Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ρώσος ιερωμένος (μοναχός) που επεσκέφθη δυο φορές την Κύπρο και κατέλιπε σημαντικές πληροφορίες για τα μοναστήρια του νησιού τα οποία και είχε επισκεφθεί, αρκετά δε είχε κιόλας σχεδιάσει. Γεννήθηκε στο Κίεβο το 1701 και πέθανε το 1747. Ο πατέρας του ήταν φτωχός έμπορος και προόριζε τον γιο του ν' ακολουθήσει το ίδιο επάγγελμα.   Έχοντας όμως έφεση προς τα γράμματα, ο Μπάρσκυ ενεγράφη, σε ηλικία 15 χρόνων, στην Ακαδημία του Κιέβου. Λίγο όμως αργότερα εγκατέλειψε τις σπουδές του και το 1723 εγκατέλειψε και το Κίεβο. Μαζί με ένα φίλο του πήγε στην πόλη Λβούβ της Πολωνίας για συνέχιση των σπουδών του. Εκεί φοίτησε στην Ιησουίτικη Ακαδημία για λίγο, απεβλήθη όμως όταν απεκαλύφθη ότι ήταν Ορθόδοξος. Απ' εκεί πήγε στην Ιταλία (Μπάρι, Ρώμη, Βενετία κ.α.). Στη Βενετία παρέμεινε για λίγο στο πτωχοκομείο της Ελληνικής Εκκλησίας, όπου κι άρχισε να μαθαίνει την ελληνική γλώσσα. Το 1725 ξεκίνησε με σκοπό να επισκεφθεί τους Αγίους Τόπους. Από την Ιταλία πέρασε στην Ελλάδα όπου τριγύρισε σε πολλά μέρη, απ' εκεί στην Παλαιστίνη και Συρία, στην Κύπρο, στην Αραβία μέχρι το Σινά, στην Αίγυπτο, στην Κύπρο ξανά, σε νησιά του Αιγαίου, στην Κωνσταντινούπολη, ξανά σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, μέχρι την Κρήτη. Το 1733, ευρισκόμενος στην Αντιόχεια, γνωρίστηκε με τον Κύπριο πατριάρχη Σίλβεστρο* ο οποίος και τον χειροτόνησε υποδιάκονο και, το επόμενο έτος, μοναχό.

Κατά τις περιηγήσεις του ο Βασίλειος ή Βασίλι Μπάρσκυ (ή Βάρσκυ) ζούσε από ελεημοσύνες και από βοήθεια που εύρισκε σε μοναστήρια και σε άλλα ιδρύματα όπου και διέμενε. Σκοπός του ήταν να επισκεφθεί και να «ιστορήσει» μοναστήρια, ναούς και άλλα αξιοθέατα των χωρών του Ανατολικού (Ορθοδόξου) Χριστιανισμού.

Μετά από πολύχρονες και δύσκολες περιπλανήσεις, ο Μπάρσκυ επέστρεψε στο Κίεβο. Εκεί και πέθανε το 1747, σε ηλικία 46 χρόνων. Ο τάφος του βρίσκεται στο μοναστήρι Bratsky του Κιέβου. Καρπός των περιηγήσεών του ήταν η συγγραφή εκτενούς έργου του οποίου ο τίτλος είναι:

Του εν Κιέβω γεννηθέντος μοναχού Αντιοχείας πεζοπόρου Βασιλείου Γρηγόροβιτς Μπάρσκι - Πλάκα - Άλποβ, περιγραφή των ταξιδιών του από του 1723 μέχρι του 1747 εις τους αγίους τόπους της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, υπό του ιδίου γραφείσα...

Το σύγγραμμα του Μπάρσκυ γραμμένο στη ρωσική, περιελάμβανε και πολλά σχέδια καμωμένα από τον ίδιο, πόλεων, τοπίων, μοναστηριών κλπ. Τούτο εξεδόθη για πρώτη φορά σε ένα τόμο το 1778 στην Πετρούπολη, με δαπάνη του πρίγκιπα Γρηγορίου Αλεξάντροβιτς Ποτέμκιν. Αργότερα επανεξεδόθη αρκετές φορές με αρτιότερη 4τομη έκδοση το 1885-7, που περιελάμβανε και 148 σχέδια του Μπάρσκυ.

Την Κύπρο ο Μπάρσκυ επεσκέφθη για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1726, όταν το καράβι που τον μετέφερε στην Παλαιστίνη στάθμευσε στη Λάρνακα. Επιστρέφοντας από την Παλαιστίνη με καράβι, πέρασε πάλι από την Κύπρο όπου έφθασε τον Απρίλιο του 1727. Έμεινε στο νησί μέχρι τον Ιούλιο του ιδίου χρόνου, οπότε αναχώρησε από τη Λεμεσό για την Αλεξάνδρεια. Στην Κύπρο επανήλθε τον Ιούλιο του 1730, φθάνοντας στην Αμμόχωστο από την Τρίπολη. Πήγε έπειτα στη Λεμεσό απ' όπου έφυγε για την Αίγυπτο. Το Σεπτέμβριο του 1734 βρέθηκε ξανά στην Κύπρο, προερχόμενος από την Τρίπολη, και αναζητώντας καράβι για την Ευρώπη. Παρέμεινε όμως για αρκετό διάστημα στην Κύπρο, μέχρι τις αρχές του 1736, πεζοπορώντας στο νησί και διαμένοντας συνήθως, για λίγες ή περισσότερες μέρες, στα διάφορα μοναστήρια. Επεσκέφθη ολόκληρη σχεδόν την Κύπρο (εκτός από την Καρπασία) και τα περισσότερα από τα υπερεβδομήντα Ορθόδοξα μοναστήρια, μικρά και μεγάλα, που βρίσκονταν τότε σε λειτουργία στο νησί, για το καθένα δε δίνει περιγραφή και άλλες πληροφορίες, άλλοτε με συντομία κι άλλοτε (για τα πιο σημαντικά μοναστήρια) λεπτομερέστερα. Αναφέρει επίσης θρύλους και παραδόσεις που σχετίζονται μ' αυτά.

Κατά το διάστημα παραμονής του στην Κύπρο, ο Μπάρσκυ εργάστηκε για σύντομο χρόνο και ως δάσκαλος, διδάσκοντας τη λατινική γλώσσα στην Ελληνική Σχολή την οποία είχε ιδρύσει στη Λευκωσία ο αρχιεπίσκοπος Φιλόθεος.

Στο σύγγραμμά του που ανεφέρθη πιο πάνω περιλαμβάνονται και τα κείμενα και σχέδιά του από τις επισκέψεις του στην Κύπρο. Τα περί Κύπρου αποσπάσματα του έργου του, μεταφράστηκαν στην ελληνική κι εξεδόθησαν με χρήσιμες παρατηρήσεις και σχόλια από τον Ανδρέα Στυλιανού (Α. Στυλιανού, Αἱ περιηγήσεις τοῦ Ρώσσου μοναχοῦ Βασιλείου Γρηγόροβιτς Βάρσκυ ἐν Κύπρῳ, Λευκωσία, 1957).

Ο Μπάρσκυ δίνει σημαντικές μαρτυρίες για την Κύπρο του πρώτου μισού του 18ου αιώνα (περίοδος Τουρκοκρατίας) περιγράφοντας και πόλεις και ανθρώπους και καταστάσεις. Ιδιαίτερα όμως χρήσιμες είναι οι λεπτομερείς περιγραφές των περισσοτέρων από τα μοναστήρια της Κύπρου, καθώς και μια σειρά από 24 σχέδια που φιλοτέχνησε. Οι περιγραφές και τα σχέδιά του αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφοριών, ιδίως για τα μοναστήρια εκείνα που αργότερα διαλύθηκαν. Το περί Κύπρου κείμενο του Μπάρσκυ είναι ακόμη πιο πολύτιμο γιατί αναφέρεται σε μια εποχή της περιόδου της Τουρκοκρατίας για την οποία ελλείπουν οι πολλές πηγές πληροφοριών, ιδίως για τον εκκλησιαστικό τομέα.

Αποσπάσματα περιγραφών του καθώς και σχέδιά του δίνονται στη Μ.Κ.Ε. σε διάφορα λήμματα που αφορούν μοναστήρια της Κύπρου. Δες επίσης και γενικό λήμμα μοναστήρια.

Το περί Κύπρου κείμενο του Μπάρσκυ, σε νεοελληνική μετάφραση μαζί με σημειώσεις και σχόλια, εξέδωσε ο Άντρος Παυλίδης, περιλαμβάνοντάς το στο έργο του «Η Κύπρος ανά τους αιώνες μέσα από τα κείμενα ξένων επισκεπτών της» (τόμος Β΄, 1994, σελ. 678 – 737).