Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Λόγιος, εκπαιδευτικός και λαογράφος. Γεννήθηκε στην Κάτω Πάφο το 1908 και πέθανε στις 2 Ιουλίου 1991. Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της Λεμεσού και στη συνέχεια μαζί με τον αδελφό του Νικόλαο Ξιούτα μετάβησαν στην Αθήνα για σπουδές. Ο Παύλος Ξιούτας σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, απ' όπου κι αποφοίτησε το 1930. Επιστρέφοντας αμέσως μετά στην Κύπρο, εργάστηκε ως εκπαιδευτικός (καθηγητής και διευθυντής) σε διάφορες σχολές μέσης εκπαίδευσης σε πολλά μέρη της Κύπρου και ιδίως στην ύπαιθρο: τριτάξια ανώτερη Ελληνική Σχολή Σολέας (1930-31), τετρατάξια ανώτερη Πρακτική Σχολή Πλατρών (1931-33), Παγκύπριο Γυμνάσιο (1933-37), Γυμνάσιο Κερύνειας (1938-41), Ελληνική Σχολή Μόρφου (1941-42), Παγκύπριο Γυμνάσιο (1942-48), Ελληνική Σχολή Γιαλούσας (1950-51), Παγκύπριο Γυμνάσιο Θηλέων Κύκκου (1963-68).

 

Βλέπε Βίντεο: Μια εξομολόγηση του Παύλου Ξιούτα. Αρχείο ΡΙΚ- Ψηφιακός Ηρόδοτος

 

Παράλληλα, ο Παύλος Ξιούτας πρωτοστάτησε στο κτίσιμο διαφόρων σχολών στην ύπαιθρο (Πλάτρες, Γιαλούσα,  Όμοδος), εργαζόμενος προς τούτο και ο ίδιος σε χειρωνακτικές εργασίες, θέλοντας να δώσει το παράδειγμα στους κατοίκους της υπαίθρου να στρατευθούν κατά του αναλφαβητισμού.

 

Οκτωβριανά

Αναμείχθηκε επίσης ενεργά στα κοινά και ήταν εκ των πρωτεργατών της ίδρυσης της Εθνικής Οργάνωσης Κύπρου με το Μακάριο Β και πρόεδρο της τον Αχιλλέα Αιμιλιανίδη που έδρασε κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας. Ως ένα από τα ενεργότερα στελέχη της Εθνικής Οργανώσεως Κύπρου (ΕΟΚ) έλαβε μέρος και στην εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931 με αποτέλεσμα να συλληφθεί, να φυλακιστεί και στη συνέχεια να εκτοπισθεί στις Κάτω Πλάτρες κατά το 1931-32.

 

Β Παγκόσμιος

Πρωτοστάτησε στη διεξαγωγή εράνων στα χρόνια του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου για ενίσχυση της αγωνιζόμενης Ελλάδας αλλά και για περίθαλψη Ελλήνων προσφύγων. Υπηρέτησε επίσης τον αγώνα του 1955-1959. Κατά των Βρετανών αποικιοκρατών αγωνίστηκε και δημοσιογραφικά, αρθρογραφώντας μόνιμα και για πολλά χρόνια σε όλες σχεδόν τις κυπριακές εφημερίδες και ιδίως στην Ελευθερία το 1937-42, στον Κυπριακόν Τύπον το 1943-51 και σε άλλες, χρησιμοποιώντας και ψευδώνυμα («Ἰξίων», «Παλαιός Πολιτευτής», «Ἕλλην Κύπριος» κ.ά.).

 

Σε συνέντευξη του στο ΡΙΚ η οποία απομαγνητοφωνήθηκε και δημοσιεύτηκε στο Φιλελεύθερο στις 27 Ιουνίου 2021 αναφέρεται στο διορισμό του ως υπέυθυνος αγορανομίας κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: 

"Μετά την Κερύνεια, όπου συνέβησαν ιλαροτραγικά πράγματα με τους άκρους εθνικόφρονες και τους ακραίους προδότες, ευνοουμένους των Άγγλων, έφυγα και πήγα στη Μόρφου, ως γυμνασιάρχης. Εκεί, ατυχώς, όπως και στην υπόλοιπη Κύπρο, υπήρχαν κομματικές διαιρέσεις, πράγματα τα οποία δεν ευνοούν φυσικά την πρόοδο του λαού, και κυρίως τις χαμηλές τάξεις. Σηκώθηκα κι από κει κι έφυγα και ήρθα ξανά στη Λευκωσία το 1943. Το 1943 ήταν η ακμή του Πολέμου και ο εφοδιασμός της νήσου ήταν δύσκολος. Για να εξυπηρετήσω την πατρίδα μου, με συμφωνία του δημάρχου, έκατσα είκοσι οκτώ νύχτες και μέρες κι έκανα το σχέδιο αγορανομίας κι ενώ ήμουν  καθηγητής του Παγκυπρίου Γυμνασίου, ταυτόχρονα ήμουν και διευθυντής της αγορανομίας που διένειμε με δελτία τα τρόφιμα, το κρέας, τα ρουχικά. Εκεί μου δόθηκε η ευκαιρία να δείξω την αξιοπρέπεια του Κυπρίου, όταν διαχειρίζεται δημόσια πράγματα, αρνούμενος να δώσω κρέας στον τότε κυβερνήτη, ο οποίος μου έστειλε αλλεπάλληλους απεσταλμένους για να παρανομήσω. Του απήντησα ότι ο κυβερνήτης μιας χώρας είναι ο πρώτος που πρέπει να τηρεί τον νόμο και όχι να τον παραβαίνει, και συνεπώς, επειδή σύμφωνα με τον νόμο δεν δικαιούται κρέας, δεν του έδωσα. Και χάλασε έτσι το πάρτι του! Σκεφθείτε ότι αυτή η προσπάθεια, που διατήρησε την αξιοπρέπεια ενός λαού, επικρίθηκε και από ελληνική εφημερίδα. Είναι ντροπή».

 

ΕΜΕ

Μεταξύ 1951 και 1960 εργάστηκε στην οινοβιομηχανία ΚΕΟ και στην Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία (ΕΜΕ), το δε 1961 διορίστηκε ως πρώτος (μετά την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητη Δημοκρατία) διευθυντής του Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών. Στη θέση αυτή υπηρέτησε μέχρι το 1963.

 

Συγγραφή

 Κατά το διάστημα 1948-1950 ο Παύλος Ξιούτας εξέδωσε την εφημερίδα Νέος Κόσμος και παράλληλα το περιοδικό Σύγχρονη Σκέψη που περιελάμβανε δοκίμια μεταφρασμένα από την αγγλική, επί κοινωνικών και πολιτικών κυρίως θεμάτων. Το 1955 εξέδωσε, για λογαριασμό της Ελληνικής Μεταλλευτικής Εταιρείας το περιοδικό Δημιουργία. Υπήρξε, μαζί με τον Αντώνη Ιντιάνο, πρωτεργάτης στην ίδρυση της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών το 1936. Ασχολήθηκε επίσης με μεταφράσεις έργων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.

 

Στο λογοτεχνικό τομέα, έγραψε:

 1. Ὁ Διγενής (1938, μυθιστορηματική βιογραφία).

2. Ταξίδια τῆς ψυχῆς μου (1945, χρονογραφήματα, αναλύσεις δημοτικών τραγουδιών και παραδόσεων κλπ.).

3. Τζουάνα (1949, θεατρικό).

4. Ἀφροδίτη καί Ἄδωνις (έμμετρο θεατρικό, ανέκδοτο).

5. Ποιήματα (συλλογές ποιημάτων, ανέκδοτες).

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συμβολή του Παύλου Ξιούτα στον λαογραφικό τομέα. Η μακρόχρονη παραμονή του στην ύπαιθρο και οι συχνές επισκέψεις του σ' ολόκληρη την Κύπρο, τον έφεραν σε μόνιμη επαφή με τον λαϊκό πλούτο του νησιού. Εξέδωσε τα ακόλουθα έργα:

 

 Βιβλία:

1. Ξέναι λέξεις στήν γλῶσσα μας (τόμος Α', 1937).

2. Ἀπό τά τραγούδια μας (1938).

3. Κυπριακή Λαογραφία τῶν Ζώων (έκδοση Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, 1978· επίσης επίμετρον στο ίδιο έργο, 1979).

4. Παροιμίες τοῦ Κυπριακοῦ Λαοῦ (ογκώδες έργο σε τρεις τόμους, 1984,1985, στο οποίο συγκέντρωσε, παρουσίασε, ταξινόμησε και ανέλυσε πέραν των 5.000 κυπριακών παροιμιών).

 

Διάφορα άλλα λαογραφικά κείμενά του δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά, ενώ αρκετά είναι ακόμη ανέκδοτα.

Το 2008 κυκληφόρησαν τα Ποιητικά Άπαντα του Παύλου Ξιούτα σε δύο τόμους, με επιμέλεια του δημοσιοφράφου Κύπρου Κουρτελλάρη.

Στις 29 Νοεμβρίου 2008 , 100 χρόνια από τη γέννηση του το Πανεπιστήμιο Κύπρου και η Εφημερίδα Χαραυγή πραγματοποίησαν ημερίδα προς τιμή του 

 

Ο Πνευματικός άνθρωπος

Στη συνέντευξη του στον Κλείτο Ιωαννίδη στο ΡΙΚ ο Παύλος  Ξιούτας δίνει τον ορισμό του πνευματικού ανθρώπου όπως ο ίδιος τον κατανοούσε:

"Πνευματικός άνθρωπος κατ’ εμέ, δεν είναι ο φορτωμένος διπλώματα και δοκτοράτα, ή ο άχρηστος ασκητής ενός δωματίου, ή ο πληρωμένος υπηρέτης ενός κατεστημένου, ή ακόμη, και στον ελληνικό κόσμο, ο άεργος ή ο φυγάς ή ο ξενιτεμένος τυχοδιώκτης. Πνευματικός άνθρωπος, αληθινός, είναι ο βαθύς και κριτικός μελετητής του ανθρώπου, της ζωής του, της ιστορίας του και του πολιτισμού του, που από βαθιά αγάπη κι εκτίμηση αυτού του μεγαλειώδους όντος που λέγεται άνθρωπος, θέλει, επιδιώκει, επιμένει σταθερά να τον οδηγήσει στην πρόοδο και την καθολική του ανάπτυξη κι ευτυχία. Πραγματικός πνευματικός άνθρωπος είναι το ευρύ κι ανεξάρτητο μυαλό, που ύστερα από εξαντλητική μελέτη και απροκατάλυπτη κρίση, ανέλυσε την κοινωνική και πολιτική δομή και πορεία του ανθρώπου, πίστεψε σ’ ένα δρόμο που δεν είναι ούτε δεξιά, ούτε αριστερά, ούτε κέντρο, αλλά ένας επαναστατικός ανθρωπισμός, βασισμένος στην αγάπη και την εκτίμηση του ανθρώπου, ως ατόμου, ως του όντος εκείνου που χωρίς αυτό τίποτα δεν υπάρχει. Αυτός είναι για μένα ο ορισμός του πνευματικού ανθρώπου. Εκείνο που ξέρω είναι ότι πρέπει να είναι πολύ δυνατός χαρακτήρας ο πνευματικός άνθρωπος για ν’ αντέξει σ’ αυτή την πολύπλευρη και δυνατή και οργανωμένη από τα κατεστημένα επίθεση που διαρκεί όσο ο πνευματικός άνθρωπος τούς είναι επικίνδυνος ή ωσότου γίνει δούλος τους, ή τελικά εξοντωθεί". 

 

 

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Φιλελεύθερος: Μια εκ Βαθέων Εξομολόγηση