Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 23 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Πάφου.

Η Μηλιού είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 250 μέτρων. Το λοφώδες τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από τους μικρούς παραπόταμους του ποταμού του Σταυρού της Ψώκας που ρέουν στην περιοχή του.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι), οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κιμωλιών, μαργών και ψαμμιτών), και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη και ξερορεντζίνες.

Η Μηλιού δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 630 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνται τα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών, τα εσπεριδοειδή, οι αμυγδαλιές, οι χαρουπιές και τα κουκιά, καθώς και λίγες μηλιές, σιτηρά και νομευτικά φυτά.

Η κτηνοτροφία είναι πολύ περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Μηλιού βρίσκεται περί το 1,5 χμ. δυτικά του κύριου δρόμου Πάφου-Πόλης με τον οποίο συνδέεται με ασφαλτόστρωτο δρόμο. Συνδέεται επίσης στα βορειοδυτικά με το χωριό Κάτω Ακουρδάλια (περί τα 2 χμ.) και στα δυτικά με το χωριό Πάνω Ακουρδάλια (περί το 1 χμ.).

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το χωριό δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές και πιθανό να έχει ιδρυθεί αργότερα, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η ονομασία του είναι φυτώνυμη, υποκοριστικό του μηλιά (Μηλιού = μικρή μηλιά).

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην αγία Παρασκευή. Επίσης, κοντά στο χωριό βρίσκεται το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων (για το οποίο βλέπε χωριστό λήμμα).

Στην περιοχή της Μηλιούς υπάρχουν ενδείξεις ότι υφίσταται αρχαιολογικός χώρος, συνεπώς ότι εκατοικείτο και κατά την Αρχαιότητα. Δεν έχουν γίνει όμως κανονικές ανασκαφές, γι’ αυτό και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία.

Στο χωριό λειτούργησε σχολείο πριν από την αγγλική κατοχή, με πρώτο δάσκαλο τον Χατζηχαράλαμπο Ρέπανο από τον Κάθηκα, που δίδαξε από το 1845 μέχρι τον θάνατό του το 1894. Μετά δίδαξε ο Χατζηκωνσταντίνος από τη Γιόλου, που είχε πάει στην Ελλάδα κι είχε αποκτήσει την ελληνική υπηκοότητα αλλά νυμφεύθηκε στη Μηλιού.