Μενέλαος
Ο γνωστός ήρωας του Τρωικού πολέμου. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση και τις φιλολογικές μαρτυρίες, ήταν γιος του Ατρέα, αδελφός του Αγαμέμνονος και βασιλιάς της Σπάρτης. Τη σύζυγό του, ωραία Ελένη, μετέφερε στην Τροία ο Πάρις, προκαλώντας έτσι τον Τρωικό πόλεμο. Στην Ἰλιάδα ο Μενέλαος συμμετέχει στην τρωική εκστρατεία, ενώ στην Ὀδύσσεια έχει ήδη επιστρέψει στην Σπάρτη όπου ζει με την Ελένη, την οποία επανέφερε από την Τροία.
Σχέσεις του Μενελάου με την Κύπρο μαρτυρούνται από διάφορες αρχαίες πηγές. Ήδη στην Ὀδύσσεια (Δ,83), ο Μενέλαος διηγείται στον Τηλέμαχο ότι κατά την επιστροφή του από την Τροία περιπλανήθηκε σε πολλές χώρες. Πρώτη ανάμεσα σ’ αυτές αναφέρει την Κύπρο. Ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, στα Σχόλιά του στην Ἰλιάδα του Ομήρου (Λ,20), υποδηλώνει ότι ο Μενέλαος επισκέφθηκε την Πάφο της Κύπρου, λέγοντας ότι ο βασιλιάς και αρχιερέας Κινύρας* «ορκίστηκε στον Μενέλαο στην Πάφο ότι θα στείλει πενήντα πλοία στον Τρωικό πόλεμο». Ο Απολλόδωρος (Ἐπιτομή, 3.9) είναι ρητός για την επίσκεψη αυτή, γράφοντας ότι ο Μενέλαος μαζί με τον Οδυσσέα και τον Ταλθύβιο ήλθαν στην Κύπρο όπου έπεισαν τον Κινύρα να συμμετάσχει στην τρωική εκστρατεία.
Και η Κύπρις Αφροδίτη σχετίζεται με τον Μενέλαο εξαιτίας της κρίσης του Πάρι. Έτσι, όταν ο Μενέλαος βρίσκεται στην Αίγυπτο κατά την επιστροφή του από την Τροία, και αφού έχει βρει εκεί την αληθινή Ελένη, ακούει από την μάντιδα Θεονόη, αδελφή του βασιλιά της Αιγύπτου, ότι η Κύπρις θέλει να του εμποδίσει τον γυρισμό στην Ελλάδα για να μη αποκαλυφθεί η από μέρους της εξαγορά του Πάρι κατά τα καλλιστεία των τριών θεαινών (Ευριπ. Ἑλένη, 886-891). Αντίθετα ο Κόιντος Σμυρναίος, στο έργο του Τά μεθ’ Ὅμηρον, παρουσιάζει την Κύπριν ευνοϊκή προς τον Μενέλαο να εργάζεται για να αναθερμάνει στις καρδιές των δυο συζύγων τον παλιό τους έρωτα.
Από τα Σχόλια στην Ἀνδρομάχη του Ευριπίδη αντλείται επίσης η πληροφορία ότι εκτός από τον Μενέλαο, ήλθε στην Κύπρο και ο γιος του από την Ελένη Νικόστρατος ή Πλεισθένης μαζί με τον Αγανό, γιο της Ελένης και του Πάρι.
Μνεία του Μενέλαου έκαμναν και τα Κύπρια Ἔπη, το αρχαιότατο αυτό κυπριακό ποίημα. Σύμφωνα με τη σύνοψη του περιεχομένου των Κυπρίων Ἐπῶν από τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πρόκλο (5ος αι. μ.Χ.), στο ποίημα γινόταν αναφορά στον Μενέλαο, σχετικά με την «αρπαγή» της Ελένης και την προετοιμασία της τρωικής εκστρατείας. Είναι ακόμη πιθανόν ότι ο Μενέλαος για τον οποίο γίνεται λόγος σε ένα από τα σωθέντα αποσπάσματα των Κυπρίων Ἐπῶν είναι ο ομηρικός ήρωας.