Εκλείστρα, Πάφος
Τέσσερα περίπου χιλιόμετρα στα βόρεια του χωριού Κούκλια της Πάφου, στη βάση της νότιας πλευράς μιας βαθιάς χαράδρας και κοντά σ’ ένα μικρό χείμαρρο, είναι σκαμμένες τρεις σπηλιές των οποίων η πλευρά που αντικρίζει τον χείμαρρο ήταν κτισμένη. Το σχήμα τους είναι ακανόνιστο. Η δυτικότερη σπηλιά έχει στην ανατολική της πλευρά, κοντά στην είσοδο, κτισμένο αρκοσόλιο με οξυκόρυφο τόξο που καλύπτει ένα τάφο. Το μέγιστο πλάτος της σπηλιάς είναι 4 μ. περίπου και το μέγιστο βάθος 5 μ. Η σπηλιά αυτή, το κατ’ εξοχήν έγκλειστρον, με κάποια σημεία ομοιότητας με το κελλί του αγίου Νεοφύτου στην εγκλείστρα του, είναι διακοσμημένη με τοιχογραφίες. Δυστυχώς οι περισσότερες τοιχογραφίες καταστράφηκαν από τους Τούρκους κατοίκους του γειτονικού χωριού Σουσκιού. Με ιδιαίτερη μανία κατέστρεψαν οι Τούρκοι τα πρόσωπα ή τα μάτια των εικονιζόμενων αγίων.
Πότε ιδρύθηκε το έγκλειστρον αυτό, δεν είναι γνωστό. Αναμφίβολα χρησίμευσε σαν κατοικία κάποιου ασκητή που είχε ένα ή δυο μαθητές. Η χρονολογία των τοιχογραφιών δεν μπορεί κατ’ ανάγκην να χρονολογήσει και τον χρόνο της ίδρυσης του εγκλείστρου.
Στην οροφή του εγκλείστρου μέσα σε κύκλο, που περικλείει ένα οκτάκτινο αστέρι το οποίο σχηματίζεται από δυο ρόμβους, εικονίζεται η Αγία Τριάς στο μεταγενέστερο σχήμα όπου ο Πατήρ εικονίζεται ηλικιωμένος, ο Ιησούς σαν νέος και το Άγιο Πνεύμα σαν περιστερά.
Στην τοιχογραφία όμως του εγκλείστρου και τα τρία πρόσωπα φέρουν σταυρικό φωτοστέφανο και επιγράφονται ΙΣ. ΧΣ. Προφανώς ο ζωγράφος, ή ο ασκητής που υπέδειξε τη διακόσμηση, με τον τρόπο αυτό ήθελε να τονίσει την ενότητα των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος, προβάλλοντας το δόγμα του ενός Θεού σε τρία πρόσωπα. Ολόγυρα από την Αγία Τριάδα εικονίζεται σειρά εξαπτερύγων, πολυομμάτων, τροχών, αγγέλων Χερουβείμ και Σεραφείμ που συνήθως περιβάλλουν τον Παντοκράτορα στον τρούλλο. Στα νοτιοανατολικά της οροφής εικονίζονται οι ευαγγελιστές Ματθαίος και Ιωάννης μαζί με τον Πρόχορο και στα νοτιοδυτικά ο Μάρκος και ο Λουκάς. Στα νότια εικονίζεται η αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια.
Στον βόρειο τοίχο σώζονται η Μετάληψη της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας από τον αββά Ζωσιμά και έφιππος ο άγιος Γεώργιος που σκοτώνει τον δράκο. Κοντά στον άγιο Γεώργιο εικονίζονται οι Τρεις Παίδες μέσα στην κάμινο. Δεξιά κι αριστερά του τάφου εικονίζονται οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός όρθιοι, και πάνω από το τόξο ο άγιος Ερμόλαος σαν επίσκοπος. Κάτω χαμηλά, κοντά στα πόδια του αγίου Δαμιανού, υπήρχε αδιάγνωστος άγιος μοναχός ή δωρητής μοναχός, σε πολύ μικρότερη κλίμακα, που κρατούσε ειλητάριο με επιγραφή, όπως φαίνεται σε παλαιά φωτογραφία. Οι περισσότερες όμως τοιχογραφίες των τοιχωμάτων του εγκλείστρου καταστράφηκαν κακόβουλα.
Η τέχνη των τοιχογραφιών είναι καλή και φαίνεται να απηχεί την Παλαιολόγεια τέχνη με κάποιες δυτικές επιδράσεις. Γι’ αυτό οι τοιχογραφίες μπορούν να χρονολογηθούν στα τέλη του 15ου ή τις αρχές του 16ου αιώνα.