Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Νικητάρι- Nikitari. Xωριό της επαρχίας Λευκωσίας, περί τα 47 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας (μέσω Αγίων Τριμιθιάς). Από το χωριό Αστρομερίτης, που βρίσκεται στα βορειοανατολικά του, απέχει περί τα 11 χιλιόμετρα.

Το Νικητάρι είναι κτισμένο κοντά στην ανατολική όχθη του ρυακιού Ασίνου, παραπόταμου του ποταμού της Ελιάς, σε μέσο υψόμετρο 340 μέτρων. Το ανάγλυφο του χωριού χαρακτηρίζεται από μια κλίση προς την πεδιάδα της Μόρφου. Στα νότια διοικητικά του σύνορα το υψόμετρο φθάνει τα 1.158 μέτρα (κορφή Μούττη των Καλύφων), μειώνεται στα 470 μέτρα κοντά στην εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, στα 340 μέτρα κοντά στον οικισμό, και στα 240 μέτρα στα βόρεια διοικητικά του σύνορα. Στο νότιο τμήμα του χωριού το ανάγλυφο είναι τραχύ και βουνίσιο με απότομες βουνοπλαγιές και βαθιές κοιλάδες. Εξάλλου το τοπίο του είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ρυακιού Ασίνου.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες), το σύναγμα (άμμοι και χαλίκια της Πλειστόκαινης περιόδου), οι λάβες, οι διαβάσες, οι γάββροι και οι πλαγιογρανίτες. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ερυθρογαίες, φαιοχώματα και πυριτιούχα εδάφη.

Το Νικητάρι δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 350 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργείται μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων. Καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή, οι ελιές, οι αμυγδαλιές, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, τα όσπρια (κουκιά, λουβιά, ρεβίθια και φασόλια), τα λαχανικά (κυρίως πατάτες, μπιζέλια, κρεμμύδια, καρπούζια, πεπόνια και αγγουράκια), λίγα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών και ελάχιστες χρυσομηλιές. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωριού είναι ακαλλιέργητη και καταλαμβάνεται από το κρατικό δάσος Αδελφοί. Τα κυρίαρχα είδη βλάστησης στην περιοχή είναι τα πεύκα, οι μαζιές και οι ξισταρκές.

Η κτηνοτροφία είναι σχετικά ανεπτυγμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το Νικητάρι συνδέεται στα ανατολικά με το χωριό Βυζακιά (περί τα 3 χμ.) και μέσω της με τον δρόμο Αστρομερίτη - Τροόδους. Συνδέεται επίσης στα βόρεια με το χωριό Πάνω Κουτραφάς (περί τα 3 χμ.), και στα νοτιοδυτικά με την εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου (περί τα 3 χμ.) που περιλαμβάνεται στα διοικητικά του όρια.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Η ονομασία του είναι υποκοριστικό του ονόματος Νικήτας που φέρει άλλο χωριό στην πεδιάδα της Μόρφου. Και τα δυο χωριά πήραν τις ονομασίες τους από τον Κύπριο άγιο Νικήτα, ένα από τους πρώτους επισκόπους των Χύτρων. Τούτο μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι το χωριό ιδρύθηκε κατά την προ της Φραγκοκρατίας περίοδο, δηλαδή κατά τα Βυζαντινά χρόνια.

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας το χωριό ήταν φέουδο που υπαγόταν, κατά τον ντε Μας Λατρί, στη βασιλική Μαραθάσα (Marethasse Royal). Ο G. Jeffery γράφει ότι το όνομα του χωριού ήταν, κατά την περίοδο αυτή, Chittari (συνεπώς φράγκικη παραφθορά του ονόματος Νικητάρι και Νιτζ΄ητάριν στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα). Αλλού όμως αναφέρεται με άλλες παραπλήσιες ονομασίες: Nichitari, Nichitam κλπ.

Ο ιστορικός του 16ου αιώνα Φλώριος Βουστρώνιος μνημονεύει το χωριό ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, γράφοντας την ονομασία του ως Nichitari. Ο Φλώριος, αναφερόμενος στην αναδιανομή των φέουδων στην οποία προέβη ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, γράφει ότι το Νικητάρι είχε παραχωρηθεί τότε στον αξιωματούχο Ιωάννη Φλάτρο.

Βλέπε λήμμα: Παναγία Φορβιώτισσα, Ασίνου

Σημαντικότατο μεσαιωνικό μνημείο στην περιοχή του χωριού είναι η εκκλησία της Παναγίας Φορβιώτισσας, γνωστή περισσότερο ως Ασίνου. Κατά τα τελευταία χρόνια το Νικητάρι έχει αποκτήσει αρκετή κίνηση, εξαιτίας των πολλών επισκεπτών που συγκεντρώνει η εκκλησία αυτή, στην περιοχή της οποίας κτίστηκαν και εστιατόρια.

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Είναι νεότερο οικοδόμημα· ωστόσο ο R. Gunnis (1936) γράφει ότι είχε δει σ’ αυτήν ωραίες εικόνες του 17ου αιώνα κι ένα ευαγγέλιο του 1570 με ορειχάλκινη ανάγλυφη διακόσμηση στο κάλυμμα.

Στην περιοχή του χωριού πιθανώς βρισκόταν αρχαίος οικισμός, η αναφερόμενη από τον Στέφανο Βυζάντιο πόλη Ασίνη, εάν δεχθούμε ότι η ονομασία της διασώζεται στο τοπωνύμιο Ασίνου που φέρει και η ομώνυμη εκκλησία. Παλαιοί χάρτες, πάντως, δείχνουν στην περιοχή οικισμό με την ονομασία Assimi.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια