Μαρκουλλής
Ενας σκληρός δραγουμάνος της Κύπρου
Δραγομάνος, δηλαδή επίσημος μεταφραστής του Οθωμανικού κράτους στην Κύπρο, κατά τον 17ο αιώνα. Στο αξίωμα του δραγομάνου (βλέπε λήμμα δραγομάνος), ο Μαρκουλλής (ή Μαρκουλής) υπηρέτησε κατά διαστήματα: μετά τις 4 Οκτωβρίου 1669 μέχρι το 1673 και πάλι από το 1674 μέχρι το 1675/6 οπότε πιθανότατα σκοτώθηκε. Πολλές πληροφορίες για την περίοδο της δραγομανίας του, καθώς κι εκείνην του αντιπάλου του δραγομάνου Γεωργή, υπάρχουν στο μοναδικό σωζόμενο ποίημα Ιστορία του Μακαρίτου Μάρκο του Διακόνου Κωνσταντίνου που τιτλοφορείται από τον ίδιο τον ποιητή: Ποίημα Κωνσταντίνου [Δια]κόνου, υἱοῦ γνησίου Νικολάου ἱερέως ἐκ κώμης Πισκο[πῆς;]. Το μοναδικό χειρόγραφο που σώθηκε βρίσκεται στη μητρόπολη Κιτίου (κώδικας 63). (Το ποίημα βλέπε στα Κυπριακά Χρονικά, Β', καθώς και σε έκδοση Θ. Παπαδοπούλλου - Μ. Ν. Χριστοδούλου, Κυπριακαί Σπουδαί), ΜΕ', 1981, σσ. 55-141).
Ο Μαρκουλλής, πιθανότατα φράγκικης ή ιταλικής καταγωγής, υπήρξε σκληρότατος δραγομάνος, με μεγάλη πολιτική δύναμη, κι έγινε περιβόητος κυρίως από την επιβολή στον ελληνικό λαό της Κύπρου αβάσταχτων φορολογιών με αποτέλεσμα αρκετοί να αναγκαστούν είτε να εξισλαμισθούν, είτε να μεταναστεύσουν. Πολλοί επίσης εξορίστηκαν από τον δραγομάνο αυτόν, του οποίου η δραστηριότητα υπήρξε ολέθρια για τον ελληνικό πληθυσμό της Κύπρου. Προς τούτο, σημαντικές πληροφορίες δίνει και ο Καρπασίτης μοναχός Ακάκιος στη γράφτουσαν του δραγομάνου Μαρκουλλή (βλέπε και Κ.Π. Κύρρη, Ἡ Ἒριδα τῶν Δραγομάνων Μαρκουλλῆ καί Γεωργῆ, 1669-1674, καί οἱ σχέσεις Ἑλλήνων καί Τούρκων τῆς Κύπρου τότε, Λευκωσία, 1964).
Όπως προκύπτει από το ποίημα του Κωνσταντίνου Διακόνου, ο Μαρκουλλής κατείχε πριν από το αξίωμα του δραγομάνου, το αξίωμα του σαρράφη (= ταμία των φόρων), αλλά κατηγορήθηκε για καταχρήσεις που είχε κάμει και φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Βοηθήθηκε όμως από Κυπρίους εμπόρους (πραματευτάδες) στην Κωνσταντινούπολη, πιθανώς δε και από την ίδια την Κυπριακή Εκκλησία (με γραφάδες του αρχιεπισκόπου Νικηφόρου), και με μεσολάβηση ισχυρών παραγόντων όχι μόνο απελευθερώθηκε αλλά και διορίστηκε δραγομάνος της Κύπρου. Όταν μάλιστα επέστρεψε με το αξίωμα αυτό στο νησί, μετά τις 4 Οκτωβρίου 1669, μαζί με τους αγάδες τον υποδέχθηκε και ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος. Πολύ σύντομα όμως απεδείχθη τόσο απάνθρωπος και σκληρός ο Μαρκουλλής, ώστε οι ίδιοι που συνέτειναν στην άνοδό του στο αξίωμα του δραγομάνου, περιλαμβανομένου του αρχιεπισκόπου Κύπρου Νικηφόρου, άρχισαν να εργάζονται προς την κατεύθυνση εκδίωξής του και απαλλαγής του νησιού από αυτόν. Ως αντικαταστάτης του προβλήθηκε ο άρχοντας Γεωργής, που τελικά συγκρούστηκε μαζί του .
Για τις αχρειότητες, τις αρπαγές και τα άλλα εγκλήματά του, ο Μαρκουλλής είχε την υποστήριξη των αγάδων της Κύπρου με τους οποίους και συνεργαζόταν. Επίσης, ο Γάλλος πρόξενος στη Λάρνακα την εποχή εκείνη Σωβάν (Sauvan) κατηγορεί τον Μαρκουλλή και ως όργανο των Βενετών εμπόρων της Κύπρου. Αναφέρει επίσης ότι ο ίδιος τον είχε εξαγοράσει, κατορθώνοντας να τον αποσπάσει από την επιρροή των Βενετών, δίνει δε και την πληροφορία ότι ο Μαρκουλλής σκοτώθηκε από Γενιτσάρους (ίσως πρώην φίλους του;). Ο θάνατός του τοποθετείται είτε στα τέλη του 1675, είτε στις αρχές ή τα μέσα του 1676.
Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια