Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μοναχός (σκευοφύλαξ) στο μοναστήρι της Παναγίας του Μαχαιρά κατά τον 19ο αιώνα. Καταγόταν από το γειτονικό προς το μοναστήρι χωριό Λαζανιάς. Γεννήθηκε το 1790 και πέθανε το 1867. Ήταν πρακτικός θεραπευτής και χρησιμοποιούσε παρασκευάσματα κυρίως από βότανα και διάφορα φυτά. Αναφέρεται ότι γνώριζε πολλές «τέχνες», συνολικά 72, ότι ήταν «εκτάκτου ευφυίας» και «γνώσεων πολλών».

Είναι ο συγγραφέας του περίφημου Ἰατροσοφικοῦ που μετά τον θάνατό του κατέλιπε σε χειρόγραφο στο μοναστήρι του. Το Ἰατροσοφικόν του Μητροφάνους εξέδωσε για πρώτη φορά ο ιερομόναχος Φιλάρετος το 1924. Το 1985 έγινε επανέκδοσή του με δαπάνη του μοναστηριού του Μαχαιρά (βλέπε και λήμμα γιατροσόφια).

Νέα πολυτελής και επιμελημένη έκδοση του "Ιατροσοφικού" με παράλληλη μετάφραση στην αγγλική, εξεδόθη από το Ίδρυμα Αναστάσιος Λεβέντης το 2015. Η έκδοση βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Μερικά δείγματα από “συνταγές” του Ιατροσοφικού (διατηρείται η ορθογραφία του κειμένου):

Δια να φυτρώσουν τρίχες της κεφαλής

Κόπτε καθ’ ημέραν ένα κρομμίδιον και τρίβε τον τόπον έως σαράντα ημέραις και φυτρώνουν τρίχες βέβαια.

Δια να μαθήσουν αι τρίχες

Έπαρε ποντικοφάρμακον και καύσε το απάνω εις κεραμίδιν καινούργιον άβροχον, άφησέ το να κρυώση, τρίψε το ψιλόν, βρέχε τον τόπον και άρτιννέ τον με την σκόνην και πίπτουν αι τρίχες.

Εις πόνον κεφαλής

Έπαρον σκώληκας της γης ζωντανούς τριακοσίους εξήντα πέντε και πύρωσε έναν κομμάτιν γαστρίν της κούζας του νερού, όμως να είναι παστρικόν, και βάλε τους σκώληκας μέσα και ανακάτωννέ τους να ψοφήσουν: είτα βάλε τους μισόν φιλτζάνιν ξύδιν και δεκαπέντε κουκκιά αρτύματα κοπανισμένα, και βάλε τους ένα κομμάτιν παννίν και δίπλωσέ το και βάλε το εις την κουρίδαν της κεφαλής να κάμη 24 ώρας και περισσότερον· είτα καθώς το ευγάλεις να έχης νερόν έτοιμον βρασμένον με γλυφόνια ή πριντζόλους ή παταμογειτόνους, και να λουθής καλά και δεν θέλης πονέση την κεφαλήν σου ποτέ.

Δια την κριθαρκάν των ομματοφύλλων

Λάβε σαράντα μήρμιγγες (λήμπουρους), κόψε τα κεφάλια τους ρίξε τα, τους δε λοιπούς κοπανίσας, βάλε τους επάνω εις την κριθαρκάν, δέσε τους και θεραπεύεται.

Δια την  βαρυκοΐαν και κουφάλαν

Λάβε χολήν και γάλα γυναικός αρσενοτοκούσης ενώσας στάξον μέσα εις το ωτίον και ακούει.

Δια τον τεταρταίον [πυρετον μαλάριας]

Πιάσε μιαν αλουσαύραν ζωντανήν, οπού είναι γιαλλιστή, και δέσε την μέσα εις κομμάτι ρούχον κόκκινον· είτα κόψαι τα ονύχια των χειρών και των ποδών του πάσχοντος και τρίψαι τα με την αλουσαύραν έτσι ωσάν είναι δεμένη μες το ρούχον όλα του τα δάκτυλα· και πάλιν να την απολύσης ζωντανήν εκεί οπού την έπιασες· όμως όταν την πιάννεις να λέγεις ετούτα τα λόγια· “σε κυνηγώ και σε πιάννω αλούσαυρε, δια τον τεταρταίον πυρετόν του δούλου του Θεού (δείνα)” και ιάται ο τεταρτιόντας παραχρήμα.

Δια τα ρευματικά εις τα γόνατα και αλλού

Λάβε κόπρον προβάτου, κουδέλλας ως καθώς την ρίξη έτσι ζεστήν βάλε την εις τον πόνον εις τα ρευματικά και αναπάυεσαι από τους πόνους.

[Σημ. Οι συνταγές δεν προτείνονται για χρήση ].