Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κύπρια ζωγράφος.  Γεννήθηκε στο χωριό Άλωνα το 1955. Πέθανε στη Λευκωσία στις 26 Αυγούστου 2023. Σπούδασε οικονομικές επιστήμες στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών της Αθήνας. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής και σκηνογραφίας. Ασχολήθηκε σε νεαρή ηλικία με τον αθλητισμό. 

Όπως ανέφερε σε συνέντευξη της στον Φιλελεύθερο: "Ο αθλητισμός μού έμαθε ν’ αγωνίζομαι. Θυμάμαι τον πρώτο επίσημο αγώνα που κέρδισα, ήταν ο ανώμαλος στις κορασίδες. Έγινα πρωτοσέλιδο μαζί με τον Βασίλη Χειμωνή! Ο αείμνηστος ο Αντώνης Παπαδόπουλος, που ήταν πρόεδρος της ΤΕΣΚ, με συμπαθούσε και με παρότρυνε να πάω να σπουδάσω. Επειδή δεν είχα λεφτά, με προσέλαβε το καλοκαίρι που αποφοίτησα να δουλέψω για 1,5 μήνα στα γραφεία της ΤΕΣΚ ώστε να έχω ένα κομπόδεμα για το εισιτήριο και τα πρώτα έξοδα. Έτσι κι έγινε. Έφτασα στην Αθήνα τέλη Αυγούστου του 1973. Λίγο πριν φύγω, τηλεφώνησα στον πατέρα μου στο κοινοτικό τηλέφωνο και του ανακοίνωσα ότι πάω για σπουδές. «Αν θέλετε να με αποχαιρετήσετε, ελάτε στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας την Παρασκευή τάδε ώρα». Ήρθανε. Μου έδωσε 70 λίρες κι άλλες 60 η γιαγιά μου κι έφυγα με μια βαλίτσα, 1-2 κουβέρτες, φόρμες, παπούτσια και λίγα ρούχα". 

Παρίσι

Το 1978 πήγε από την Αθήνα στο Παρίσι και σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην Ecole Nationale Superiéure des Beaux Arts. Μετά από δυο χρόνια πήρε υποτροφία από το Γαλλικό κράτος και επελέγη ή προσκλήθηκε για διάφορες (ομαδικές) εκθέσεις εκπροσώπησης της Σχολής ή άλλων πολιτιστικών φορέων. Το 1983 ολοκλήρωσε τις σπουδές της παίρνοντας το δίπλωμα της ζωγραφικής και χαρακτικής. Το 1985-86 πήρε υποτροφία του Ιδρύματος Λεβέντη (Παρίσι). Το 1986 της απενεμήθη το πρώτο βραβείο Matisse (Prix Matisse) της γαλλικής πρεσβείας στη Λευκωσία. Στην περίοδο 1981-84 εργάστηκε στη Cite International des Arts (Παρίσι).

Βλέπε Βίντεο: Ελένη Νικοδήμου

Έκαμε την πρώτη της ατομική έκθεση στο Παρίσι (1982). Ακολούθησαν ατομικές εκθέσεις στη Λευκωσία και την Αθήνα (1983), στο Παρίσι (1985) και Λευκώ σία (1986). Έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Γερμανία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιταλία κ.α. Το 1985 είχε το προνόμιο αγοράς έργων της από το Γαλλικό κράτος.

Μετά από 20 χρόνια στη Γαλλία επέστρεψε το 1993 στην Κύπρο σε σπίτι που αγόρασε στην περιοχή Αγίου Ανδρέα στη Λευκωσία.

Η αρχική δουλειά της καλλιτέχνιδας είναι αφηρημένη ζωγραφική (η ίδια την χαρακτηρίζει σαν «λυρική ζωγραφική»). Αργότερα μπήκε στον «αφηρημένο εξπρεσιονισμό». Η Γαλλίδα κριτικός τέχνης Μαλβίνα Πομπάρ έγραψε για το έργο της: Η ζωγραφική της Ελένης Νικόδημου είναι μια διπλή εισαγωγή στην έννοια των τοιχογραφιών. Η χρωματική ταυτότητα των έργων της, καθώς και η συγκινησιακή τους έκφραση, τα συσχετίζουν με τις τοιχογραφίες της Πομπηίας, των οποίων η γλυκύτητα δεν θα μπορούσε να καλύψει τη θανάσιμη μνήμη.

Αθλητισμός

Όταν διεξήχθησαν μαθητικοί αγώνες στο Γυμνάσιο Θηλέων Παλλουριώτισσας, είπε με πείσμα στις καθηγήτριες ότι θα κέρδιζε όλες τις αθλήτριές τους. Και τα κατάφερε! «Τότε ήταν που με παρότρυνε η συμμαθήτριά μου, Μαρία Μιλτιάδους, που ήταν αθλήτρια του Γ.Σ.Π., να πηγαίνω μαζί της για προπόνηση», μας ανέφερε η Ελένη Νικοδήμου, αναπολώντας εκείνες τις εποχές: 

«Περνούσαμε πολύ όμορφα στο στάδιο του Γ.Σ.Π. Ήμασταν όλοι μια παρέα. Αρχικά κάναμε προθέρμανση όλοι μαζί. Μετά ακολουθούσαμε το ατομικό πρόγραμμα που ετοίμαζε και για κάθε αθλητή και αθλήτρια ο Ντίνος Μιχαηλίδης. Άλλοι ασκήσεις αντοχής, άλλοι ασκήσεις ταχύτητας και λοιπά. Μας πρόσεχε πάρα πολύ ο Ντίνος Μιχαηλίδης. Όταν τελειώναμε την προπόνηση, μας κερνούσαν σάντουιτς από τον Γιαπανά». 

Η Ελένη Νικοδήμου έκανε προπόνηση με τον Βασίλη Χειμωνή, τον Νίκο Ταύρου, τον Νίκο Μεγάλεμο τον Μάκη Ονησιφόρου τον Κυριάκο Ονησιφόρου, τον Γιώργο Κυριάκο, τον   Μάριο Κασσιανίδη, τον Ευθύμιο Λοϊζή, τον Ανδρέα Ευθυμίου, τον Δημήτρη Θεοφυλάκτου, τον Γιαννάκη Κυθρεώτη, τον Θεόδωρο Χαραλάμπους, τον Γιάγκο Ταλιάνο, τον Σωτήρη Τσουρή, τον Ρίκκο Θεοχαρίδη, τους αδελφούς Γουίλερ, Ρότζερ και Τζίμη, τον αδελφό της, Παναγιώτη Νικοδήμου, και άλλους. «Μετά την προπόνηση παίρναμε τα ποδήλατά μας και στην κατηφόρα αφήναμε το τιμόνι και ανοίγαμε τα χέρια μας. Είχε πλάκα. Με έπαιρναν στο σπίτι που έμενα και συνέχιζαν. Με είχαν όλοι σαν αδελφή τους», σημειώνει.

Οι κερκίδες του Γ.Σ.Π. ήταν γεμάτες από κόσμο, ακόμη και στις προπονήσεις. Η Ελένη Νικοδήμου θυμάται, ανάμεσα σε άλλους, τον στρατηγό Χαράλαμπο Λόττα που ήταν τακτικός θεατής των προπονήσεων. Έπρεπε όμως να ξεπεράσει τις αντιδράσεις του πατέρα της, όπως μας αφηγήθηκε:

