Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμιγές τουρκοκυπριακό χωριό της επαρχίας Λάρνακας, περί τα 25 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Λάρνακας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Η Μελούσεια είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 125 μέτρων με τα βόρειά της σύνορα να αποτελούν μέρος των διοικητικών ορίων των επαρχιών Λευκωσίας -Λάρνακας. Από μορφολογικής απόψεως, το νότιο τμήμα του χωριού χαρακτηρίζεται από λοφώδη τοπογραφία και το υψόμετρο φθάνει τα 200 περίπου μέτρα. Όμως το υψόμετρο πέφτει στα 125 μέτρα κοντά στον οικισμό και στα 100 μέτρα κοντά στα βόρειά του σύνορα.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι), οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κιμωλιών, μαργών και ψαμμιτών) και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες, ασβεστούχα και προσχωσιγενή εδάφη.

Η Μελούσεια δέχεται μια πολύ χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση, που κυμαίνεται περί τα 310 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά.

Αρκετά ανεπτυγμένη, πριν από την εισβολή, ήταν η κτηνοτροφία του χωριού. Το 1973 εκτρέφονταν από 84 κτηνοτρόφους 818 πρόβατα, 938 κατσίκες, 233 αγελάδες, 17 βόδια και 3.890 πουλερικά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Μελούσεια συνδέεται στα βορειοανατολικά με το χωριό Τρεμετουσιά (περί τα 2 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Αθηένου (περί τα 4 χμ.). Συνδέεται επίσης με σκυρόστρωτο δρόμο στα βορειοδυτικά με το χωριό Αγυιά (περί τα 4 χμ.).

Το χωριό γνώρισε συνεχή πληθυσμιακή αύξηση. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Το χωριό υφίστατο με την ίδια ονομασία κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο με την ονομασία Melisa. Ο ντε Μας Λατρί το αναφέρει ως Melucia και δίνει την πληροφορία ότι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ήταν ιδιωτικό φέουδο που ανήκε στον Ιωάννη Ταφούρ (Jean Tafure), κόμητα της Τριπόλεως. Ο ίδιος συγγραφέας συμπληρώνει ότι αργότερα (περίοδος Βενετοκρατίας), το φέουδο κατασχέθηκε από τις βενετικές αρχές.

Η κατάσχεσή του, που το μετέτρεψε σε κρατική περιουσία, σήμαινε και την κατάσχεσή του από τους Τούρκους, μετά την κατάκτηση της Κύπρου (1570-71), πράγμα που οδήγησε τελικά στην τουρκοποίηση του χωριού.

Ο R. Gunnis (1935) αναφέρει ότι στα νότια του χωριού είχε δει ερείπια εκκλησίας αφιερωμένης στον άγιο Φώτιο, την οποία όμως οι Τούρκοι αποκαλούσαν Kir Houlouir. Στον βόρειο και στον δυτικό τοίχο της είχε προσέξει ίχνη τοιχογραφιών. Ο Gunnis κάνει την υπόθεση ότι στην περιοχή αυτή βρισκόταν πιθανώς η έδρα του Ορθόδοξου επισκόπου Τρεμιθούντος κατά τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι και τα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας.

Ο περιβόητος αρχαιοκάπηλος Τσεσνόλα* είχε κάμει έρευνες για αρχαιότητες στην περιοχή του χωριού και γράφει μεταξύ άλλων (στο βιβλίο του Cyprus, p. 423) ότι βρήκε αρχαιότητες με επιγραφή του αρχαίου τοπωνυμίου Μηλουχεατῶν. Πρόκειται για επιγραφή χαραγμένη σε βάση αγάλματος, αφιερωμένου πιθανότατα στην Αφροδίτη Γολγίαν (η αρχαία κυπριακή πόλη Γόλγοι βρισκόταν μεταξύ Αθηένου και Μελούσειας), που έλεγε:

Μηλουχεατῶν ὁ δῆμο[ς ἔθ]ηκεν ἀγαθῇ τύχῃ.

Επρόκειτο, συνεπώς, για αφιέρωμα των δημοτών αρχαίου οικισμού που ονομαζόταν Μηλούχεια (η). Η αρχαία αυτή ονομασία επιβίωσε στην ονομασία του χωριού, που σήμερα λέγεται Μελούσεια. Κατά την Αρχαιότητα ο οικισμός της Μηλούχειας δεν θα πρέπει να ήταν σημαντικός. Επρόκειτο, μάλλον, για μικρό αγροτικό οικισμό κοντά στην πόλη των Γόλγων. Η περιοχή, πάντως, είναι αρχαιολογικός χώρος.

Ο Αθανάσιος Σακελλάριος (β΄ μισό του 19ου αιώνα), αναφέρει το χωριό, γράφοντας ότι τούτο παρήγε εξαίρετο μέλι, όπως και η κοντινή Αθηένου. Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού, στην προσπάθειά τους να τουρκοποιήσουν την αρχαία ελληνική ονομασία του το μετονόμασαν σε Kirikkale, που σημαίνει ερειπωμένο κάστρο.