Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Έλληνας πολιτικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στα Τρίκαλα Θεσσαλίας στις 17 Απριλίου 1910 και πέθανε στις 2 Ιανουαρίου 1990. Ως υπουργός εξωτερικών της Ελλάδας σε διάφορες ιστορικές συγκυρίες ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το Κυπριακό Ζήτημα. Κατάγεται από την Ήπειρο. Σπούδασε νομικά και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης. Κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε στις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες. Το 1942 συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Ιταλούς και στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως στην Ιταλία. Δραπέτευσε το Σεπτέμβριο του 1943 και μέχρι το τέλος του πολέμου έδρασε στην Ιταλία, επικεφαλής ελληνικής αντιστασιακής οργάνωσης. Το 1946 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Ιωαννίνων και επανεξελέγη σε όλες τις εκλογές που ακολούθησαν, στην ίδια εκλογική περιφέρεια. Υπηρέτησε σε διάφορες κυβερνήσεις της δεξιάς ως υφυπουργός Εξωτερικών και ως υπουργός Εφοδιασμού, Εθνικής Οικονομίας, Γεωργίας, Εξωτερικών. Μετά την πτώση της Χούντας (1974), υπηρέτησε ως υπουργός Εθνικής Άμυνας και ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Αργότερα διετέλεσε αρχηγός του δεξιού κόμματος της «Νέας Δημοκρατίας».

Ως υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, από το 1956 μέχρι το 1963, χειρίστηκε το Κυπριακό ζήτημα σε διεθνή επίπεδα και μάλιστα σε μια από τις πιο κρίσιμες φάσεις του, ενώ στην Κύπρο διεξαγόταν ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας του 1955—1959. Κατά το διάστημα αυτό έκανε πάρα πολλές διεθνείς επαφές και διαβουλεύσεις, διαπραγματεύθηκε το Κυπριακό ζήτημα με την Τουρκία, την Αγγλία, τις Η.Π.Α. και το NATO, είχε συζητήσει το Κυπριακό επανειλημμένα στα Ηνωμένα Έθνη, διατηρούσε τακτική μυστική αλληλογραφία με το Γρίβα στην Κύπρο, ενώ οι σχέσεις του με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο δεν ήταν πάντα αρμονικές. Από μερικούς φέρεται ως ο εμπνευστής της ιδέας για διχοτομική λύση του Κυπριακού ζητήματος κι αυτοί είναι:

α) Σεττάρ Ικσέλ, πρεσβευτής της Τουρκίας στην Αθήνα το 1956. Ισχυρίστηκε ότι σε συνομιλία που είχε με τον Αβέρωφ στις 6 Οκτωβρίου 1956, ο τελευταίος τον είχε βολιδοσκοπήσει κατά πόσο η Τουρκία «θα ήτο πρόθυμος να δεχθεί μίαν λύσιν που θα εχώριζε την Κύπρον εις ελληνικόν και τουρκικόν τομέα», διευκρινίζοντας, ταυτόχρονα, πως «η πρότασις πρέπει να θεωρείται ιδική μου και όχι της ελληνικής κυβερνήσεως».

β) Στόρρς, Αγγλος διευθυντής του κυπριακού γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών το 1956, ο οποίος ανέφερε ότι η ιδέα για διχοτόμηση «ανήκει εξ ολοκλήρου εις την ελληνικήν κυβέρνησιν».

γ) Γεώργιος Μελάς, πρεσβευτής της Ελλάδος στην Ουάσιγκτον το 1956, ο οποίος κατηγόρησε δημόσια τον Αβέρωφ ότι είχε προτείνει τη διχοτόμηση της Κύπρου «ως άλλη μια λύση στο πρόβλημα».

δ) Την ίδια κατηγορία διατύπωσε κατά του Αβέρωφ και ο στρατηγός Γρίβας. Ο ίδιος ο Αβέρωφ αρνήθηκε την κατηγορία.

(Βίντεο: Η Κόντρα Αβέρωφ με τους Κυπρίους) 

Ως υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος, ο Αβέρωφ υπερασπίστηκε επανειλημμένα την υπόθεση της Κύπρου στα Ηνωμένα Έθνη. Το Φεβρουάριο του 1957 είχε απειλήσει, μάλιστα, πως η χώρα του θα έκλεινε τα γραφεία της στον ΟΗΕ και θα αποχωρούσε, αν ο Διεθνής Οργανισμός ανέβαλλε τη συζήτηση του ζητήματος. Την ίδια εποχή, στη Νέα Υόρκη, είχε προτείνει στο Μακάριο «ένα ελιγμό προσωρινής ανεξαρτησίας, αφού η λύση της αυτοδιάθεσης - ένωσης φαινόταν αδύνατη».

Τον Ιανουάριο του 1958 είχε στην Αθήνα συνομιλίες για το Κυπριακό με τον Άγγλο συνάδελφό του Σέλγουιντ Λόυντ. Μέσα στον ίδιο χρόνο ο Αβέρωφ απέρριψε, από μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, το «σχέδιο Μακμίλλαν» που θεωρήθηκε διχοτομικό. Το Δεκέμβριο του 1958, κατά τη διάρκεια των εργασιών της 13ης συνόδου της Γ.Σ. του ΟΗΕ, ο Αβέρωφ βρέθηκε αντιμέτωπος με τον Τούρκο συνάδελφό του Φατίν Ζορλού, εξαιτίας του κυπριακού. Μετά τους δημόσιους διαπληκτισμούς, οι δυο υπουργοί συναντήθηκαν μυστικά, με πρωτοβουλία του Ζορλού, κι η συνάντηση εκείνη στη Νέα Υόρκη, ήταν αυτή που άνοιξε το δρόμο για τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Οι Αβέρωφ και Ζορλού συναντήθηκαν ξανά λίγο αργότερα στο Παρίσι, εξαιτίας μιας συνόδου υπουργών Εξωτερικών του NATO και μέχρι το τέλος του Ιανουαρίου του 1959 είχαν συμφωνήσει για ένα πλαίσιο λύσης του Κυπριακού ζητήματος, το οποίο αποτέλεσε τη βάση για τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου.

Στις 4 Φεβρουαρίου του 1959, ο Αβέρωφ συνόδευσε τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή στη Ζυρίχη, για τις τελικές διαπραγματεύσεις με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Ατνάν Μεντερές που συνοδευόταν από τον Ζορλού. Οι διαπραγματεύσεις τέλειωσαν στις 11 Φεβρουαρίου 1959 κι επισφραγίστηκαν με σαμπάνια. Οι Αβέρωφ και Ζορλού πήγαν στη συνέχεια στο Λονδίνο, όπου προετοίμασαν την πενταμερή διάσκεψη για επικύρωση των συμφωνιών από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Εκεί, ο Αβέρωφ ήταν ένας από εκείνους που πιεστικά αξίωναν από τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο ν' αποδεχτεί τις συμφωνίες της Ζυρίχης, με τις οποίες τελικά η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος.

Μετά την επικύρωση των συμφωνιών και μέχρι τον Ιούνιο του 1963 που παρέμεινε επικεφαλής του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, ο Αβέρωφ εργάστηκε για τη σύσταση του κυπριακού κράτους και για να ξεπεραστούν τα πολλά προβλήματα που αντιμετώπιζε στα πρώτα του διεθνή βήματα. Στις 19 Απριλίου 1963 έστειλε στο Μακάριο, ως υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος, μια άκρως απόρρητη επιστολή, με την οποία τον συμβούλευε να μην υποβάλει τις εκ 13 σημείων προτάσεις του για τροποποίηση του κυπριακού Συντάγματος, προειδοποιούσε δε ότι η Ελλάδα θα διαχώριζε και δημόσια τη θέση της «αν επιδιωχθεί μονομερής κατάργησις των συμφωνιών ή μέρους αυτών».

Στην επιστολή του ο Ευάγγελος Αβέρωφ ανέφερε μεταξύ άλλων στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο:  

«Ειδικώτερον ώς προς ό,τι αφορά τα κυπριακά θέματα, είμεθα αποφασισμένοι να εξακολουθήσωμεν να σας βοηθώμεν καθ' όν τρόπον επράξαμεν μέχρι τούδε, αλλά θα διαχωρίσωμεν και δημοσία την γραμμήν μας, αν επιδιωχθεί μονομερής κατάργησις των Συμφωνιών ή μέρους αυτών», (επιστολή Αβέρωφ προς Μακάριο. 19 Μαρτίου 1963).

Με την υποβολή των «13 σημείων»  ο Μακάριος έπαιξε το παιγνίδι της Τουρκίας, διευκολύνοντάς  την να επανέλθει στα διχοτομικά της σχέδια. Σχετικό απόρρητο έγγραφο του βρετανικού υπουργείου των εξωτερικών ημερομηνίας 1ης Οκτωβρίου 1963 αναφέρει: «Έχουμε λογούς να υποθέσουμε ότι η τουρκική κυβέρνηση όχι μόνο φαίνεται να ανέχεται την κίνηση του Μακάριου για μονομερή δράση για τροποποιήσεις του Συντάγματος, αλλά, ίσως, και να την καλωσορίζουν, καθώς μάλλον μια τέτοια ενέργεια θα τους δημιουργήσει τις προϋποθέσεις, οι οποίες θα τους δώσουν την ευκαιρία να εφαρμόσουν τα σχέδια τους για τη διχοτόμηση της Κύπρου διά της βίας». (Μιλτιάδης Χριστοδούλου, Κύπρος, η Διχοτόμηση, μια πορεία χωρίς επιστροφή, σελ 66).
Ακολούθησαν οι διακοινοτικές ταραχές του Δεκεμβρίου του 1963 και η  «πράσινη γραμμή» που ήταν το πρώτο βήμα για την υλοποίηση του σχεδίου της τουρκικής πλευράς.

Ο Αβέρωφ εμφανίστηκε ξανά στο προσκήνιο το 1974. Φέρεται ως ένας από εκείνους που είχαν μυστικά ειδοποιήσει το Μακάριο ότι επέκειτο εναντίον του πραξικόπημα, τον Ιούλιο του 1974.

Ως συγγραφέας, έχει, επίσης, σχέση με την Κύπρο: Το 1981 εξέδωσε το βιβλίο «Ιστορία Χαμένων Ευκαιριών, Κυπριακό, 1950-1963», σε δυο τόμους.

Πέθανε στις 2 Ιανουαρίου του 1990.