Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το μοναστήρι του Αγίου Μηνά κοντά στη Βάβλα δεν είναι γνωστό πότε κτίσθηκε. Από τα σωζόμενα κτίρια δεν είναι δυνατό να χρονολογηθεί η ίδρυσή του αν και οι πολεμίστρες στον βόρειο τοίχο του διώροφου μοναστηριακού κτιρίου οδηγούν στη Μεσαιωνική εποχή χωρίς όμως συγκεκριμένη περίοδο. Η άποψη του C. Enlart ότι το μοναστήρι του Αγίου Μηνά μπορεί να ταυτισθεί με το μοναστήρι του Αγίου Επιφανίου των Δομινικανών, που όπως αναφέρει ο Ε. Lusignan υπήρχε στη Βάβλα, δεν στηρίζεται πουθενά. Κατά συνέπεια και η χρονολόγηση της εκκλησίας του μοναστηριού στον 15ο αιώνα δεν είναι ορθή.

Βλέπε Βίντεο: Το μαναστήρι του Αγίου Μηνά 

Αναφορές  

Η πιο παλαιά αναφορά στο μοναστήρι γίνεται σε παρασελίδιο σημείωμα του κώδικα Paris. Gr. 609 του 12ου αιώνα. Το σημείωμα χρονολογείται στα 1562 και αναφέρει ότι το χειρόγραφο αυτό αγοράσθηκε από κάποιο Λεόντιο ιερομόναχο Προσμονάριο του Αγίου Μηνά «ἐν χωρίῳ Βάβλᾳ». Η επόμενη αναφορά στο μοναστήρι γίνεται σε σημείωμα του μοναχού Παρθενίου με ημερομηνία 14 Σεπτεμβρίου 1608 σε ευαγγέλιο έκδοσης της Βενετίας του 1606 που ανήκε στο μοναστήρι. Στο σημείωμα, ανάμεσα σ’ άλλα αναφέρεται ότι το ευαγγέλιο «ἐν τοῦ ἁγίου Μηνᾶ Βάβλας». Σ’ άλλο σημείωμα στο ίδιο ευαγγέλιο αναφέρεται ότι το 1610 παρέλαβε τον Άγιο Μηνά κάποιος Ακάκιος ιερομόναχος, χωρίς να αναφέρεται αν αυτό σημαίνει ότι ο Ακάκιος έγινε ηγούμενος.

Αρχιτεκτονική 

Τα κτίσματα του μοναστηριού δεν ανήκουν όλα στην ίδια περίοδο. Το αρχαιότερο είναι αναμφίβολα το διώροφο μοναστηριακό κτίριο που σε μορφή Π βρίσκεται στα βόρεια της εκκλησίας. Στο κτίριο αυτό βρίσκεται και η κύρια είσοδος του μοναστηριού. Δυο σκάλες, η μια στ’ ανατολικά της εισόδου και η άλλη στο δυτικό άκρο της βόρειας στοάς του ναού, οδηγούν στον όροφο. Στο κτίριο αυτό βρίσκονταν και τα κελιά των μοναχών. Μπροστά από τα κελιά βρίσκεται διώροφος ηλιακός που στηρίζεται σε επάλληλες τοξοστοιχίες.

Στ’ ανατολικά της εκκλησίας υπήρχε ισόγειο κτίριο, πιθανώς σταύλοι, που κτίσθηκε, σύμφωνα με επιγραφή εντοιχισμένη στον ανατολικό τοίχο, το 1670. Στη νότια πλευρά του μοναστηριού υπήρχαν αποθήκες και ο ελιόμυλος.

Στο κέντρο της αυλής βρίσκεται η εκκλησία, η οποία είναι μονόκλιτη καμαροσκέπαστη. Η καμάρα της εκκλησίας είναι οξυκόρυφη όπως οξυκόρυφα είναι και τα τρία σφενδόνια στα οποία στηρίζεται. Τα σφενδόνια στηρίζονται σε απλούς προβόλους στο ύψος της γένεσης της καμάρας. Η εκκλησία καταλήγει στα ανατολικά σε αψίδα ημικυκλική εσωτερικά και πεντάπλευρη εξωτερικά. Έχει εσωτερικές διαστάσεις 21,68X6,10 μ. περιλαμβανομένης της αψίδας. Η εκκλησία περιβάλλεται στις τρεις πλευρές από στοές που καλύπτονται με ήμισυ καμάρας. Η καμάρα της βόρειας και η καμάρα της νότιας στοάς στηρίζονται σε οξυκόρυφα τόξα που φέρονται από ισχυρούς πεσσούς. Η καμάρα της δυτικής στοάς στηρίζεται σε τοίχο που αποτελεί τον δυτικό τοίχο του μοναστηριού. Οι στοές έχουν πλάτος 2,75 μ. και μήκος η μεν βόρεια και η νότια 19,10 μ., η δε δυτική 9,37 μ. Η δυτική στοά υπέχει θέση νάρθηκα και γι’ αυτό χωρίζεται από τις άλλες στοές με θύρες. Η είσοδος στην εκκλησία γίνεται από τρεις θύρες, από μια στο μέσο του βόρειου, του δυτικού και του νότιου τοίχου.

Κατά περίεργο τρόπο στην εκκλησία διασώζεται γυναικωνίτης σύγχρονος της ανέγερσης της εκκλησίας. Σε μοναστηριακές εκκλησίες δεν νοείται ύπαρξη γυναικωνίτη. Στην Κύπρο γυναικωνίτες σώζονται και στις εκκλησίες των μοναστηριών Χρυσορροϊάτισσας και Αγίου Παντελεήμονος Αχεράς.

Σύμφωνα με τις επιγραφές που βρίσκονται πάνω από τη βόρεια είσοδο (εσωτερικά) και τη νότια είσοδο (εξωτερικά) η εκκλησία κτίσθηκε εκ βάθρων το 1754 με δαπάνη του ηγουμένου Παρθενίου όταν επίσκοπος Κιτίου ήταν ο Μακάριος. Το 1837, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται πάνω από το παράθυρο της αψίδας, επιδιορθώθηκε η εκκλησία με επιστασία του οικονόμου Χριστοφόρου.

Το 1757 ο ζωγράφος Φιλάρετος ζωγράφισε την τοιχογραφία του αγίου Μηνά στον νότιο τοίχο κοντά στο εικονοστάσιο και την τοιχογραφία του αγίου Γεωργίου απέναντι στον βόρειο τοίχο. Ο Φιλάρετος μετέφερε στο μοναστήρι εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας από το χωριό Παρσάτα που είχε τελείως εγκαταλειφθεί. Η εικόνα αυτή, έργο του ζωγράφου Λουκά από την Τόχνη, μεταφέρθηκε αργότερα στην εκκλησία της Οράς όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Τότε έγινε και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του μοναστηριού, το οποίο, εν μέρει μόνο, έχει επιχρυσωθεί.

Το 1727 ο μητροπολίτης Κιτίου Ιωαννίκιος παρέδωσε στον ηγούμενο Άνθιμο την περιουσία του μοναστηριού, που δεν φαίνεται να ήταν μεγάλη.

Το μοναστήρι του Αγίου Μηνά φαίνεται ότι πριν από τα μέσα του 19ου αιώνα διαλύθηκε και νοικιαζόταν αρχικά σε κληρικούς και αργότερα σε λαϊκούς. Έτσι το 1850 επιστάτης του μοναστηριού ήταν κάποιος ιερομόναχος Χαράλαμπος και αργότερα διάφοροι λαϊκοί μέχρι το 1884. Από το 1884 μέχρι το 1923 ενοικιαστής ήταν ο ιερομόναχος Ιωαννίκιος που ταυτόχρονα ήταν εφημέριος στο χωριό Βάβλα. Το 1965 το μοναστήρι του Αγίου Μηνά μετετράπη σε γυναικείο μοναστήρι.

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια