Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μάνδρες- Mandres. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, περί τα 32 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Αμμοχώστου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Γεωγραφία

Οι Μάνδρες είναι κτισμένες στη νότια πλευρά του Πενταδάκτυλου σε μέσο υψόμετρο 300 περίπου μέτρων. Το ανάγλυφο του χωριού έχει μια γενική κλίση προς τα νότια. Στα βόρεια του οικισμού, μέσα στο δάσος της Καντάρας, το υψόμετρο φθάνει τα 600 περίπου μέτρα, μειώνεται στα 300 μέτρα κοντά στον οικισμό και στα 150 μέτρα νοτιότερα. Το τοπίο δεν είναι μόνο επικλινές αλλά και διαμελισμένο από μικρά και μεγάλα ρυάκια που πηγάζουν από τον Πενταδάκτυλο και κυλούν νοτιότερα για να τροφοδοτήσουν άλλα μεγαλύτερα ρυάκια και ποτάμια.  

Βλέπε: Κυριάκου Παπαδημητρίου- Μάνδρες Αμμοχώστου

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Καλογραίας -Αρδάνων, οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, ο φλύσχης της Κυθρέας, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λαπήθου (σειρά πελαγικών κιμωλιών, μαργών και ασβεστόλιθων με παρεμβολές ζωνών πίλλοου - λαβών), οι γύψοι του σχηματισμού Καλαβασού, και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες και εδάφη τέρρα ρόζα.

Βλέπε λήμματα: 

1. Μάντρες Μόρφου

2. Χαμίτ Μάντρες

Οι Μάνδρες δέχονται μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 550 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή τους καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές, οι χαρουπιές, οι αμυγδαλιές και οι χρυσομηλιές. Υπήρχαν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονταν από άγρια φυσική βλάστηση, κυρίως πεύκα, κυπαρίσσια, σπαλαθκιές, θυμαριές, μαζ'ιές και ξισταρκές. Μέρος των κρατικών δασών Καντάρας και Υψαρόβουνου καθώς και ολόκληρο το μικρό δάσος Σπαλαθόβουνο, εμπίπτουν στα διοικητικά όρια του χωριού.

Αρκετά ανεπτυγμένη, πριν από την εισβολή, ήταν η κτηνοτροφία του χωριού. Το 1973 εκτρέφονταν από 57 κτηνοτρόφους 746 πρόβατα, 1.629 κατσίκες, 19 βόδια και 1.378 πουλερικά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, οι Μάνδρες συνδέονται στα βόρεια με τον δασικό δρόμο που ενώνει τον οικισμό Μερσιννίκι με το μοναστήρι της Καντάρας, στα νοτιοανατολικά με το χωριό  Άγιος Ιάκωβος (περί τα 2,5 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με τα χωριά Πλατάνι (περί τα 4,5 χμ.) και Λευκόνοικον (περί τα 12 χμ.).

Πληθυσμός

Το χωριό γνώρισε συνεχή πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1960. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο με την ίδια ονομασία από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Mandra. Την ονομασία το χωριό την οφείλει στο ότι αρχικά ήταν οικισμός από μάντρες (=στάνες) όπου κατοικούσαν λίγοι βοσκοί.

Κατά τις περιόδους της Φραγκοκρατίας και της Βενετοκρατίας, το χωριό ήταν φέουδο του οποίου όμως δεν γνωρίζουμε τους ιδιοκτήτες.

Στην περιοχή του χωριού φαίνεται ότι υφίστατο παλαιότερος απ' αυτό οικισμός. Σύμφωνα προς μαρτυρία του G. Jeffery (1918), στην περιοχή «Κυριλλής» ο ίδιος είχε δει ερείπια χωριού με κυκλικό τείχος και ίχνη από παλαιά εκκλησία.

Στις Μάνδρες υπήρχαν εκκλησίες αφιερωμένες στην αγία Ειρήνη και, λίγο έξω απ' αυτό, στον Αρχάγγελο και στην Παναγία την Γαλακτινή. Σημαντικότερο όμως εκκλησιαστικό μνημείο που σώζεται στην περιοχή του χωριού και προς τα ανατολικά του, είναι η εκκλησία και οι μισοερειπωμένες εγκαταστάσεις ενός μικρού μοναστηριού. Πρόκειται για το μοναστήρι της Παναγίας του Τοχνιού, για το οποίο βλέπε σε χωριστό λήμμα Τοχνιού Παναγίας μοναστήρι.

Μετά την τουρκική εισβολή του καλοκαιριού του 1974, όλοι οι κάτοικοι των Μανδρών προσφυγοποιήθηκαν στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Οι Τούρκοι, στην προσπάθειά τους να εξαφανίσουν όλα τα ελληνικά τοπωνύμια στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου, μετονόμασαν το 1975 τις Μάντρες σε Aĝillar, που σημαίνει και πάλι μάντρες στην τουρκική.

Στις Μάντρες κατοίκησαν ελάχιστοι Τούρκοι μετά το 1975.

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Κυριάκου Παπαδημητρίου: Μάνδρες Αμμοχώστου