Νιόβρης
Ο Νιόβρης (Νοέμβριος) είναι ο τελευταίος μήνας του φθινοπώρου κι ο προτελευταίος του χρόνου, ο ενδέκατος. Σύμφωνα όμως προς το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο (που άρχιζε από τον Μάρτιο), ο Νιόβρης ήταν ο ένατος μήνας του χρόνου, γι’ αυτό και η ονομασία του, από την λατινική novem = εννέα.
Κυριότερες γιορτές του μήνα αυτού είναι:
1. Τ΄άη Γιωρκού του Σπόρου (3 Νιόβρη). Μετά την γιορτή αυτή, αρχίζει η σπορά. Γι’ αυτό και στον κυπριακό λαό επικρατεί η γνώμη:
Χωράφιν του Νιόβρη
σγιόν τζ' αν τό ’βρεις.
Δηλαδή δεν βρίσκεται καταλληλότερη εποχή για τη σπορά των χωραφιών, συνεπώς το χωράφι πρέπει να σπαρθεί όπως κι αν είναι, λασπωμένο ή μη.
2. Του αγίου Μηνά (11 Νιόβρη) που εθεωρείτο παλαιότερα ως ο άγιος που θεράπευε τους ελώδεις πυρετούς οι οποίοι μάστιζαν την Κύπρο.
3. Του αγίου Φιλίππου (14 Νιόβρη), οπότε αρχίζει η νηστεία της περιόδου των Χριστουγέννων. Κατά τη νύκτα αυτή γιορτάζονταν με συγκεντρώσεις και διασκεδάσεις οι αποκριές των Χριστουγέννων. Κατά την περίοδο αυτή γίνονταν συνήθως τα περισσότερα συνοικέσια (κατά τη διάρκεια των νηστειών δεν γίνονται τελετές αρραβώνων). Πρβλ. και σχετικά τραγούδια για τις κοπέλες που δεν είχαν αρραβωνιαστεί ή «λογιαστεί», όπως:
Τ΄ άη Φιλίππου πέρασεν
τζ' εγιώ ακόμα να...
Ή και
Τ' άη Φιλίππου πέρασεν
τζ' ήρταν οι Τυρινάες
τζ' εμείνασιν οι κορασ'ές
με δίχα τους αντράες.
Ακριβώς επειδή την περίοδο αυτή γίνονταν πολλά συνοικέσια, η αποκριά αυτή λέγεται αποκριά της αγάπης.
4. Της αγίας Αικατερίνης (25 Νιόβρη) που ετιμάτο παλαιότερα και ως προστάτιδα του μεταξοσκώληκα. Οι οικοκυρές που εξέτρεφαν μεταξοσκώληκες έψηναν ξεροτήανα (τηγανίτες) για να έχουν καλή παραγωγή μεταξιού. Σε μερικά μέρη της Κύπρου εξακολουθούν να ψήνουν ξεροτήανα την ημέρα αυτή, αν και δεν εκτρέφονται πλέον μεταξοσκώληκες.
Βλέπε λήμμα: Μετάξι
5. Του αγίου Στυλιανού (26 Νιόβρη) που τιμάται ως προστάτης των παιδιών. Τιμάται ιδιαίτερα από τους γονείς που παιδάκια τους έχουν πεθάνει. Κατά παρήχηση του ονόματός του πιστεύεται ότι στυλλώνει τα μωρά κι έτσι οι έγκυες δεν αποβάλλουν.
6. Του αγίου Ιακώβου (27 Νιόβρη) που στην Κύπρο ονομάζεται και άης Άκουφος κατά παρήχηση του ονόματός του, πιστεύεται δε ότι θεραπεύει κωφούς.
7. Του αποστόλου Ανδρέα (30 Νιόβρη), μια από τις πιο μεγάλες γιορτές στην Κύπρο όπου ο απόστολος τιμάται ιδιαίτερα. Πιστοί απ’ όλα τα μέρη της Κύπρου (ακόμη και Μωαμεθανοί) συνέρρεαν στο μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα στην άκρη της Κύπρου, που βρίσκεται από το 1974 υπό τουρκική στρατιωτική κατοχή. Πάρα πολλοί στην Κύπρο φέρουν το όνομα Αντρέας και Αντρούλλα και γιορτάζουν την ημέρα αυτή.
Βλέπε λήμμα: Απόστολος Ανδρέας
Για το Νιόβρη υπάρχουν οι εξής παροιμίες:
1) Ήδη αναφέραμε: παραλλαγή της παροιμίας Ήρτεν ο Νιόβρης, το χωράφιν όπως τό ’βρεις.
Γιατί αν αργήσεις με σκοπό να βρεις καταλληλότερο καιρό για ν’ αρχίσεις τη σπορά, τότε θ’ αποτύχεις, όπως λέγει η ακόλουθη παροιμία:
2) Άμαν σπείρεις π’ όψις, (όψιμη σπορά) αν εύρεις εννά κόψεις.
Ύστερα αν περιμένεις μπορεί να χορτέψει το χωράφι (να βγάλει χόρτα), οπότε η αποτυχία είναι σίγουρη. Γι’ αυτό λέγει η παροιμία:
3) Άμα χορτέψει το χωράφιν σου, φά’ (φάγε) τον σπόρον σου.
Οι κάτοικοι της Τηλλυρίας λένε:
4) Όποιος ’ποσπείρει ώς τες τριάντα του Νιόβρη εν αντρειωμένον το ζευκάριν (βόδια) του.
5) Στα χωριά της Κερύνειας που ήταν τουρκοκρατούμενα σήμερα έλεγαν:
Ο Νιόβρης έκλεισεν τα ζευκάρκα (βόδια) μες τον σταύλον κι ούτε βοσκός εις τα βουνά, ούτε ζευγάς (γεωργός) στον κάμπον.
Η πιο πάνω παροιμία μας λέγει ότι κατά τον Νιόβρη οι γεωργικές εργασίες σταματούν και τα βόδια μένουν κλειστά στον σταύλο, οι βοσκοί κλείουν τα κοπάδια τους στις στάνες και ο γεωργός δεν εργάζεται πια στον κάμπο.
Ο Νιόβρης λέγεται και κριθθαράς (γιατί είναι κατάλληλος για τη σπορά κριθαριού, σ’ αντίθεση προς τον Δεκέμβρη που ονομάζεται σιταράς).
Πιστεύεται επίσης πως όταν την 1η του Νιόβρη αρχίζει νέο φεγγάρι και δεν βρέξει, δεν θα υπάρξει βροχή μέχρι το τέλος του μήνα. Αντίθετα, αν η πρώτη μέρα που θα συμπέσει με το νέο φεγγάρι είναι βροχερή, τότε οι βροχές θα συνεχίζονται μέχρι το τέλος του φεγγαριού.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια