Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σημαντικός σύγχρονος μουσικός. Γεννήθηκε στη Λευκωσία στις 12 Νοεμβρίου  1905 και πέθανε στις 11 Σεπτεμβρίου 1979.  Πατέρας του ήταν ο Μιχαήλ Χατζηκυριάκος ο από το χωριό Ορούντα και μητέρα του η Ελένη Σολομωνίδου από την Κερύνεια. Εννιά μήνες μετά τη γέννηση του Σόλωνα που ήταν το πρώτο παιδί της, η Ελένη πέθανε από επιλόχιο πυρετό. Με τη συγκατάθεση του νεαρού πατέρα ο Σόλων μεγάλωσε στη Λευκωσία με τη γιαγιά του Δέσποινα Σολομωνίδου.

 

 Φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο της Λευκωσίας. Από μαθητής του δημοτικού άρχισε να μαθαίνει κιθά­ρα και μαντολίνο. Το 1927 διορίστηκε καθηγητής της κιθάρας, της θεωρίας και της Ιστορίας της Μουσικής στο κυβερνητικό Ωδείο Κύπρου στη Λευκωσία. Εκεί, με τη βοήθεια του διευθυντή του Ωδείου, Ησαΐα Καλμάνοβιτς, Ρώσου πιανίστα εβραϊκής καταγωγής, έμαθε πιάνο και προχώρησε στην αρμονία. Παράλληλα, μελετούσε, μέσω αλληλογραφίας, στο Trinity College of Music του Λονδίνου.

Αργότερα, το Παρίσι άνοιξε νέους ορίζοντες στον Κύπριο μουσικό. Φοίτησε στην École Νοrmale de Musique, όπου μελέτησε αρμονία και αντίστιξη με την παιδαγωγό Νadia Βουlanger και πήρε μαθήματα πιάνου από τους Ρ. Maire και Alfred Cortot. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Schola Cantorum του Παρισιού, όπου μελέτησε σύνθεση με τον Guy de Lioncourt και διεύθυνση ορχήστρας με τον μαέ­στρο, πιανίστα και συνθέτη Marcel Labey. Στο Παρίσι ο Μιχαηλίδης έγραψε τα πρώτα του έργα. Αποφοίτησε από τη Schola Cantorum το 1934 με δίπλωμα σύνθεσης. Παρά τις προτάσεις που είχε από τον Lioncourt να μείνει και να διδάξει στο Παρίσι, επέστρεψε στην Κύπρο και τον Αύγουστο του 1934 παντρεύτηκε την Καλλιόπη Μορίδου.

 

Στη Λεμεσό 

Μετά την ολοκλήρωση των μουσικών του σπουδών, επέστρεψε στην Κύπρο και εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό (στο μεσοδιάστημα των σπουδών του δίδαξε για λίγο στη Λευκωσία, στο τότε Κυβερνητικό Ωδείο). Στη Λεμεσό ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα, μεταξύ δε άλλων ίδρυσε Ωδείο, ίδρυσε τον «Σύλλογο Συναυλιών» και επίσης την μοναδική Συμφωνική Ορχήστρα στην Κύπρο. Δημιούργησε τότε μια πολύ σημαντική μουσική κίνηση στη Λεμεσό, με αντανακλάσεις και σ’ ολόκληρο το νησί. Λίγο αργότερα τον «Σύλλογο Συναυλιών» διαδέχθηκε ο σύλλογος «Άρης» που συνεχίζει μέχρι σήμερα τη μουσική του παράδοση.

 

» Βλέπε Χορωδία Αρης: Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ

 

Μεταξύ των επιτευγμάτων του ήταν το μεγάλο τόλμημα ανεβάσματος της όπερας του Πέρσελ «Διδώ και Αινείας» (1950), με συμμετοχή της χορωδίας του «Άρη» και της ορχήστρας «Μότζαρτ» της Λευκωσίας. Τον επόμενο χρόνο παρουσίασε το ορατόριο «Δημιουργία» του Χάυντν. Τέτοιες εκδηλώσεις εξακολουθούν να είναι και σήμερα, αξεπέραστες στην Κύπρο.

 

Στο μεταξύ, από το 1941 ο Σόλων Μιχαηλίδης εργαζόταν και ως καθηγητής μουσικής στην Ελληνική Σχολή Λεμεσού (μετέπειτα Λανίτειο Γυμνάσιο της Λεμεσού), ενώ ασχολήθηκε και με τη συγγραφή ιδιαίτερα αξιόλογων μουσικολογικών βιβλίων αλλά και άρθρων και μελετών.

 

Διεθνής καριέρα

Στις 8 Ιουλίου 1946 έργα του Σόλωνα Μιχαηλίδη παρου­σιάστηκαν για πρώτη φορά στην Αθήνα. Στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Θεόδωρου Βαβαγιάνη, ερμήνευσε τα Δύο Βυζαντινά Σκίτσα.

