Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Είναι η τέχνη να προβλέπει και προλέγει κάποιος το μέλλον, με διάφορους τρόπους και, συνήθως, με τη βοήθεια των θεών κατά την Αρχαιότητα. Στους αρχαίους Έλληνες, όπως και στους άλλους λαούς, η μαντική τέχνη ήταν πολύ σημαντική και ασκείτο από μάντεις ιερείς. Οι χώροι στους οποίους ασκείτο η μαντική τέχνη και δίνονταν στους ανθρώπους οι χρησμοί, οι προφητείες και απαντήσεις σε ερωτήματα που ετίθεντο, ονομάζονταν μαντεία. Τέτοια φημισμένα μαντεία ήσαν του Απόλλωνος στους Δελφούς, του Διός στη Δωδώνη, του Άμμωνος Διός στην Αίγυπτο και άλλα πολλά.

Η μαντική στην αρχαία Κύπρο

Η μαντική ασκείτο και στην αρχαία Κύπρο, σε ιερούς χώρους, σύμφωνα προς τις υπάρχουσες μαρτυρίες. Ο Τάκιτος αναφέρει μια παράδοση, σύμφωνα προς την οποία τη μαντική τέχνη των ιερέων της θεάς Αφροδίτης στην Κύπρο είχε εισαγάγει από την Κιλικία (Μικρά Ασία) ο μυθικός Ταμίρας, γενάρχης των Ταμιράδων ιερέων. Αργότερα όμως, λέει ο Τάκιτος, τη μαντική τέχνη ανέλαβαν και ασκούσαν οι ιερείς της Αφροδίτης που προέρχονταν από τη γενιά του Κινύρα, οι λεγόμενοι Κινυράδες. Αυτοί ασκούσαν τη μαντική τέχνη «διαβάζοντας» τα σπλάχνα των θυσιασμένων ζώων.  Όλων των ειδών τα σφάγια γίνονταν δεκτά για τον σκοπό αυτό, προσθέτει ο Τάκιτος, αν και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη δινόταν στην «ανάγνωση» των σπλάχνων των εριφίων.

Σημαντική αναφορά στη θυτικήν, δηλαδή στο είδος εκείνο της μαντικής με παρατηρήσεις στα σφάγια κατά την ώρα της θυσίας, δίνει ο Τατιανός (Πρός Ἕλληνας, 1). Γράφει ότι ενώ οι Τελμισσείς είχαν εφεύρει τη μαντική από την ερμηνεία των ονείρων, οι Κάρες τη μαντική από τις παρατηρήσεις των αστεριών, οι Φρύγες τη μαντική από το πέταγμα των πουλιών, οι Αιγύπτιοι από τη γεωμετρία, οι Πέρσες από τη μαγεία κλπ., οι Κύπριοι ανακάλυψαν τη μανπκή από τα σημάδια κατά την ώρα των θυσιών (την θυτικήν). Δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε με βεβαιότητα πόσο ορθή είναι η μαρτυρία του Τατιανού, ωστόσο αυτή φανερώνει ότι η τέχνη της θυτικής θα πρέπει να ήταν πανάρχαια στην Κύπρο.

Αλλά και ο Κεδρηνός μαρτυρεί κάτι παρόμοιο. Γράφει ότι οι Αιγύπτιοι ανακάλυψαν τη γεωμετρία, οι Χαλδαίοι την αστρολογία, οι  Άραβες και οι Φρύγες την οιωνοσκοπία, οι Βαβυλώνιοι την αστρονομία, οι Πέρσες τη μαγεία και οι Κύπριοι τις θυσίες στους θεούς (απ' όπου και η θυτική).

Ο Παυσανίας, πάλι, γράφει τα ακόλουθα: Η μαντική με θυσίες εριφίων, αρνιών και μοσχαριών είχε γίνει γνωστή στους ανθρώπους από τα παλαιά χρόνια, αλλά οι Κύπριοι ανακάλυψαν τον τρόπο να ασκούν τη μαντική και με (θυσιαζόμενους) χοίρους, όμως κανένας λαός δεν χρησιμοποιεί σκύλους.

Ο ναός της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο

Διάφορα κέντρα μαντικής τέχνης υπήρχαν στην αρχαία Κύπρο. Σημαντικό κέντρο μαντικής ήταν ο περίφημος ναός της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο, όπου οι ιερείς της θεάς ήσαν ταυτόχρονα και μάντεις, όπως μαρτυρεί ο Χαρίτων ο Αφροδισιεύς (οι ιερείς [της Αφροδίτης] οἱ αὐτοί δέ εἰσί καί μάντεις...). Ο Τάκιτος, πάλι, αναφέρει ότι στην Παλαίπαφο είχε δοθεί μαντεία στον Τίτο, από ένα ιερέα της Αφροδίτης ονόματι Σώστρατον, όταν ο επιφανής αυτός Ρωμαίος πέρασε από εκεί το 69 μ.Χ. Ο Τίτος είχε θυσιάσει πολλά σφάγια, όπως αναφέρεται, των οποίων τα σπλάχνα «διάβασε» ο ιερέας Σώστρατος. Συνεπώς στην Παλαίπαφο ασκείτο η σπλαχνοσκοπία, δηλαδή η μαντική με την εξέταση των σπλάχνων των θυσιαζομένων ζώων.

Βλέπε λήμμα: Πάφος- Ο ναός της Αφροδίτης

Εξάλλου, από επιγραφικές μαρτυρίες οδηγούμεθα στο συμπέρασμα ότι η μαντική τέχνη ασκείτο τόσο στον ναό της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο (σημερινά Κούκλια) όσο και στον ναό του Απόλλωνα Υλάτη στο Κούριον και στον ναό επίσης του Απόλλωνα στην Πύλα. Επιγραφές που έχουν βρεθεί στους χώρους των τριών αυτών αρχαίων κέντρων λατρείας, μνημονεύουν την ύπαρξη μαντιαρχών. Μαντίαρχος ονομαζόταν ο επικεφαλής, ο αρχηγός των μάντεων, συνεπώς υπήρχαν μάντεις, άρα ασκείτο η μαντική τέχνη. Επιπρόσθετα, στην Πύλα ο Απόλλωνασ που έφερε το επίθετο Λακευτής, μαρτυρείται από επιγραφές και με το επίθετο Μαγείριος, ως προστάτης των μαγείρων, δηλαδή των υπαλλήλων που έσφαζαν κι έψηναν τα θυσιαζόμενα ζώα.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια