Ομιλία της Κρίστιαν Χρίστου, στην 1η τελετή απονομής του Βραβείου Γυναικείας Προσφοράς «Κλειώς Χριστοδουλίδου και Κατίνας Νικολάου» Ριάλτο, Παρασκευή 10/11/17
Νικολάου Κατίνα
Η πρώτη Κομουνίστρια της Κύπρου
Πρωτοπόρος του λαϊκού κινήματος στην Κύπρο, η μόνη γυναίκα ιδρυτικό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου. Γεννήθηκε το 1904 στη Λεμεσό, και πέθανε το 1984. Φοίτησε μέχρι την τρίτη τάξη του δημοτικού. Στη συνέχεια η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Βαρώσι, γιατί ο πατέρας της ήταν φαροφύλακας στην Αγία Νάπα. Το 1924 τέλειωσε το Παγκύπριο Διδασκαλείο στη Λευκωσία και διορίστηκε δασκάλα σε χωριά της Αμμοχώστου. Εργάστηκε ως το 1939 που εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από την αποικιοκρατική κυβέρνηση για την ιδεολογική της δράση.
» Βλέπε Αφιέρωμα Αριστερά και Κύπρος
Οι πρώτοι Πυρήνες
Η Κατίνα μεγάλωσε μέσα σε μια εργατική λαϊκή οικογένεια. Η φτώχεια και η στέρηση που πέρασε από μικρή, είχαν σαν αποτέλεσμα μια συστηματική ζύμωση για το τί έπρεπε να αλλάξει, ώστε να πάψει η αδικία και η εκμετάλλευση. Όπως χαρακτηριστικά σκεφτόταν η ίδια «Να αλλάξει η ζωή του κόσμου, να ζήσει καλύτερα από εμάς». Σε μια περίοδο που όλα τα μέλη της οικογένειας έπρεπε να δουλεύουν ώστε να έρχονται χρήματα στο σπίτι, η Κατίνα καταφέρνει να σπουδάσει δασκάλα. Στα 19 της χρόνια οργανώνεται στους πρώτους κομματικούς πυρήνες που υπήρχαν στο Βαρώσι. Με το διορισμό της σε σχολείο στο Παραλίμνι δεν χάνει καιρό και διακριτικά εισάγει στις συζητήσεις τα ζητήματα της ανισότητας, της σκλαβιάς της γυναίκας και της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Αν γινόταν αυτό αντιληπτό ίσως θα της στοίχιζε ακόμη και τη ζωή της. Παρόλα αυτά, με το ίδιο σθένος συνέχιζε να μιλά μέσα στο σχολείο για τις ιδέες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ελευθερίας.
Από το 1924 εντάχθηκε στον Κομμουνιστικό Όμιλο Αμμοχώστου μαζί με τον αδελφό της Πλάτωνα Τομάζου και το 1926 πήρε μέρος στο ιδρυτικό συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου. Στο παράνομο αυτό συνέδριο πήραν μέρος μόνο 21 άτομα. Η Κατίνα Νικολάου διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στους πρώτους απεργιακούς αγώνες των γυναικών στο κλωστήριο Αμμοχώστου.
Συνέδριο ΚΚΚ
Στο ιδρυτικό Συνέδριο του 1926 είχε το προνόμιο να λάβει μέρος ως αντιπρόσωπος της Αμμοχώστου. Η ίδια περιγράφει τα γεγονότα ως εξής: «Μαζί με τον αδελφό μου πήγαμε στη Λεμεσό. Κατεβήκαμε στο Δημόσιο Κήπο και μείναμε ώσπου σουρούπωσε. Εκεί μας συνάντησε κάποιος κομματικός και μας οδήγησε στο μικρό δωματιάκι του γνωστού σπιτιού της Βασιλείου Μακεδόνος Νο 13. Νύχτωσε εντελώς μέχρι να φθάσουμε. Έμπαιναν ένας- ένας σαν τους κλέφτες. Δεν γνωριζόμαστε μεταξύ μας, ούτε κανένας μας σύστησε. Μετά ήρθε ο Βάτης. Με μια λάμπα δύο νούμερο, μόλις που βλέπαμε ο ένας τον άλλο. Ακούγαμε την ανάλυση, το πρόγραμμα, το καταστατικό.
Μετά το συνέδριο άρχισαν να δημιουργούνται οι Οργανώσεις Εργαζομένων γυναικών. Πρωτοπόρες στην Αμμόχωστο μαζί με την Κατίνα ήταν η Πάτρα Χρίστου Σαββίδη και η Αρτεμισία Νικόλα.
» Βλέπε λήμμα Κλειώ Χριστοδουλίδου
Μετά τη δημιουργία του ΑΚΕΛ αυτή και ο συζυγος της Ιάκωβος αφοσιώθηκαν στο Κίνημα, μέσω της επαρχιακής του επιτροπής στην Αμμόχωστο.
Λέγει χαρακτηριστικά η ίδια: «Την νύκτα πηγαίναμε με τους άντρες στα χωριά έστω και αν βρίσκαμε τρεις γυναίκες μόνο, για να τις διαφωτίσουμε. Γυρίζαμε μέσα στο κρύο και τις βροχές. Κάθε βδομάδα έπρεπε να επισκεφτούμε ενορίες. Δεν ζούσαμε σαν οικογένεια. Ο Ιάκωβος σαν αγροτικός υπεύθυνος γύριζε πάντα μετά τα μεσάνυκτα. Μετά τον πόλεμο είχαμε ήδη μια αξιόλογη οργάνωση των Εργαζομένων Γυναικών. Γραμματέας ήταν η Λευκή Μαραθοβουνιώτου αλλά το 1948 ανέλαβα εγώ.
Οι γυναίκες λάμβαναν μέρος στις διαδηλώσεις. Στη μεγάλη κινητοποίηση των στρατιωτών μας, για την αποστράτευση, που ξεκίνησε από τη Λεμεσό και κατέληξε στο Βαρώσι, πήραν μέρος και γυναίκες. Οι Άγγλοι μας αντιμετώπισαν χρησιμοποιώντας Ινδούς στρατιώτες και σκότωσαν και ένα δικό μας, τον Τάκη Κυθραιώτη.»
ΠΟΓΟ
Η Κατίνα υπήρξε γραμματέας της Οργάνωσης Δημοκρατικών Γυναικών, ενώ το 1950 στην ιδρυτική συνέλευση εκλέγεται Γραμματέας της Παγκύπριας Οργάνωσης Δημοκρατικών Γυναικών, που ήταν η προσπάθεια να ενοποιηθούν και να συντονίσουν τη δράση τους οι σκόρπιες οργανώσεις γυναικών. Το 1955, οι Βρετανοί θέτουν εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και μαζί του όλες τις λαϊκές οργανώσεις. Έτσι, η ΠΟΔΓ περνά στην παρανομία, μέχρι το 1959 που θα δώσει τη σκυτάλη στην ΠΟΓΟ. Η Κατίνα υπήρξε στέλεχος της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Γυναικείων Οργανώσεων (ΠΟΓΟ).
Κατά την περίοδο της παρανομίας του ΑΚΕΛ και των οργανώσεων του Λαϊκού Κινήματος (1955-1958), η Κατίνα, επικεφαλής των γυναικών της Αμμοχώστου πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις για την αποφυλάκιση των πολιτικών κρατουμένων, αλλά και για τη συλλογή χρημάτων για στήριξη των οικογενειών τους.
Συνέχισε την ενεργό της παρουσία στις νέες συνθήκες που δημιούργησε πλέον η Ανεξαρτησία, μέχρι που τα τραγικά γεγονότα του Ιούλη του 1974 την προσφυγοποίησαν στη Λεμεσό μαζί με το σύζυγο της Ιάκωβο και την κόρη της Θέμιδα.
Συνέντευξη
Σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις που έδωσε είπε:
«Έταξα σαν όρο στη ζωή μου να δουλέψω για να ξυπνήσει η γυναίκα, που είχε τη σκλαβιά του άντρα, τις προλήψεις και προκαταλήψεις της κοινωνίας και του ίδιου του εαυτού της.
Κάποτε οι άνθρωποι μας αποφεύγαν σαν επικίνδυνους, άθεους μπολσεβίκους. Όπου πηγαίναμε οι άλλοι έφευγαν. Τις πρώτες αγωνίστριες τις θεωρούσαν ανήθικες. Η ζωή μας ήταν γεμάτη περιπέτειες και δυσκολίες. Σήμερα το κίνημα έχει πλατύνει, έχει αγκαλιάσει χιλιάδες πατριώτες. Παίζει αποφασιστικό ρόλο σ’ όλους τους τομείς της ζωής, χαίρει της εκτίμησης όλης της κοινωνίας. Όμως για να φθάσουμε ως εδώ, δεν ήταν καθόλου εύκολος ο δρόμος. Χρειάστηκε οι πρωτοπόροι αγωνιστές να αφιερώσουν ολόκληρη τη ζωή τους στο βωμό της κοινωνικής προόδου.»
Η Κατίνα Νικολάου, που έμεινε γνωστή με το όνομα «Η Κομμουνίστρια», πέθανε πρόσφυγας στη Λεμεσό το 1984. Προς τιμή της η ΠΟΓΟ καθιέρωσε το "Βραβείο Γυναικείας Προσφοράς Κλειώς Χριστοδουλίδου και Κατίνας Νικολάου" το οποίο απονεμήθηκε για πρώτη φορά στις 10 Νοεμβρίου 2017.
Πηγές:
- Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
-