Nτ’ Έστε Νίκολο Γ
Νίκολο ντ' Έστε (Niccolo III d'Este, Marquis of Ferrara). Ιταλός ευγενής. Γεννήθηκε το 1384 (ήταν νόθος γιος του Αλβέρτου Ε') και πέθανε στο Μιλάνο το 1441. Σε ηλικία 9 χρόνων κληρονόμησε το δουκάτο της Φερράρα, που το διοίκησε υπό την υψηλή προστασία της Βενετίας. Υπήρξε ικανός διπλωμάτης, προστάτης και φίλος των τεχνών και των επιστημών, αλλά και γνωστός για πολυάριθμα σκάνδαλα.
Το 1412, ο Νικολό Γ' ντ' Έστε έκανε ένα προσκυνηματικό ταξίδι στους Αγίους Τόπους, συνοδευόμενος από 20 ευγενείς και πολυάριθμο υπηρετικό προσωπικό. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του εκείνου, πέρασε και από την Κύπρο, οπότε φιλοξενήθηκε από τον τότε βασιλιά του νησιού που ήταν ο Ιανός (1398-1432). Ο μαρκήσιος ντ' Έστε υπήρξε ένας από τους διακεκριμένους επισκέπτες της μεσαιωνικής Κύπρου, στην οποία έτυχε ιδιαίτερα τιμητικής υποδοχής και φιλοξενίας. Έχει σωθεί το ταξιδιωτικό του κείμενο για το προσκύνημά του στους Αγίους Τόπους, στο οποίο καταγράφονται και οι εμπειρίες του από την Κύπρο. Στην πραγματικότητα, όμως, το κείμενο δεν εγράφη από τον ίδιο τον μαρκήσιο αλλά από τον γραμματέα του, κάποιον Λουτσίνο νταλ' Κάμπο, και μάλιστα σε τρίτο πρόσωπο.
Ο γραμματέας έδωσε περισσότερη βαρύτητα στις διάφορες επαφές και εκδηλώσεις που σχετίζονταν με την επίσκεψη του κυρίου του στην Κύπρο, παρά στην περιγραφή της Κύπρου.
Ωστόσο το κείμενο αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι αφενός μας δίνει πολύτιμες μαρτυρίες για τη ζωή της βασιλικής οικογένειας και των ευγενών της Κύπρου τότε, και αφετέρου επειδή η επίσκεψη που περιγράφει έγινε το 1412, λίγα μόνο χρόνια πριν από την καταστροφή της Κύπρου από τις εισβολές των Μαμελούκων της Αιγύπτου το 1425 και το 1426. Έτσι, γίνονται αναφορές σε εξαίρετα ανάκτορα στην Αραδίππου, στην Ποταμιά, στη Λευκωσία και στην Αθαλάσσα (Λα Κάβα), με πολύ όμορφους κήπους, συντριβάνια, ζώα και πουλιά, που όλα καταστράφηκαν το 1425 και το 1426.
Ο Νικολό Γ' είχε φιλοξενηθεί σε όλα τα πιο πάνω ανάκτορα και στο κείμενο για την επίσκεψή του δίνεται ανάγλυφη μία εικόνα πλούτου, χλιδής, ευμάρειας, και μεγαλοπρέπειας (εις ό,τι αφορούσε βέβαια την ζωή και διαβίωση της βασιλικής οικογένειας και της τάξης των ευγενών), μία εικόνα που επρόκειτο να καταστραφεί λίγο αργότερα.
Πλούσια δώρα ανταλλάσσονταν, μεγαλόπρεπα δείπνα οργανώνονταν, όρκοι φιλίας δίνονταν. Περιγράφονται και τα πολυτελή λουτρά της Λευκωσίας και άλλα λαμπρά της οικοδομήματα, και δίνεται μία ενδιαφέρουσα εικόνα για τον βασιλιά της Κύπρου Ιανό.
Το κείμενο, λοιπόν, της επίσκεψης του μαρκησίου Νικολό Γ' ντ' Εστε στην Κύπρο το 1412, αποτελεί σήμερα πολύτιμη ιστορική μαρτυρία. Το περί Κύπρου απόσπασμα, για πρώτη φορά μεταφρασμένο στην ελληνική, παρέθεσε ο Άντρος Παυλίδης στο έργο του Η Κύπρος ανά τους Αιώνες... (τόμος 1ος, 1993, σσ. 122-134).