Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η μηλιά ή μηλέα (επιστημονική ονομασία: Malus˙ αγγλική ονομασία: apple tree) είναι γένος φυλλοβόλων οπωροφόρων θάμνων και δέντρων, ιθαγενών χωρών του βορείου ημισφαιρίου. Ανήκουν στην οικογένεια των Μηλεοειδών. Είναι γνωστότατο ήδη από τα αρχαιότατα χρόνια δέντρο, που καλλιεργείται για τους θαυμάσιους καρπούς του, τα μήλα. Υπάρχουν, και καλλιεργούνται, εκατοντάδες ποικιλίες μηλιάς σε πολλές χώρες του κόσμου, μερικά δε είδη είναι κοσμητικά.

Στην Κύπρο φαίνεται ότι η μηλιά εκαλλιεργείτο από τα αρχαία χρόνια. Οι  Έλληνες, εξάλλου, γνώριζαν το δέντρο αυτό από πολύ νωρίς και αναφέρεται ήδη από τον Όμηρο:

..καί ροιαί καί μηλέαι ἀγλαόκαρποι... (Ὀδύσ., Η, 115).

Επίσης, οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν μηλώνας τους τόπους εκείνους όπου καλλιεργούνταν οι μηλιές. Κατασκεύαζαν επίσης τον μηλίτην οἶνον (Πλούταρχος) και άλλα προϊόντα όπως το μήλινον ἔλαιον (Διοσκουρίδης) κ.α.

Τη σημασία και έκταση της καλλιέργειας της μηλιάς στην Κύπρο καταδεικνύουν και τα πολλά σχετικά τοπωνύμια σε διάφορες περιοχές του νησιού. Μεταξύ αυτών, αναφέρουμε δυο χωριά με το όνομα Μηλιά, άλλο χωριό με το όνομα Μια Μηλιά, μεσαιωνικούς οικισμούς με τα ονόματα Κατωμηλιά και Μηλιά και αρκετά άλλα τοπωνύμια με τα ονόματα Μηλιά, Μηλιές, Μηλιού, Μηλιάδες κλπ.

Διάφορες παραδοσιακές ποικιλίες μηλιάς απαντώνται στην Κύπρο και διακρίνονται με τοπικές ονομασίες ανάλογα προς το είδος του καρπού που δίνουν και την περιοχή όπου καλλιεργούνται. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά:

Βορτονόμηλα, γαουρόμηλα, γλυκόμηλα, ζαχαρόμηλα, ζοππούδκια, καλόμηλα, καραμαλλούδκια, κοντονούρκα, κοτσ΄ινούδκια, καλιφορνέζικα, περαπεδκιώτικα, προδρομίτικα, λόρτικα, λουρέδκια, μεγάλα περαπεδκιώτικα, μηλοσταυρίτικα, μουσκόμηλα, μπαστάρτικα, ξινόμηλα, παπιρούδκια, πετσόμηλα, πικρόμηλα, πλατύφυλλα, ροδόμηλα, σαμμουτόμηλα, τυρόμηλα, μοσφιλόμηλα, γυαλλούρικα κ. α.

Επίσης καλλιεργούνται και διάφορες άλλες ποικιλίες που εισήχθησαν κατά την πρόσφατη εποχή, όπως τα λεγόμενα καθιστά, τα ντελίσιους, στάρκιγκ ντελίσιους, γκόλτεν ντελίσιους, τζιόναθαν, ρομπ μπιούτι, γκάλα, λορτ λάμπουρν, σταρκ κρίμσον κ.α.

Οι μηλιές καλλιεργούνται βασικά σε ορεινά χωριά του Τροόδους, των επαρχιών Λεμεσού, Λευκωσίας και Πάφου. Είναι από τα πιο σημαντικά φυλλοβόλα οπωροφόρα δέντρα που καλλιεργούνται στην Κύπρο. Σύμφωνα προς τα στοιχεία της γεωργικής επισκόπησης του 1977, η μηλιά ήταν το δεύτερο τέτοιο δέντρο ως προς την έκταση των καλλιεργειών και το πρώτο με διαφορά ως προς την παραγωγή και την αξία παραγωγής. Συγκεκριμένα το 1977 εκαλλιεργείτο με μηλιές έκταση 15.400 σκαλών (έναντι 61.500 σκαλών αμυγδαλιάς και 7.100 σκαλών αχλαδιάς που ήταν τρίτη στη σειρά). Τον ίδιο χρόνο η παραγωγή μήλων ανήλθε στους 10.300 τόνους (με δεύτερη την αμυγδαλιά με 4.000 τόνους) ενώ το εισόδημα από τα μήλα ήταν 974.380 λίρες (έναντι 576.000 λιρών από τα αμύγδαλα και 396.000 λιρών από τα κεράσια).

Εξάλλου η προσπάθεια αύξησης της παραγωγής μήλων, που κατεβλήθη κατά τα τελευταία χρόνια, φαίνεται και από τις καταγραφές των φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων: ενώ το 1955 ο αριθμός των δέντρων μηλιάς ήταν 240.000 περίπου, το 1977 είχε ξεπεράσει τις 600.000 δέντρα.

Το μήλο είναι θαυμάσιο φρούτο, που μπορεί μάλιστα να διατηρηθεί και στην κατάψυξη για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Είναι από τα κυριότερα είδη φρούτων που εξάγει η Κύπρος. Από το μήλο κατασκευάζονται παραδοσιακά γλυκίσματα, ενώ γίνεται και χυμοποίηση του προϊόντος.