Η ιδέα να φύγει από την Κύπρο είχε πια ωριμάσει. Η καλλιτεχνική «οδυνηρή απομόνωση», όπως έλεγε ο ίδιος, έπρεπε να τερματιστεί. Χωρίς κρατική μέριμνα και ιδρύματα μουσικής υποδομής, η Κύπρος δεν μπορούσε να δεχτεί και να βοηθήσει άλλο τον καλλιτέχνη που βρι­σκόταν στο στάδιο της πλήρους ωριμότητας.

 

Το 1957 η φήμη του ως μουσικού είναι κιόλας τόση, ώστε προσκαλείται από το Ελληνικό κράτος να αναλάβει τη διεύθυνση του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, πράγμα που αποδέχεται. Υπό τη διεύθυνσή του το παρηκμασμένο τότε Ωδείο (είχε ιδρυθεί το 1914) γνώρισε νέα σημαντική άνθηση. Εξάλλου, το 1959 ο Σόλων Μιχαηλίδης ίδρυσε και τη Συμφωνική Ορχήστρα Βορείου Ελλάδος, η οποία έγινε κρατική το 1966, εξακολουθώντας να βρίσκεται υπό τη διεύθυνσή του.

«Ας μου επιτραπεί να εκφράσω την απορία μου», έλεγε το 1957 σε μια από τις πολλές διαλέξεις που έδωσε όταν έφτασε στην Ελλάδα, «πως τόσος ενθουσιασμός που διαπίστωσα ότι υπάρχει σε πολλούς κύκλους από τις πρώτες μέρες που ήρθα εδώ, δεν έχει ακόμη κατορθώσει να βάλει φωτιά, φωτιά δημιουργική πα­ντού, στην ψυχή, στην καρδιά και το νου όλων, ώστε να μετουσιωθούν σε έργα οι ελπίδες και τα όνειρα. Μια πόλη όπως η Θεσσαλονίκη, η συμπρωτεύουσα της χώρας, δεν έχει με το μισό της εκατομμύριο μια συμφωνική ορχήστρα, ενώ η Γιουγκοσλαβία έχει να επιδείξει πλήθος. Πρέπει να αναληφθεί μια αληθινή σταυροφορία για να γίνει η Θεσ­σαλονίκη ένα αξιόλογο μουσικό κέντρο».

Το Βασιλικό Διάταγμα για ίδρυση της Συμφωνικής Ορχή­στρας Βορείου Ελλάδος δημοσιεύτηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1959. Έτσι, ένα όνειρο σαράντα χρόνων του μουσικού κό­σμου της Θεσσαλονίκης γινόταν πραγματικότητα. 

 

Ο Σόλων Μιχαηλίδης καταξιώθηκε ως κορυφαίος μουσουργός, σε διεθνή κλίμακα. Μεταξύ άλλων, υπήρξε μέλος ή και αντιπρόεδρος της επιτροπής του Διεθνούς Μουσικού Διαγωνισμού Ουαλίας και των κριτικών επιτροπών Διεθνών Μουσικών Διαγωνισμών του Avezzo και του Bolzano Ιταλίας, της Βάρνας (Βουλγαρία) και του Μοντρέ (Γαλλία). Μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Διεθνούς Εταιρείας Λαϊκής Μουσικής για 20 χρόνια (1948-1968) και μέλος της εξεταστικής επιτροπής του Ωδείου Ecol Cesar Frank (Παρισιού). Πήρε μέρος σε πολλά διεθνή συνέδρια μουσικής στη Βασιλεία, Βενετία, Πάλμα ντε Μαγιόρκα, Λονδίνο, Λιέγη, Βρυξέλλες, Όσλο, Βιέννη, Κεμπέκ, Νέα Υόρκη κ.α. Έδωσε επίσης πολλές διαλέξεις σε πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών (περιλαμβανομένου του Γέιλ) και αλλού.

 

Εθνικός ύμνος

Με την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας και την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 16 Αυγουστου 1960, ο Πρόεδρος Μακάριος ανέθεσε στο μουσουργό  Σόλωνα Μιχαηλίδη, τη  σύνθεση ενός ύμνου για το νεοσύστατο κράτος. Ο συνθέτης ολοκλήρωσε τον Εθνικό  Ύμνο το 1963 (Βλέπε Βίντεο) και χρησιμοποιήθηκε κατά τις επίσημες επισκέψεις του Μακάριου και αντιπροέδρου Κουτσουκ στο εξωτερικό. Επρόκειτο βασικά για ένα μουσικό εμβατήτηριο χωρίς λόγια το οποίο χρησιμοποιούσαν και οι Τουρκοκύπριοι. Η ανάκρουση του Ύμνου της Κυπριακής Δημοκρατίας εγκαταλείφθηκε το 1966,

 

Το τέλος του

Το Νοέμβριο του 1970, μετά από δεκατρία χρόνια προ­σφοράς στη μουσική ζωή της Θεσσαλονίκης, αποχώρησε από τη διεύθυνση του Κρατικού Ωδείου και της Κρατικής Ορχήστρας. Διευθύνοντας την Κ.Ο.Θ. κατά την τακτική της συναυλία στις 7 Δεκεμβρίου 1970 ο Μιχαηλίδης αποχαιρετούσε τους Θεσσαλονικείς ερμηνεύοντας έργα Φρανκ, τη δική του σύνθεση Βυζαντινό Αφιέρωμα και τη Συμφωνία του Αποχαιρετισμού του Χάυντν. Το κοινό της Θεσσαλονίκης τον αποθέωσε.

 

» Βλέπε Συνέντευξη Σολων Μιχαηλίδης: Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος-Αρχείο ΡΙΚ

Στη Λεμεσό, το 1979 ανύποπτοι για τη σοβαρή επιδείνωση της υγείας του, ο Δήμαρχος και τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου προσκάλεσαν το συνθέτη να παρευρεθεί σε εκδήλωση που θα διοργάνωναν προς τιμή του, για να τον ανακηρύξουν επίτιμο δημότη και να του απονείμουν το χρυσό μετάλλιο της πόλης της Λεμεσού.
  
Ο Σόλων Μιχαηλίδης αποδέχτηκε την πρόσκληση κι έ­ζησε τις τελευταίες μέρες της ζωής του με την επιθυμία να ταξιδέψει και πάλι στην Κύπρο, «θα μου επιτρέψει άραγε ο γιατρός να ταξιδέψω;» ρωτούσε συχνά.
  
Το ταξίδι, ωστόσο, αυτό έμελλε να είναι το τελευταίο και πολύ διαφορετικό από τα προηγούμενα. Στην Αθήνα, ξημερώματα της 10ης Σεπτεμβρίου 1979, ο Σόλων Μιχαηλίδης έριξε μια τελευταία ματιά στην αλληλογραφία του και κοιμήθηκε. Στις πρώτες ειδήσεις της ημέρας το ραδιόφωνο ανακοίνωσε το θάνατο του.

 

Ο καλλιτεχνικός κόσμος της Ελλάδας τον αποχαιρέτισε με επιμνημόσυνη δέηση στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών και ακολούθως η σορός του μεταφέρθηκε στην Κύπρο με αίτημα της Κυπριακής Πολιτείας. Πλήθος κόσμου κατέκλυσε την εκκλησία της Αγίας Νάπας στη Λεμεσό, στην άλλοτε ενορία του ζεύγους Μιχαηλίδη για να τον αποχαιρετίσει. Η χορωδία ΑΡΗΣ έψαλλε κατά τη νεκρώσιμη ακολουθία και ερμήνευσε επίσης σε πρώτη εκτέλεση το τελευταίο έργο του Σόλωνα Μιχαηλίδη, το χορωδιακό «Κερύνεια μου», κατά την ταφή που έγινε στις 13 Σεπτεμβρίου 1979 στο κοιμητήριο Αγίου Νικολάου στη Λεμεσό.

 

» Βλέπε Έλενα Λαμάρη: «Σόλων Μιχαηλίδης, η ζωή και το έργο του», έκδοση 1994 του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου 

 

Τιμές

Η διεθνής προσφορά του στον τομέα της μουσικής τιμήθηκε επανειλημμένα. Μεταξύ των τιμητικών διακρίσεων που του απονεμήθηκαν κατά καιρούς, είναι: επίτιμος εταίρος του Trinity College Λονδίνου (1952), παράσημο του ταξιάρχη του Φοίνικος, απονεμημένο από τον βασιλιά της Ελλάδας (1965)˙ επίτιμο μέλος της Αμερικανικής Εθνομουσικολογικής Εταιρείας (1966), κ.α. Επίσης, η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε δυο φορές (1974 και 1977).

 

Το έργο του: Σημαντικά είναι τα βιβλία που εξέδωσε ο Σόλων Μιχαηλίδης, και που είναι:

 

1. Ἐγκυκλοπαίδεια τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς (Λευκωσία).
2. Ἡ Σύγχρονη Ἀγγλική Μουσική (Λευκωσία, 1939).
3. Ἡ Φινλανδική Μουσική (1940).
4. Ἡ Κυπριακή Λαϊκή Μουσική (Λευκωσία, 1944).
5. Ἁρμονία τῆς Σύγχρονης Μουσικῆς, Α΄ τόμος (Λεμεσός, 1945).
6. Ἁρμονία τῆς Σύγχρονης Μουσικῆς, Β΄ τόμος (Λεμεσός, 1945).
7. Ἡ Σύγχρονη Ἑλληνική Μουσική (1945).
8. The Neohellenic Folk Music (Λεμεσός,1948).
9. Ἡ Νεοελληνική Μουσική (Λευκωσία, 1952).
10. Σημειώσεις Ἱστορίας τῆς Μουσικῆς (Λευκωσία, 1975).
11. Σημειώσεις Μορφολογίας (Λευκωσία, 1975).
12. The Music of Ancient Greece- an Encyclopaedia (Λονδίνο, 1978. To ίδιο έργο εξεδόθη και στην ελληνική γλώσσα το 1982).

 

Έγραψε επίσης πολλά λήμματα (για την ελληνική βασικά μουσική και για Έλληνες συνθέτες) στο 9τομο Λεξικό Μουσικής που εξεδόθη στην Αγγλία το 1954.

 

Ως μαέστρος, εκτός από τη Συμφωνική Ορχήστρα Βορείου Ελλάδος, διηύθυνε πολλές φορές τη Συμφωνική Ορχήστρα του Ε.Ι.Ρ.Τ. καθώς και Συμφωνικές Ορχήστρες πολλών χωρών (Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Αγγλίας, Ρουμανίας, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στην Πορτογαλία, στις Φιλιππίνες, του Τόκιο κ.α.).

 

Στον τομέα της σύνθεσης, έχουν εκδοθεί ή/και εκτελεστεί από μεγάλες ορχήστρες πολλά έργα του. Αναφέρουμε:

 

1. Για ορχήστρα: α) Δύο Συμφωνικές Εικόνες, Αυγή στον Παρθενώνα και Το Πανηγύρι της Κακάβας, γραμμένες στα 1936 και εμπνευσμένες από καθαρά ελληνικές πηγές, β) Αρχαϊκή Σουίτα σε 4 κινήσεις, για φλάουτο, όμποε, άρπα και έγχορδα, γραμμένη στα 1951˙ αποπνέει την ομορφιά, τη δροσιά και τη χάρη του αρχαίου ελληνικού κόσμου, αντλώντας μελωδικά σχήματα από τις αρχαίες ελληνικές κλίμακες, γ) Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα, 1954, όπου είναι διάχυτη η παρουσία χαρακτηριστικών θεμάτων και ρυθμών της κυπριακής μουσικής, δ) In Memoriam, αφιερωμένο στα φυλακισμένα μνήματα, είναι δημιούργημα δυνατής και βαθιάς συγκίνησης, επιτύμβιο της μεγαλειώδους θυσίας των ηρώων του αγώνα του 1955-59, ε) Το συμφωνικό ποίημα: Η Ζωή εν Τάφω, βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Στράτη Μυριβήλη, στ) Το συμφωνικό ποίημα με χορωδία Τα Κυπριακά Ελευθέρια, που γράφτηκε τον Μάρτιο του 1959, μετά την απελευθέρωση της Κύπρου από την αγγλική κατοχή. Τα κυρίαρχα θέματα του έργου είναι δυο βυζαντινές μελωδίες: το Κύριε των Δυνάμεων, μια επίκληση της ανώτερης Δύναμης του Θεού για βοήθεια στον αγώνα, και το Χριστός Ανέστη (με συμμετοχή χορωδίας), που εκφράζει συμβολικά τον καρπό της θυσίας, του αγώνα, που είναι η Ανάσταση, η Ελευθερία, ζ) Τα 2 Βυζαντινά Σκίτσα: Mater Dolorosa (Θλιμμένη Μήτηρ) και The Crucified (Ο Εσταυρωμένος), η) Κυπριώτικος γάμος για φλάουτο και ορχήστρα εγχόρδων, θ) Βυζαντινό αφιέρωμα.

 

2. Σκηνική Μουσική: α) Όπερα Οδυσσέας σε 3 πράξεις, σε δικό του λιμπρέτο, β) μουσική για τις τραγωδίες του Ευριπίδη Μήδεια, Ηλέκτρα και Ιφιγένεια εν Ταύροις, και για τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή και γ) το μπαλέτο Ναυσικά.

 

3. Μουσική Δωματίου: α) Τρίο με πιάνο, β) Κουαρτέτο εγχόρδων, γ) Σονάτα για πιάνο, δ) Σουίτα πάνω σε κυπριακά θέματα για βιολοντσέλλο και πιάνο. Έγραψε επίσης κομμάτια για πιάνο, για άρπα και πολλά τραγούδια.

 

 

Πηγή: 

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια