Βυζαντινός συγγραφέας του 14ου αιώνα. Καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη και είναι γνωστός και με το επίθετο Ξανθόπουλος. Ο Νικηφόρος έγραψε πολλά έργα, ανάμεσα στα οποία Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, Ἃλωσις τῆς Ἱερουσαλήμ,Ὑπόμνημα εἰς Ψαλμούς και άλλα ιστορικά και θεολογικά έργα.
Στην Ἐκκλησιαστική Ἱστορία του αναφέρεται και στην εύρεση του λειψάνου του αποστόλου Βαρνάβα στην Κύπρο και σε περιστατικά από τη ζωή του Κυπρίου αγίου Σπυρίδωνος. Οι πληροφορίες του Νικηφόρου για την εύρεση του λειψάνου του αποστόλου Βαρνάβα περιλαμβάνουν τα γνωστά και από άλλες πηγές: ότι βρέθηκε θαμμένο κάτω από μια χαρουπιά και ότι είχε πάνω στο στήθος του το ευαγγέλιο του Ματθαίου αντιγραμμένο από τα ίδια τα χέρια του Βαρνάβα. Ο Νικηφόρος όμως διαφωνεί με τις άλλες πηγές (Σουίδα, Κεδρηνό, Θεόδωρο Αναγνώστη) που τοποθετούν την εύρεση του λειψάνου στα χρόνια της βασιλείας του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ζήνωνος (474-491) και υποστηρίζει ότι αυτό έγινε στα χρόνια του διαδόχου του Αναστασίου (491-518).
Σχετικά με τον άγιο Σπυρίδωνα*, επίσκοπο Τριμιθούντος της Κύπρου, ο Νικηφόρος μιλά για την ταπεινοφροσύνη του Κυπρίου ιεράρχη, ο οποίος ενώ ασχολείτο με τη βοσκή προβάτων και τη φροντίδα της οικογένειάς του, ήταν μαζί αγαθός και άριστος αρχιερέας. Γράφει επίσης ότι ο άγιος Σπυρίδων έφερε στο σώμα του τα σημάδια των βασανιστηρίων για την ομολογία της πίστης του στον Χριστό. Τέλος αφηγείται το επεισόδιο κατά το οποίο ο Σπυρίδων επετίμησε, κατά τη διάρκεια συνόδου, τον επίσκοπο Λεδρών Τριφύλλιο για την παραποίηση φράσεως του Ευαγγελίου.