«Ζούσε στην Άλωνα, ενώ εγώ στην Παλουριώτισσα. Θύμωσε πάρα πολύ όταν έμαθε ότι έγινα αθλήτρια και πήγαινα προπόνηση στο Γ.Σ.Π. Τότε τα κορίτσια δεν επιτρεπόταν να ξεμυτίσουν από το σπίτι. Μετά, όταν κέρδιζα σε αγώνες, δημοσίευαν τη φωτογραφία μου οι εφημερίδες και ακουγόταν το όνομά μου από το ραδιόφωνο, καμάρωνε. Εκείνη την εποχή σταρ ήταν οι αθλητές και οι αθλήτριες, που αποτελούσαν πρότυπα για τους νέους. Ενώ προηγουμένως ήμουν “του κλώτσου και του μπάτσου», ας πούμε, άλλαξε ριζικά η ζωή μου προς το καλύτερο. Οι συμμαθήτριές μου με έλεγαν «καθαρόαιμο άλογο» και όταν πηγαίναμε σε αγώνες, ήταν σίγουρες ότι θα κέρδιζα. Μάλιστα, ετοίμαζαν από προηγουμένως φαγώσιμα για πικ-νικ, γιατί κάθε φορά που κέρδιζα οργανωνόταν σχολική εκδρομή για να το γιορτάσουμε. Αυτό βέβαια εμένα με φόρτωνε με περισσότερο άγχος, που ήμουν το φαβορί. Είχα απίστευτο άγχος πριν από κάθε αγώνα».

Κι έτσι ήρθαν οι πρώτες επιτυχίες, αρχικά σε ενδοσχολικούς αγώνες, μετά στον περιφερειακό αγώνα δρόμου επί ανωμάλου εδάφους και βέβαια η τρανταχτή επιτυχία σε διεθνή αγώνα δρόμου (Λίβανος -Ιορδανία – Συρία – Κύπρος) επί ανωμάλου εδάφους, ο οποίος διεξήχθη στον Λίβανο.

Η Ελένη Νικοδήμου αναδείχθηκε και πανελληνιονίκης, με αποτέλεσμα να συμπεριληφθεί στην εθνική ομάδα της Ελλάδας. Κατέλαβε τη δεύτερη θέση στους Πανελληνίους αγώνες εφήβων και νεανίδων στο στάδιο Καραϊσκάκη, στο αγώνισμα δρόμου 1.500 μ. με χρόνο 4.59, που αποτέλεσε νέο παγκύπριο ρεκόρ γυναικών. Δηλαδή ενώ ήταν μικρότερης ηλικίας και ανήκε στην κατηγορία κορασίδων ή νεανίδων, κατάφερνε να καταρρίπτει ρεκόρ της κατηγορίας γυναικών.

Με χρόνο 5.03.0 κέρδισε η Ελένη Νικοδήμου στην απόσταση 1.500 μ. στον Περιφερειακό αγώνα ανωμάλου δρόμου, που πραγματοποιήθηκε στην Αγγλική Σχολή στον Στρόβολο στις 6 Φεβρουαρίου 1973. 

Σημαντική νίκη σημείωσε επίσης σε διμερείς αγώνες στον Λίβανο, όπου κέρδισε το αγώνισμα δρόμου 800 μ. στις 23 Ιουλίου 1973.

Στο διεθνές μίτινγκ Αθηνών στο στάδιο Καραϊσκάκη, στις 13 Ιουνίου 1974, η Ελένη Νικοδήμου κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο στο αγώνισμα δρόμου 800 μ. με χρόνο 2.23.1. Αυτή η επίδοση αποτελούσε νέο παγκύπριο ρεκόρ. Υπήρξε επίσης κάτοχος του παγκυπρίου ρεκόρ στο αγώνισμα δρόμου 1.500 μ. με επίδοση 4.57.8. Δύο χρονιές, το 1973 και το 1974, είχε ανέβει στο ψηλότερο σκαλοπάτι του βάθρου, κερδίζοντας την πρώτη θέση στο ίδιο αγώνισμα δρόμου ημιαντοχής, όπως ονομάζεται (1.500 μ.).

Κι όλα αυτά ενώ ήταν ακόμη μαθήτρια! Είχε όλο το μέλλον μπροστά της. 

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Παράθυρο: Η Ελένη εκθέτει στην Γκλόρια 
3. Φιλελεύθερος: Είμαι της Άλωνας και των Σαλονιών
4. Ελένη Νικοδήμου: Η αθλήτρια που έγινε ζωγράφος
5. Φιλελεύθερος: Εφυγε από τη ζωή η Ελένη Νικοδήμου
6. Εφημερίδα Πολίτης: Ταξίδι στη ζωή της Ελένης