Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Νέτα- Neta. Αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη χερσόνησο της Καρπασίας, περί τα 61 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Αμμοχώστου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Η Νέτα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 125 μέτρων και το τοπίο της έχει μια γενική κλίση προς τη θάλασσα. Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Κυθρέας, οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι), οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες) και οι γύψοι του σχηματισμού Καλαβασού. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες, καφκάλλες και τέρρα ρόζα.

Η Νέτα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 440 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, οι ελιές, οι χαρουπιές, ο καπνός, τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά. Υπήρχαν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονταν από άγρια φυσική βλάστηση. Στα διοικητικά όρια του χωριού περιλαμβάνονται τα κρατικά δάση Ισάκος και Ζορράς.

Σχετικά ανεπτυγμένη, πριν από την τουρκική εισβολή, ήταν και η κτηνοτροφία στη Νέτα. Το 1973 εκτρέφονταν από 44 κτηνοτρόφους 1.395 πρόβατα, 288 κατσίκες, 9 βόδια και 921 πουλερικά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Νέτα συνδέεται στα βορειοδυτικά με το χωριό Βαθύλακας (περί τα 3 χμ.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, οπότε αποτελούσε φέουδο. Είναι όμως άγνωστο σε ποια οικογένεια ευγενών ανήκε. Σε παλαιούς χάρτες το χωριό βρίσκεται σημειωμένο ως Nota, πράγμα που σημαίνει ότι κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, η ονομασία του χωριού ήταν περίπου παρόμοια, χωρίς όμως να είναι σαφές από πού προήλθε.

Βλέπε λήμμα: Χαλκού Εποχή

Η περιοχή του χωριού ήταν κατοικημένη από τα αρχαιότατα Προϊστορικά χρόνια κι έχουν βρεθεί σ’ αυτήν αρκετά ίχνη που χρονολογούνται στη Μέση και στην Ύστερη εποχή του Χαλκού, αλλά και μεταγενέστερα. Μεταξύ των αρχαιοτήτων αυτών περιλαμβάνονται ερείπια αρχαίου ναού καθώς και ίχνη οχυρωματικών έργων. Κατάσπαρτες στην περιοχή αρχαιότητες ήσαν ορατές μέχρι πρόσφατα, σύμφωνα προς μαρτυρία του R. Gunnis. Ο Gunnis (Historic Cyprus, 1936) γράφει ότι στα ανατολικά του χωριού είχε δει τα ερείπια μεγάλου αρχαίου ναού, ενώ στην πλαγιά λόφου βρίσκονταν ριγμένα δυο ακέφαλα αγάλματα φυσικού μεγέθους, το ένα ένθρονο˙ επίσης γράφει ότι σε λοφίσκο, 150 περίπου μέτρα από το χωριό, βρίσκονταν κομμάτια σπασμένων αγγείων και θρυμματισμένα αγαλμάτια (τερρακότες)˙ τέτοια αγαλμάτια είχε δει, όπως γράφει, ακόμη και κοντά στο σχολείο του χωριού, απ' όπου μπορούσε κάποιος να μαζέψει! Προφανώς επρόκειτο για δυο διαφορετικές τοποθεσίες με αποθέτες, χώρους όπου ρίχνονταν τα αγαλμάτια - αφιερώματα του ναού.

Εκκλησίες

Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στην Παναγία, είναι οικοδόμημα του 18ου αιώνα. Μια ωραία αλλά μισοκατεστραμμένη εικόνα της Παναγίας και του Βρέφους, ο Gunnis θεώρησε ότι ήταν του 16ου αιώνα. Κάτω από την εκκλησία υπάρχει αγίασμα.

Περί τα 3 χμ. προς τα ανατολικά του χωριού, υπάρχει ενδιαφέρουσα μεσαιωνική εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Σέργιο, με τοιχογραφίες που — σύμφωνα προς μαρτυρία του Gunnis και πάλιν — είχαν καταστραφεί από τους Τούρκους.

Τουρκική εισβολή

Μετά την τουρκική εισβολή του καλοκαιριού του 1974, οι περισσότεροι από τους κατοίκους του χωριού είχαν παραμείνει στη Νέτα κι είχαν εγκλωβιστεί. Ο αριθμός τους ανερχόταν στους 172 τον Οκτώβριο του 1975. Το δημοτικό σχολείο του χωριού είχε επαναλειτουργήσει στις 29.3.1976, για σύντομο όμως διάστημα. Τελικά όλοι οι κάτοικοι του χωριού εκδιώχθηκαν από τους Τούρκους μέχρι τον Αύγουστο του 1976.

Σύμφωνα προς τις υπάρχουσες πληροφορίες, στη Νέτα μεταφέρθηκαν για κατοίκηση οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού Ανώγυρα (επαρχίας Λεμεσού), που δεν υπερέβαιναν όμως τους 100. Αργότερα μεταφέρθηκαν κι εγκαταστάθηκαν στη Νέτα πολλοί έποικοι από την Τουρκία. Στο πλαίσιο της προσπάθειας για τουρκοποίηση όλων των τοπωνυμίων των κατεχομένων εδαφών της Κύπρου, τουρκοποιήθηκε και το όνομα της Νέτας. Στο χωριό δόθηκε αρχικά η ονομασία Taşlica (=πετρώδης τοποθεσία) που αποτελούσε ονομασία την οποία πιο πριν οι Τούρκοι είχαν δώσει στην Ανώγυρα. Το 1976 οι Τούρκοι μετονόμασαν τη Νέτα σε Yenice (=νεότερο).

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια