Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Νέα Δήμματα- Nea Dimmata. Χωριό της επαρχίας Πάφου, στο ανατολικό τμήμα του κόλπου της Χρυσοχούς, περί τα 50 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Πάφου.

Τα Νέα Δήμματα είναι κτισμένα στην παράκτια πεδιάδα της Χρυσοχούς, σε μέσο υψόμετρο 30 μέτρων και σε απόσταση μόλις 300 μέτρων από τη θάλασσα. Το τοπίο του χωριού έχει μια κλίση προς τη θάλασσα και είναι διαμελισμένο από μικρά ρυάκια που πηγάζουν από το δάσος της Πάφου στα ανατολικά και χύνονται στον κόλπο της Χρυσοχούς στα δυτικά.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι διαβάσες και το σύναγμα (εκτεταμένοι σχηματισμοί άμμων και  χαλικιών της Πλειστόκαινης περιόδου). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη και ξερορεντζίνες.

Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 440 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνται κυρίως τα εσπεριδοειδή, οι μπανανιές, οι αμυγδαλιές, τα αβοκάτο, οι ελιές, λίγα λαχανικά και ελάχιστα σιτηρά και νομευτικά φυτά. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωριού (το 90% περίπου της διοικητικής του έκτασης) καταλαμβάνεται από το κρατικό δάσος της Πάφου με κύρια είδη βλάστησης τα πεύκα, τις θυμαριές, τις ξισταρκές και τις μαζιές.

Η κτηνοτροφία είναι περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, τα Νέα Δήμματα βρίσκονται δίπλα στον παραλιακό δρόμο Πόλης-Πωμού. Από το χωριό Πόλη, που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά τους, απέχουν περί τα 15 χιλιόμετρα.

Το χωριό κτίστηκε στη δεκαετία του 1950 από την αγγλική αποικιακή κυβέρνηση. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Η διαδρομή από τα Νέα Δήμματα στο άκρον του Πωμού είναι ίσως από τις πιο γραφικές παραθαλάσσιες διαδρομές της Κύπρου. Το βουνό πέφτει σχεδόν κάθετα στη θάλασσα ενώ οι απότομες πλαγιές είναι σκεπασμένες με πεύκα και οπωροφόρα δέντρα. Εξάλλου τα δανδελωτά ακρογιάλια με τους πολυάριθμους ορμίσκους και τα μυτερά μικρά ακρωτήρια προσδίδουν στο τοπίο μια γραφικότητα μοναδική.

Βλέπε λήμμα: Άκρον του Πωμού

Τα Νέα Δήμματα περιλαμβάνονται στο Αρδευτικό Έργο Χρυσοχούς.

Ο χαρακτηρισμός του χωριού ως Νέα Δήμματα υποδηλώνει ότι ο οικισμός αυτός αντικατέστησε άλλο παλαιότερο που βρισκόταν στην περιοχή και που ονομαζόταν απλώς Δήμματα. 

Τα (παλιά) Δήμματα αρχικά ήταν βοσκότοπος, στην περιοχή της σημερινής Χρυσοπατερίτισσας πάνω από τον Πωμό, στον οποίο ένα ζευγάρι εκ του οποίου η γυναίκα καταγόταν από τη Λυσό και ο άντρας από την Κινούσα, έκτισαν εκεί το σπίτι τους για δική τους ευκολία στη βοσκή των ζώων. Ένας άλλος λόγος της τοποθεσίας του ήταν η προστασία από τις επιδρομές των Αράβων (σαρακηνών).

Βλέπε λήμμα: Σαρακηνοί

Σταδιακά το χωριό μεγάλωσε και έφτασε τον αριθμό των δεκατεσσάρων οικογενειών. Επί Αγγλοκρατίας απαγορεύτηκε η βοσκή με πρόσχημα την προστασία της χλωρίδας και της πανίδας. Ο βασικός λόγος ήταν ότι οι κάτοικοι του χωριού λόγω της θέσης του στο δάσος τροφοδοτούσαν αντάρτες και φυγόδικους, οπότε το 1950 οι Άγγλοι αποφάσισαν να μεταφέρουν το χωριό στη σημερινή του τοποθεσία, όπου και το ονόμασαν Νέα Δήμματα. Γι’ αυτό και το χωριό οφείλει το σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική του στο αγγλικό πρότυπο της τότε εποχής.

Στην περιοχή όπου βρίσκεται ο τωρινός οικισμός κατοικούσαν άνθρωποι από τα αρχαία χρόνια, και τούτο αποδεικνύεται από την ύπαρξη εκεί αρχαιολογικού χώρου. Δεν έγιναν ακόμη ανασκαφές, εκτός από τη διερεύνηση ενός αρχαίου τάφου, των Ελληνιστικών χρόνων, που είχε αποκαλυφθεί το 1968.

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον προφήτη Ηλία. Στα βόρεια του χωριού, και σε μικρή απόσταση απ' αυτό και από τη θάλασσα, βρίσκεται ερειπωμένο παλαιό εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία Γαλατερούσα.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια