Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σημαντικός ζωγράφος, γλύπτης και γελοιογράφος. Γεννήθηκε στην πόλη της Λεμεσού το 1928. Μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο Λεμεσού ρίχτηκε στη βιοπάλη και εργάστηκε σαν υπάλληλος του Δήμου Λεμεσού. Λίγο αργότερα δημιούργησε δικό του καλλιτεχνικό εργαστήριο και ασχολείτο με την κατασκευή καρναβαλίστικων αρμάτων, τη διακόσμηση αιθουσών όπου γίνονταν καρναβαλίστικοι χοροί, σκηνογραφίες και εμπορικές διαφημίσεις. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος- Αρχείο ΡΙΚ).

 

Σπουδές 

Παράλληλα ασχολείτο με τη ζωγραφική. Καθοριστική επίδραση στον Μαυρογένη άσκησε ένας άλλος Λεμεσιανός καλλιτέχνης και γελοιογράφος, ο Γεώργιος Φασουλιώτης, τον οποίο είχε ως καθηγητή στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου και από τον οποίο πήρε ιδιαίτερα μαθήματα ζωγραφικής.

 

Το 1951 ο Γ. Μαυρογένης πήγε στο Λονδίνο, όπου παρακολούθησε μαθήματα γλυπτικής και ζωγραφικής στο Κολλέγιο Σαιντ Τζων Κας. Κατά τη φοίτησή του στη σχολή, το πρώτο κιόλας γλυπτό που έφτιαξε (παρουσίαζε έναν Έλληνα γυμνό έφηβο), έγινε δεκτό σε διεθνή έκθεση στη βρετανική πρωτεύουσα στην οποία συμμετείχαν διάσημοι καλλιτέχνες όπως ο Χένρυ Μουρ κι ο σερ Τζέικομπ Έπστεϊν. Το γλυπτό του νεαρού Μαυρογένη πωλήθηκε πρώτο στην έκθεση, μεταξύ επτά μόνο έργων που πωλήθηκαν (το αγόρασε ο μεγάλος συλλέκτης έργων τέχνης λόρδος Fairhaven).

 

Το 1952 επέστρεψε στην Κύπρο, για να συνεχίσει τις δραστηριότητές του στο εργαστήριό του στη Λεμεσό και έγινε ένας από τους βασικούς συντελεστές της επιτυχίας των καθαρά λεμεσιανών εκδηλώσεων του Καρναβαλιού και της Γιορτής του Κρασιού. Συνέβαλε επίσης στο ανέβασμα θεατρικών έργων και κυρίως τραγωδιών στο αρχαίο θέατρο του Κουρίου ως σκηνογράφος (και σε μερικά έργα ως σκηνοθέτης), υπήρξε δε από τους εμπνευστές της αναστήλωσης του θεάτρου του Κουρίου.

 

Ζωγραφική 

Η ζωγραφική του Μαυρογένη καλύπτει μια περίοδο σαράντα περίπου χρόνων. Είναι μια ζωγραφική στέρεα δομημένη, με έντονο ρεαλιστικό υπόβαθρο. Η θεματογραφία του είναι στενά δεμένη με τον Ελληνισμό και ιδιαίτερα τον κυπριακό Ελληνισμό και τη μοίρα του μέσα στους αιώνες. Η κλασσική Ελλάδα, η Κύπρος και το 1821, εργατικοί και πολιτικοί αγώνες, προσωπογραφίες, φτερουγίσματα της φαντασίας, απετέλεσαν πτυχές της θεματογραφίας του. Χαρακτηριστικό δείγμα της δουλειάς του είναι μια σειρά τεραστίων πινάκων με θέματα παρμένα από την Κύπρο και το 1821, με επίκεντρο την 9η Ιουλίου και τον εθνομάρτυρα Κυπριανό. Οι πίνακες αυτοί αγοράστηκαν από τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο σαν μέρος της προσπάθειάς του να στηθεί μια πινακοθήκη που να δίνει το στίγμα του κυπριακού Ελληνισμού και να προβάλλει τους αγώνες του.

 

 Γλυπτική

Η γλυπτική του Μαυρογένη είναι «η άλλη όψη» του ζωγραφικού του έργου. Εργάστηκε με πέτρα, ορείχαλκο, γύψο κ.α. Η προτομή του εθνάρχη Μακαρίου που βρίσκεται στο Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, μια προτομή του λαϊκού ποιητή Παύλου Λιασίδη που έμεινε στην κατεχόμενη Λύση, ανάγλυφα εμπνευσμένα από τη μινωική Κρήτη και τον Όμηρο, διάφορες εντυπωσιακές χαλκογραφίες, είναι μερικά χαρακτηριστικά έργα του γλύπτη Μαυρογένη. Το 2009 φιλοτέχνησε προτομή του μεγάλου μουσικοσυνθέτη Μάριου Τόκα, που στήθηκε στο ίδρυμα «Φώτου Φωτιάδη», στη Λευκωσία.

 

Γελοιογραφία

Η γελοιογραφία όμως είναι ο τομέας όπου ο Μαυρογένης ασχολήθηκε πιο συστηματικά, αναγνωρίζεται δε ως ένας από τους καλύτερους σύγχρονους γελοιογράφους στον ευρύτερο ελληνικό χώρο. Τη θεματογραφία του την άντλησε βασικά από τη ζωή στην Κύπρο, το δράμα της, τις προσωπικότητές της. Συστηματικά και επαγγελματικά άρχισε να ασχολείται με τη γελοιογραφία μετά την τουρκική ανταρσία του 1963, δημοσιεύοντας γελοιογραφίες στις εφημερίδες Χαραυγή και Μάχη. Στις 22 Αυγούστου 1964 εξέδωσε τη δική του εφημερίδα, την εβδομαδιαία Σατιρική που απετέλεσε σταθμό στην κυπριακή δημοσιογραφία. Η έκδοση της Σατιρικής σταμάτησε στις 22 Ιουνίου 1967, ο Μαυρογένης όμως εξακολούθησε να κάμνει γελοιογραφίες και να τις δημοσιεύει στη Χαραυγή, υπήρξε δε ο πρώτος Κύπριος επαγγελματίας γελοιογράφος καθημερινής εφημερίδας. Η τραγωδία της Κύπρου το καλοκαίρι του 1974 οδήγησε τον Μαυρογένη στην απόφαση να επανεκδώσει τη Σατιρική. Η δεύτερη περίοδος της εφημερίδας κράτησε από τον Νοέμβριο του 1974 μέχρι το 1983. Μεσολάβησε διάστημα ενός περίπου χρόνου και η Σατιρική επανεκδόθηκε σε μορφή περιοδικού, για να επανέλθει λίγο αργότερα στο προηγούμενό της σχήμα (τάμπλοϊτ). Τον Δεκέμβριο του 1985 ο Μαυρογένης ανέστειλε την έκδοση της Σατιρικής για λόγους υγείας. Η γελοιογραφική του δουλειά αναγνωρίστηκε και διεθνώς, ήταν δε μεταξύ των δέκα βραβευθέντων με πρώτο βραβείο στη Διεθνή Έκθεση Γελοιογραφίας με θέμα «Αντιφασισμός» στην Αθήνα το 1975. Γελοιογραφίες του δημοσιεύθηκαν στο σοβιετικό σατιρικό περιοδικό Κροκοντίλ, καθώς και στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, τη Βουλγαρία, την Αυστραλία, περιοδικά της Μέσης Ανατολής κ.α.

 

Τον Μάιο του 2009 ο Όμιλος Γελοιογραφίας του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Κυπρίων γελοιογράφων «ΓΕΛ.Α.» (Γελοιογραφική Ανανέωση), διοργάνωσε στη Λεμεσό εκδήλωση προς τιμήν του Γ. Μαυρογένη, στην παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Δημήτρη Χριστόφια.

 

Ττόφαλλος ο Κλωναρίτης

Ο Ττόφαλλος ο Κλωναρίτης υπήρξε μια χαρακτηριστική μορφή της γελοιογραφίας του Μαυρογένη. Ο Ττόφαλος γεννήθηκε στην εφημερίδα Σατιρική η οποία εκδόθηκε σε καιρούς δύσκολους για την Κύπρο και ενώ η τουρκοκυπριακή ανταρσία και οι απειλές της Τουρκίας εναντίον της Κύπρου κλιμακώνονταν. Συνέχισε την έκδοσή της μέχρι το 1967, για να επανεκδοθεί λίγους μήνες μετά την τραγωδία της Κύπρου το 1974 και να διατηρήσει την έκδοσή της για άλλη μια δεκαετία. Τα πολιτικά γεγονότα των περιόδων αυτών ενέπνευσαν τον κύριο όγκο του γελοιογραφικού έργου του Μαυρογένη, ο οποίος δημιούργησε και τον γνωστό του ήρωα Ττόφαλλο, τον Κύπριο θυμόσοφο βρακά, μέσω του οποίου διατύπωνε τα δηκτικά σχόλιά του.

Ο συγγραφέας Μιχάλης Πιτσιλλίδης άρχισε να γράφει ο ίδιος γράμματα υογραμμένα από τον Ττόφαλλον τον Κλωναρίτη, με το πρώτο να δημοσιεύεται στη δεύτερη έκδοση της Σατιρικής, ημερομηνίας 29 Αυγούστου 1964. Ο Μιχάλης Πιτσιλλίδης, συνεργαζόταν με τη «Στήλη του Πίτς» από την πρώτη έκδοση της Σατιρικής. Στο δεύτερο τεύχος εμφανίζεται με ακόμα μια στήλη, τον Ττόφαλλον.Ο Ττόφαλλος, με τα ξεχωριστά γράμματά του στην κυπριακή διάλεκτο, έγινε γρήγορα αγαπητός από το κοινό και σιγά-σιγά η μορφή του πήρε σάρκα και οστά. Σε κάποιο στάδιο ο Μιχάλης Πιτσιλλίδης δεν μπορούσε να συνεχίσει και τις δύο στήλες στη Σατιρική κι έτσι ο Ττόφαλλος πέρασε στη γελοιογραφική πέννα του Μαυρογένη. Με άλλα λόγια, ο ίδιος ο Μαυ-

ρογένης κάθε Σάββατο έστελνε γράμμα στον εαυτό του ως Ττόφαλλος.

 

Πολιτική 

Τον Σεπτέμβριο του 1976 ο Γ. Μαυρογένης κατήλθε στις βουλευτικές εκλογές, ως ανεξάρτητος υποψήφιος στην περιφέρεια Λευκωσίας. Ως ανεξάρτητος υποψήφιος βουλευτής κατήλθε και το 1996, ενώ το 1993 και το 2003 κατήλθε ως υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές.

 

Υπήρξε καλλιτεχνικός σύμβουλος της «Μεγάλης Κυπριακής Εγκυκλοπαίδειας».

 

Ένωση Συντακτών 

Ο Γιώργος Μαυρογένης πέθανε στις 25 Μαϊου 2019.

Σε  ανακοίνωση της η Ένωση Συντακτών Κύπρου τον χαρακτήρισε ως τον «πατριάρχη της πολιτικής γελοιογραφίας στον τόπο μας, δημιουργώντας σχολή που άφησε πίσω της πολλούς και αξιόλογους δημιουργούς. Συνάμα, διατέλεσε καυστικός δημοσιογράφος, εμπνευσμένος γλυπτής, εκφραστικός ζωγράφος και σημαντικός σκηνογράφος».

 

Υπήρξε από τα πρώτα μέλη και στελέχη της Ένωσης Συντακτών Κύπρου και μέχρι τέλους διατηρούσε αδιάπτωτο το ενδιαφέρον και τη σχέση του με την οργάνωση.

 

Η  ΕΣΚ εξέδωσε ειδικό πολυσέλιδο τόμο - λεύκωμα για το έργο του Γ. Μαυρογένη στο πρόσφατο παρελθόν, ενώ ο Κλάδος Βετεράνων της ΕΣΚ τον τίμησε με ειδικό βραβείο και σχετική εκδήλωση τον Νοέμβριο του 2016.

 

«Η Σατιρική, εφημερίδα που εξέδιδε ο  Γ. Μαυρογένης από το 1964 μέχρι το 1985, αποτέλεσε φυτώριο για νέους δημιουργούς, σκιτσογράφους και δημοσιογράφους, υπήρξε δε έπαλξη έκφρασης για πολλά κριτικά μυαλά του τόπου», προστίθεται.

 

«Μόνον γι’ αυτή την εφημερίδα αξίζει το όνομά του Γ. Μαυρογένη να καταγράφει στην ιστορία της κυπριακής δημοσιογραφίας με τα πιο λαμπρά γράμματα»

 

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

Ενημερωτικό δελτίο Βιβλιοθήκης ΤΕΠΑΚ, Τεύχος 3, Οκτώβριος 2010.