- Ξερομέρσινον (=περιοχή με «μερσινιές» [φυτά μυρσίνης] που έχουν ξεραθεί)
- Ξεροπέρβολον (=τοποθεσία με περιβόλι που έχει ξεραθεί)
- Ξερόμουττη (=κορυφή λόφου ή όρους, που στερείται νερού και άρα και βλάστησης)
Τέτοια και άλλα ακόμη τοπωνύμια σε ολόκληρη την Κύπρο, επιζούν έως και σήμερα.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια