Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι σημαντικότερες μεταλλευτικές εταιρείες που κατά καιρούς ανέλαβαν την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Κύπρου και ιδιαίτερα των κοιτασμάτων χαλκούχων σιδηροπυριτών, χρωμιτών και αμιάντου είναι οι εξής:

1. Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία Λτδ (Ε.Μ.Ε.):

Η Ε.Μ.Ε. διαδέχθηκε το 1948 την Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων  του συγκροτήματος Μποδοσάκη Αθανασιάδη, που είχε ιδρυθεί το 1928 με απώτερο σκοπό την ανακάλυψη και εκμετάλλευση κοιτασμάτων χαλκούχων σιδηροπυριτών. Από το 1960 η Ε.Μ.Ε. ανήκει στην ελληνική κοινότητα της Κύπρου ύστερα από δωρεά του ιδιοκτήτη της.

Η εταιρεία άρχισε παραγωγή χρυσού και αργύρου από τις περιοχές Σιάς και Μιτσερού το 1936 και πυριτών από την Καλαβασό το 1937. Αργότερα έγινε κάτοχος οκτώ Μεταλλευτικών Μισθώσεων για χαλκούχους σιδηροπυρίτες (Μιτσερού- Αγροκηπιάς, Μαθιάτη, Μεμί-Αλεστού, Καμπιών-Σιάς-Καπέδων, Σκουριώτισσας, Απλικιού, Καλαβασού-Ασγάτας και Αρμενοχωριού-Παρεκκλησιάς) και τριών για χρωμίτες (Κοκκινόροτσου, Καννούρων και Χατζηπαύλου). Προς εμπλουτισμό των παραγομένων μεταλλευμάτων η εταιρεία διέθετε τρεις μονάδες εμπλουτισμού, δύο για θειούχα στο Μιτσερό και το Βασιλικό και για χρωμίτες στον Άγιο Νικόλαο της Στέγης στην Κακοπετριά. Επιπρόσθετα διαθέτει εγκαταστάσεις φορτώσεως πλοίων στο Βασιλικό και στο κατεχόμενο Καραβοστάσι. Εκτός από την παραγωγή και εξαγωγή μεταλλευμάτων η Ε.Μ.Ε. υπήρξε άμεσα αναμεμειγμένη στην εκμετάλλευση και αξιοποίηση πολλών άλλων ορυκτών του τόπου όπως γύψου και σελεστίτη (θειϊκού στροντίου), στην παραγωγή τσιμέντου (Τσιμεντοποιία Βασιλικού), θραυστών σκύρων και άμμου και τέλος θειικού οξέος και λιπασμάτων (Ελληνικές Χημικές Βιομηχανίες).

2. Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία Λτδ (Κ.Μ.Ε):

Η Κυπριακή ΜεταλλευτικήΕταιρεία (Cyprus Mines Corporation-C.M.C.) ιδρύθηκε το 1916 αμέσως μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος της Σκουριώτισσας (Φουκάσας) από τον Charles G. Gunther που ενεργούσε εκ μέρους της οικογένειας Mudd της Αμερικής. Υπήρξε η μεγαλύτερη «κυπριακή» μεταλλευτική εταιρεία και σταδιακά εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο με μεταλλεία και άλλα συμφέροντα σε πολλές χώρες, διατηρώντας πάντοτε το ίδιο όνομα. Μέχρι το 1975 ήταν κάτοχος των Μεταλλευτικών Μισθώσεων Σκουριώτισσας, Μαυροβουνίου και Απλικιού. Οι εγκαταστάσεις εμπλουτισμού των θειούχων μεταλλευμάτων της στον Ξερό ήταν οι μεγαλύτερες του είδους τους στην Κύπρο. Ένα μόλις χρόνο πριν από την τουρκική εισβολή τέθηκε σε λειτουργία το «Σχέδιο Φοίνιξ» που προέβλεπε την εκμετάλλευση μεγάλων αποθεμάτων μεταλλεύματος χαμηλής περιεκτικότητας σε χαλκό που εντοπίσθηκε πλησίον της Σκουριώτισσας. Προς τον σκοπό αυτό εγκαταστάθηκε ειδική μονάδα εμπλουτισμού (high pressure leaching plant) στον Ξερό. Η ολική ποσότητα χαλκού που παρήγαγε η εταιρεία κατά τη διάρκεια της λειτουργίας των μεταλλείων της αντιπροσωπεύει το 78,5% της ολικής παραγωγής χαλκού στην Κύπρο. Μετά την κατάληψη των εγκαταστάσεών της στον Ξερό και των μεταλλείων του συγκροτήματος Μαυροβουνίου, η Κ.Μ.Ε. εγκατέλειψε όχι μόνον όλες τις μεταλλευτικές της μισθώσεις και δραστηριότητες αλλά και την ίδια την Κύπρο.

3. Κυπριακή Εταιρεία Θείου και Χαλκού Λτδ (Κ.Ε.Θ.Χ.):

Η Κυπριακή Εταιρεία Θείου και Χαλκού (Cyprus Sulphure and Copper Company Ltd), γνωστή επίσης ως Μεταλλευτική Εταιρεία Λίμνης, ενεγράφη στην Κύπρο το 1940. Είναι θυγατρική εταιρεία της Esperanza Sulphure and Copper Company Ltd, αγγλικής ιδιοκτησίας αλλά με μεταλλευτικές δραστηριότητες στην Ισπανία, η οποία λειτούργησε περιοδικά το μεταλλείο Λίμνης κατά την περίοδο 1918-1940. Στη νέα εταιρεία μεταβιβάσθηκε η Μεταλλευτική Μίσθωση της περιοχής που κάλυπτε τα μεταλλεία Λίμνης, Κινούσας και Ευλοημένης τα οποία ακολούθως εξεμεταλλεύθη είτε υπογείως είτε επιφανειακά. Προς εμπλουτισμό των μεταλλευμάτων της εγκατέστησε σχετική μονάδα πλησίον του μεταλλείου της Λίμνης και κατασκεύασε ειδική αποβάθρα για εξαγωγές των μεταλλευμάτων. Μετά το κλείσιμο του μεταλλείου της Λίμνης, το 1979, εγκατέλειψε τη Μεταλλευτική Μίσθωση (1981), οι δε μετοχές της εταιρείας αγοράσθηκαν από κυπριακό οίκο.

4. Κυπριακά Αμιαντωρυχεία Λτδ:

Η εταιρεία Κυπριακά Αμιαντωρυχεία Λτδ (Cyprus Asbestos Mines Ltd) ιδρύθηκε αρχές της δεκαετίας του 1920 προς συνέχιση της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος αμιάντου στο Τρόοδος, αγοράζοντας τα σχετικά δικαιώματα τα οποία κατείχαν άλλες εταιρείες και ιδιώτες. Το 1934 παραχωρήθηκε στην εταιρεία νέα Μεταλλευτική Μίσθωση διάρκειας 99 χρόνων. Δύο χρόνια αργότερα οι μετοχές της εταιρείας αγοράσθηκαν από την αγγλική εταιρεία Tunnel Portland Cement Company Ltd. To 1948 για δεύτερη φορά τα δικαιώματα της εταιρείας αγοράζονται από ομάδα εταιρειών από την Ιρλανδία, Αγγλία και Δανία. Τέλος, το 1986 η εταιρεία δωρήθηκε από τους τελευταίους κατόχους της στη Μητρόπολη Λεμεσού. Εκτός από τη Μεταλλευτική Μίσθωση η εταιρεία είναι κάτοχος του σχετικού εργοστασίου εμπλουτισμού πλησίον του μεταλλείου στον Πάνω Αμίαντο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της μακράς ιστορίας της η εταιρεία παρήγαγε σχεδόν 1.000.000 τόνους ινών αμιάντου.

5. Κυπριακή Εταιρεία Χρωμίου Λτδ (Κ.Ε.Χ.):

Η Κυπριακή Εταιρεία Χρωμίου Λτδ (Cyprus Chrome Company Ltd) ιδρύθηκε το 1931 για συνέχιση της εκμετάλλευσης των εντοπισθέντων από άλλες εταιρείες κοιτασμάτων χρωμιτών στο Τρόοδος και ιδιαίτερα εκείνου του Κοκκινόροτσου. Στην εταιρεία παραχωρήθηκαν από την προκάτοχό της Deutsche - Orient Gruben Gesellschaft όλα τα δικαιώματα και οι ερευνητικές άδειες. Το 1935 παραχωρήθηκε στην εταιρεία η πρώτη Μεταλλευτική Μίσθωση. Σε μεταγενέστερο στάδιο η εταιρεία αγόρασε τα δικαιώματα άλλων εταιρειών ή ιδιωτών που κατείχαν τα μεταλλεία των Καννούρων και του Χατζηπαύλου. Προς εμπλουτισμό του εξορυσσομένου μεταλλεύματος, η εταιρεία εγκατέστησε ειδική μονάδα κοντά στον Άγιο Νικόλαο της Στέγης στην Κακοπετριά. Το 1964 πώλησε όλα τα δικαιώματα και τις εγκαταστάσεις της στην Ε.Μ.Ε. η οποία συνέχισε και επεξέτεινε την εκμετάλλευση των χρωμιτών της περιοχής.

6. Μεταλλευτική Εταιρεία BerdyLtd:

Η εταιρεία Berdy Mining Company Ltd ιδρύθηκε το 1935 από τον M. W. Berdy από τη Λάρνακα για εκμετάλλευση του θειούχου κοιτάσματος των Τρούλλων. Το 1936 παραχωρήθηκε στην εταιρεία Μεταλλευτική Μίσθωση κυρίως για εκμετάλλευση χρυσού και αργύρου. Το 1956 άρχισε η λειτουργία του μεταλλείου που διάρκεσε μόνο 5 χρόνια. Το 1972 η εταιρεία εκχώρησε τα δικαιώματά της στην Cyprus Geominco Mining Company Ltd (ουγγρικής ιδιοκτησίας), η οποία εγκατέστησε νέα μονάδα εμπλουτισμού. Το 1974 άρχισε η εκμετάλλευση του μεταλλείου αλλά διεκόπη λόγω της τουρκικής εισβολής και η εταιρεία εγκατέλειψε την Κύπρο. Τέλος το 1977 η Μεταλλευτική Μίσθωση μεταβιβάσθηκε στη Μεταλλευτική Εταιρεία Berdy Ltd.

7. Μεταλλεία Καμπιών Λτδ:

Η εταιρεία Μεταλλεία Καμπιών Λτδ (Kampia Mines Ltd) είναι θυγατρική της κυπριακής εταιρείας CYTECHNO Ltd, η οποία το 1969 μεταβίβασε τα δικαιώματά της, ερευνητικές άδειες στην περιοχή των Καμπιών - Φιλανιού, στη νέα εταιρεία. Το 1970 εξεδόθη στο όνομα της εταιρείας Μεταλλευτική Μίσθωση που καλύπτει τα εντοπισθέντα θειούχα κοιτάσματα «Περιστερκάς» και «Πυθαροχώματος». Μετά το πέρας της εκμετάλλευσης της «Περιστερκάς» το 1977, η εταιρεία ανέστειλε τις μεταλλευτικές της δραστηριότητες.

8. Εταιρεία «ΜΑΚΟΝΤΑ Λτδ»:

Στη νέα αυτή κυπριακή μεταλλευτική εταιρεία παραχωρήθηκε κατά το 1986 Μεταλλευτική Μίσθωση για εκμετάλλευση του θειούχου κοιτάσματος «Μαλά» στην πε ριοχή των Βρετσιών. Μετά την αποκάλυψη του κοιτάσματος και την εξόρυξη μικρών ποσοτήτων χαλκούχου μεταλλεύματος, η εταιρεία ανέστειλε τις εργασίες της για οικονομικούς λόγους.

Σε παλαιότερες επίσης εποχές αλλά και πιο πρόσφατα, πολλές άλλες μεταλλευτικές εταιρείες διεξήγαγαν εκτεταμένες έρευνες στην Κύπρο για εντοπισμό και εκμετάλλευση κοιτασμάτων χαλκούχων σιδηροπυριτών και χρωμιτών. Μεταξύ αυτών ήσαν η  Μεταλλευτική Εταιρεία Ήφαιστος Λτδ (ισραηλιτική), η ApsiouChromeProspectingCompanyLtd (κυπριακή), η Noranda(Cyprus) Ltd (καναδική), το B.R.G.M. (γαλλική), το Αναπληρούμενο Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για Επισκόπηση των Φυσικών Πόρων και άλλες.

9. Hellenic Copper Mines Ltd:

Ιδρύθηκε το 1994. Οι πέντε ιδρυτικοί μέτοχοί της ήταν η Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία Λτδ, η Αυστραλιανή Oxiana Resources, η Mid East Mines, η Στερίνα Κτηματική και η Hellenic Investment Bank. Σκοπός της εταιρείας ήταν η αξιοποίηση, με   την εφαρμογή σύγχρονης τεχνολογίας, των υφισταμένων κοιτασμάτων χαλκού και άλλων μετάλλων στην Κύπρο και στην ευρύτερη περιοχή. Η Hellenic Copper Mines Ltd δραστηριοποιείται στην εξόρυξη χαλκού στην Κύπρο καθώς επίσης και στην παραγωγή καθόδων χαλκού, υψηλής ποιότητας (99.999), με τη μέθοδο της υδρομεταλλουργίας. Τα συνολικά αποθέματα χαλκού, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, ανέρχονται σε 226.000 τόνους, ενώ η ετήσια δυναμικότητα του εργοστασίου φθάνει τους 8.500 τόνους. Παράλληλα με τη μεταλλευτική της παραγωγή, η εταιρεία πραγματοποιεί και γεωλογικές και μεταλλευτικές έρευνες για ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων. Στo τέλος του 1999 η Ε.Μ.Ε. και η Oxiana, κύριοι μέτοχοι της Hellenic Copper Mines Ltd, αποφάσισαν αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με παραίτηση των δικαιωμάτων των παλαιών μετόχων, η οποία καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από τη Μυτιληναίος Α.Ε. – Όμιλος Επιχειρήσεων. Η Hellenic Copper Mines Ltd, με τη δραστηριότητά της, έχει καταστεί μία από τις μεγαλύτερες εξαγωγικές βιομηχανίες της Κύπρου.