Μύρρα ή Σμύρνα
Πρόσωπο της αρχαίας κυπριακής μυθολογίας, κόρη του βασιλιά κι αρχιερέα της Πάφου Κινύρα. Ο μύθος της Μύρρας ή Σμύρνας, όπως το όνομά της παραδίδεται από άλλες πηγές, είναι ο πιο γνωστός και ενδιαφέρων από όσους σχετίζονται με τα παιδιά του Κινύρα. Κι αυτό γιατί αφηγείται την ιστορία της αιμομειξίας της με τον πατέρα της.
Βλέπε λήμμα: Κινύρας
Σύμφωνα με μερικές από τις φιλολογικές πηγές της Αρχαιότητας, η Μύρρα ήταν κόρη του Κινύρα από την Κένχεριν ή Κεγχρεΐδα ή από ακαθόριστη μητέρα. Άλλες ωστόσο φιλολογικές πηγές αναφέρουν τη Μύρρα ως κόρη του βασιλιά των Ασσυρίων Θείαντος, που φερόταν και ως πατέρας του Κινύρα (Απολλ., Βιβλιοθ. 3.14.4). Έτσι η Μύρρα εμφανίζεται και ως αδελφή του Κινύρα. Η επικρατέστερη όμως αντίληψη του αρχαίου κόσμου, εκπροσωπούμενη από την πλειονότητα των αρχαίων συγγραφέων, θεωρεί τη Μύρρα κόρη του Κινύρα και προβάλλει κυρίως την αθέμιτη σχέση με τον πατέρα της.
Βλέπε λήμμα: Κινύρας και Μύρρα
Οι ποικίλες μαρτυρίες των πηγών συνθέτουν την ακόλουθη εικόνα του μύθου:
Η Αφροδίτη οργίστηκε με τη Μύρρα γιατί η κόρη αυτή του Κινύρα είτε δεν την τιμούσε καθόλου (Απολλ., Βιβλ., 3.14.4) είτε κάποτε, αφού έλυσε τα μαλλιά της, καυχήθηκε ότι ήταν ωραιότερα από εκείνα της Αφροδίτης (Σχόλ. εἰς Θεόκρ.. 1.109α). Άλλη εκδοχή του μύθου αναφέρει ότι την περιφρόνηση προς τη θεά δεν έδειξε η Μύρρα αλλά η μητέρα της Κένχερις. Η εκδίκηση της Αφροδίτης εκδηλώθηκε με τη γέννηση στη ψυχή της Μύρρας σφοδρού ερωτικού πάθους προς τον πατέρα της. Για να πετύχει τον σκοπό της η Μύρρα μεταμφιέστηκε σε υπηρέτρια, αποκάλυψε στον Κινύρα τον έρωτά της και ενώθηκε μαζί του. Κατά τον Απολλόδωρο και τον Πλούταρχο, για την πραγματοποίηση του σχεδίου της η Αφροδίτη χρησιμοποίησε ως μεσάζουσα την τροφό της Σμύρνας. Η τροφός παρουσίασε στον Κινύρα τον έρωτα της Σμύρνας λέγοντάς του ότι κάποια από τις γυναίκες του παλατιού ή κάποια γειτόνισσα ήταν πολύ ερωτευμένη μαζί του αλλά δεν τολμούσε να τον πλησιάσει φανερά. Έτσι, με τις δολοπλοκίες της Αφροδίτης και τη μεσολάβηση της τροφού, ο Κινύρας, χωρίς να έχει συναίσθηση της φοβερής του πράξης, έπεσε θύμα μιας κατ’ επανάληψη αιμομειξίας.
Όταν όμως, όπως αφηγείται ο Πλούταρχος (Ἠθικά. 311), ο Κινύρας θέλησε κάποια νύχτα να δει ποια ήταν η ερωτευμένη γυναίκα που του προσφερόταν κρυφά, και ζήτησε να του φέρουν φως, έντρομος μπροστά στην αποκάλυψη της φρικτής αλήθειας, άρπαξε το ξίφος του για να τη σκοτώσει. Εκείνη τρέχοντας για να ξεφύγει και καταδιωκόμενη από τον πατέρα της, ικέτεψε τους θεούς να την κάνουν αθέατη. Οι θεοί, από οίκτο, εισάκουσαν την παράκλησή της και τη μεταμόρφωσαν σε φυτό, τη σμύρνα ή μυρσίνη, από το όνομά της Σμύρνα -Μύρρα - μυρρίνη. Δέκα μήνες αργότερα το φυτό άνοιξε κι από το άνοιγμα γεννήθηκε ο Άδωνις. Τη μεταμόρφωσή της στο ομώνυμο φυτό, σύμφωνα με την πληροφορία του Πλουτάρχου, διηγείτο ο Θεόδωρος στο έργο του Μεταμορφώσεις. Μια δεύτερη παραλλαγή του μύθου αναφέρει ότι η Μύρρα κράτησε ως το τέλος μυστική την εγκυμοσύνη της και γέννησε κανονικά τον Άδωνι. Η γέννηση όμως του βρέφους αποκάλυψε το μυστικό και η ντροπιασμένη πια Μύρρα, ικετεύοντας τους θεούς, μεταμορφώθηκε στο φυτό που πήρε έκτοτε το όνομά της.
Βλέπε λήμμα: Άδωνις
Παρόμοιες περιπτώσεις αιμομειξίας σημαντικών προσώπων με τις θυγατέρες τους μαρτυρούνται για πολλούς στους αρχαίους μύθους. Ο Άγγλος θρησκειολόγος σερ Τζέιμς Φρέιζερ, στο έργο του Άδωνις, δίνει γι’ αυτές την ακόλουθη ερμηνεία: Φαίνεται ότι στις περιπτώσεις αυτές δεν επρόκειτο απλώς για μια αφύσικη πράξη αλλά για μιαν ενέργεια με βαθύτερα αίτια. Ακόμη και σήμερα σε χώρες όπου υπάρχει μητριαρχική βασιλική διαδοχή, και όπου επομένως ο βασιλιάς έχει απλώς το αξίωμα του βασιλικού συζύγου, συμβαίνει συχνά ένας πρίγκιπας να νυμφευθεί την αδελφή του διάδοχο-πριγκίπισσα, για να μη περιέλθει ο θρόνος σε ξένο. Δεν αποκλείεται λοιπόν η ίδια ανάγκη διαδοχής να γέννησε και τους μύθους για την αιμομειξία βασιλιάδων με τις θυγατέρες τους. Ο βασιλιάς σύζυγος ήταν υποχρεωμένος, μετά τον θάνατο της βασίλισσας, που ήταν ο ουσιαστικός φορέας της εξουσίας, να εγκαταλείψει τον θρόνο, αφού τα δικαιώματά του τερματίζονταν και περιέρχονταν κανονικά στον σύζυγο της πριγκίπισσας θυγατέρας του. Αν λοιπόν ο βασιλιάς δεν ήθελε να εγκαταλείψει την εξουσία μετά τον θάνατο της βασίλισσας, ο μόνος νόμιμος τρόπος γι’ αυτό ήταν να νυμφευθεί την κόρη του, διατηρώντας εν ονόματί της το βασιλικό αξίωμα. Το ίδιο θα συνέβαινε και σε περιπτώσεις διαδοχής ιερατικού αξιώματος, όπως στην περίπτωση του Κινύρα και της Μύρρας. Η περιπέτεια του Κινύρα και της κόρης του Μύρρας φαίνεται ότι ήταν πολύ γνωστή στον αρχαίο κόσμο, αφού ακόμη και σε μεταχριστιανικούς χρόνους ενέπνεε τη δραματική τέχνη. Ο ιστορικός Ιώσηπος παραδίδει ότι στο θέατρο της Ρώμης όπου δολοφονήθηκε ο Καλιγούλας (41 μ.Χ.) παρουσιαζόταν το δράμα «Κινύρας». Στο έργο αυτό σκοτωνόταν και η Μύρρα και ο ίδιος ο Κινύρας, γύρω από τον οποίο έτρεχε πολύ τεχνητό αίμα.
Ιστορίες ερωτικές γύρω από τον Κινύρα και τη Μύρρα έγραψε και ο Κύπριος ιστορικός Ξενοφών στο έργο του Κυπριακά που δυστυχώς δεν σώθηκε. Σύντομο επίσης επικό ποίημα με τον τίτλο Σμύρνα, με θέμα την κόρη του Κινύρα, τον πατέρα της και τον Άδωνι, έγραψε ο Ρωμαίος ποιητής Γάιος Χέλβιος Κίννας (-44 π.Χ.). Από το ποίημα αυτό σώθηκαν μόνο τρεις στίχοι.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια