Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Όνομα τριών βασιλιάδων της Περσίας. Κι οι τρεις ανήκαν στη δυναστεία των Αχαιμενιδών. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας και των τριών, η Κύπρος βρισκόταν υποταγμένη στην εξουσία τους.

Αρταξέρξης Α', ο Μακρόχειρ: Βασιλιάς των Περσών (464 - 424 π.Χ.), γιος του Ξέρξη Α'. Στην αρχή της βασιλείας του κατέστειλε μεγάλη επανάσταση των Αιγυπτίων, την οποία υποστήριζαν οι Αθηναίοι. Όπως γράφει ο Θουκυδίδης (1,104.1-2), ο βασιλιάς των Λιβύων Ίναρως ο γιος του Ψαμμήτιχου ξεσήκωσε το μεγαλύτερο μέρος της Αιγύπτου ενάντια στο βασιλιά Αρταξέρξη και ζήτησε τη βοήθεια των Αθηναίων. Οι τελευταίοι, που την εποχή εκείνη «ἒτυχον ἐς Κύπρον στρατευόμενοι» με 200 δικά τους και συμμαχικά καράβια, πήγαν στην Αίγυπτο ἀπολιπόντες (εγκαταλείποντας) τήν Κύπρον. Ο Ισοκράτης (Περί Ειρήνης, 86), αναφέρει ότι οι Αθηναίοι, στις επιχειρήσεις τους εκείνες, έχασαν στην Αίγυπτο 200 τριήρεις, μαζί με τα πληρώματά τους, και στην Κύπρο άλλες 150. Η εκστρατεία των Αθηναίων στην Κύπρο είχε συμβεί το 461 π.Χ. κι αρχηγός της στρατιωτικής αποστολής ήταν ο Χαριτιμήδης. Οι Αθηναίοι δεν μπόρεσαν να πετύχουν τον αντικειμενικό τους σκοπό, ούτε στην Κύπρο, ούτε στην Αίγυπτο.

Μια δεύτερη αθηναϊκή εκστρατεία στην Κύπρο, επί βασιλείας του Αρταξέρξη, ήταν εκείνη του 449π.Χ., της οποίας είχε ηγηθεί ο Κίμων, με υπαρχηγό τον Αναξικράτη. Και πάλι μέρος του στόλου των Αθηναίων (60 από τις 200 τριήρεις τους), είχε πλεύσει στην Αίγυπτο προς βοήθεια του Αμυρταίου που είχε επαναστατήσει κατά των Περσών. Την εποχή αυτή αρχηγοί του περσικού στρατού στην περιοχή ήσαν ο Αρτάβαζος* και ο Μεγάβυζος*. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Κίμωνος στην Κύπρο ανάγκασαν τον Αρταξέρξη να ζητήσει από τους Αθηναίους τη σύναψη ειρήνης (Διόδωρος Σικελιώτης, 12.4,3-6) και διαμήνυσε στους σατράπες του στην Κύπρο να κάμουν τα αδύνατα δυνατά για να πετύχουν συμφωνία με τους Έλληνες. Αποτέλεσμα των συνομιλιών ήταν η Ειρήνη του Καλλία (449/8 π.Χ.) που υπεγράφη μεταξύ Αρταξέρξη και Αθηναίων, σύμφωνα προς την οποία ο Αρταξέρξης αναγνώριζε την πολιτική ανεξαρτησία των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας. Η Κύπρος όμως παρέμεινε και πάλι κάτω από την περσική κυριαρχία.

Αρταξέρξης Β', ο Μνήμων: Βασιλιάς των Περσών (404 - 358 π.Χ.), γιος του Δαρείου Β'. Επί των ημερών του έγινε στην Κύπρο η επανάσταση του βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα Α' κατά της περσικής κυριαρχίας. Μετά την αθηναϊκή εκστρατεία στη Σικελία που κατέληξε σε καταστροφή, η Αθήνα περνούσε σοβαρή πολιτική και οικονομική κρίση. Η στάση των 400 ολιγαρχικών (411 π.Χ.), κατέλυσε το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας. Μετά την ήττα στους Αιγός Ποταμούς, ο Αθηναίος στρατηγός Κόνων κατέφυγε στη Σαλαμίνα της Κύπρου όπου φιλοξενήθηκε από τον Ευαγόρα. Με τη βοήθεια του Ευαγόρα, ο Αρταξέρξης διόρισε τον Κόνωνα αρχηγό του περσικού στόλου, με τον οποίο μπόρεσε να συντρίψει το στόλο των Λακεδαιμονίων και να επιστρέψει θριαμβευτής στην Αθήνα (394 π. Χ). Τόσο ο Κόνων όσο κι ο Ευαγόρας τιμήθηκαν από τους Αθηναίους με ύψιστες τιμές. Ο Διόδωρος Σικελιώτης (14,39.2) αναφέρει ότι ο στόλος του οποίου αρχηγός διορίστηκε από τον Αρταξέρξη ο Κόνων, κατασκευάστηκε στην Κύπρο, με εντολή του Πέρση Φαρνάβαζου στους Κυπρίους βασιλιάδες, και με δαπάνη 500 ασημένιων ταλάντων. Συνολικά ναυπηγήθηκαν 100 τριήρεις και μεταξύ των πληρωμάτων τους, συγκαταλέγονταν και Κύπριοι, που εξεγέρθηκαν μάλιστα κατά του Κόνωνα για θέματα μισθών, όπως αναφέρεται στα Ελληνικά του Οξυρύγχου (15.1-6).

Λίγο αργότερα η προσπάθεια του Ευαγόρα να συνενώσει υπό την αρχηγία του όλα τα κυπριακά βασίλεια και ν' αγωνιστεί για ανεξαρτησία, καταγγέλθηκαν από τους Αμαθουσίους, τους Σολίους και τους Κιτιείς στον Αρταξέρξη. Ο Ευαγόρας καταγγέλθηκε στον Πέρση βασιλιά και ως ο υπαίτιος για τη δολοφονία του φιλοπέρση βασιλιά Άγυρι (Αναξαγόρα). Ο Διόδωρος Σικελιώτης (14,98.3-4), αναφέρει ότι ο βασιλιάς των Περσών, μη θέλοντας να αποκτήσει κι άλλη δύναμη ο Ευαγόρας, έδωσε εντολή να κατασκευαστούν καράβια και διέταξε τον τύραννο της Καρίας Εκάτομνο να εκστρατεύσει εναντίον του. (Για τον πόλεμο του Ευαγόρα κατά των Περσών, βλέπε λήμμα Ευαγόρας).

Καίριο πλήγμα στην εξέγερση του Ευαγόρα κατά των Περσών απετέλεσε η λεγόμενη Ανταλκίδειος Ειρήνη* που υπεγράφη μεταξύ του Σπαρτιάτη ναυάρχου Ανταλκίδα και του Αρταξέρξη, το 386 π.Χ. Με βάση τη συμφωνία αυτή, όλες οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας καθώς και τα νησιά Κύπρος και Κλαζομεναί θα παρέμεναν κάτω από την περσική κυριαρχία. Μετά τη συνθήκη αυτή, που πολλοί Αθηναίοι την επέκριναν με σκληρά λόγια γιατί δίκαια την θεώρησαν ατιμωτική για τους Έλληνες (Ισοκράτης, Πλάτων), απεσύρθησαν από την Κύπρο οι αθηναϊκές δυνάμεις που βοηθούσαν τον Ευαγόρα με βάση συμφωνία που είχε συναφθεί λίγο πιο πριν (389/8 π.Χ.) Ο Ευαγόρας αναγκάστηκε έτσι να συνθηκολογήσει με τον Αρταξέρξη, διατήρησε δε τον θρόνο του.

Αρταξέρξης Γ', ο Ώχος: Βασιλιάς των Περσών (358-338 π.Χ.), γιος και διάδοχος του Αρταξέρξη Β'. Επί των ημερών του αντιμετώπισε εξεγέρσεις ενάντια στην περσική τυραννία στην Αίγυπτο, στη Φοινίκη και στην Κύπρο, τις οποίες κατέστειλαν τα στρατεύματά του.

Στην Κύπρο η επανάσταση των Κυπρίων βασιλιάδων κατά των Περσών έγινε το 351 π.Χ., κι ακολούθησε τις επαναστάσεις στην Αίγυπτο και στη Φοινίκη. Ο Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρει (16.40,4) ότι ο Ώχος δεν ήταν φιλοπόλεμος, γι' αυτό και δεν εξεστράτευσε ο ίδιος κατά των επαναστατών αλλά έστειλε δυνάμεις και στρατηγούς. Ο Διόδωρος, μιλώντας για την κυπριακή επανάσταση αυτής της περιόδου, λέει: Στην Κύπρο υπήρχαν εννιά αξιόλογες πόλεις και μικρές κωμοπόλεις... Κάθε πόλη είχε βασιλιά... που ήταν υποταγμένος στον βασιλιά των Περσών. Αυτοί (οι εννιά βασιλιάδες), αφού συμφιλιώθηκαν, μιμήθηκαν τους Φοίνικες κι επαναστάτησαν ... κι ανακήρυξαν τα βασίλειά τους αυτόνομα. Γι' αυτό φρένιασε ο Αρταξέρξης κι έγραψε στον Ιδριέα, τον τύραννο της Καρίας... να πολεμήσει τους βασιλιάδες της Κύπρου .. .Αυτός....ετοίμασε 40 τριήρεις και 8.000 μισθοφόρους και τους έστειλε στην Κύπρο ...με στρατηγούς τον Φωκίωνα τον Αθηναίο και τον Ευαγόρα...

Ο Ευαγόρας, που ηγήθηκε των περσικών δυνάμεων, ήταν ο Ευαγόρας Β', που είχε εκθρονιστεί από τη Σαλαμίνα, και που προσπαθούσε τώρα να ξαναπάρει την εξουσία (Διόδωρος, 16,46. 1-2). Συκοφαντήθηκε όμως στον Αρταξέρξη, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να ευνοήσει τον βασιλιά της Σαλαμίνος Πνυταγόρα. Ο Ευαγόρας έφυγε, και ανέλαβε άλλο αξίωμα στην Ασία, απ' όπου ξαναγύρισε αργότερα στην Κύπρο, όμως συνελήφθη καί τιμωρίας ἠξιώθη.