Λοϊζίδης Σωκράτης
Αγωνιστής και νομικός, αδελφός του αγωνιστή, νομικού και πολιτευτή Σάββα Λοϊζίδη, καθώς και του Λοΐζου Λοϊζίδη που εκτελέστηκε από τους Άγγλους κατά την εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931.
Ο Σωκράτης Λοϊζίδης γεννήθηκε το 1918 στο χωριό Κάτω Δίκωμο της επαρχίας Κερύνειας και πέθανε στην Αθήνα, όπου ήταν εγκατεστημένος για πολλά χρόνια, στις 27 Ιουλίου του 1995. Φοίτησε στο Γυμνάσιο Κερύνειας και στο Παγκύπριο Γυμνάσιο απ' όπου και αποφοίτησε. Στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα για ανώτερες σπουδές κι ενεγράφη στη Νομική Σχολή του εκεί Πανεπιστημίου. Το 1940 κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου διέκοψε τις σπουδές του και κατετάγη εθελοντικά στον ελληνικό στρατό, από τις τάξεις του οποίου πολέμησε στο Τεπελένι. Μετά την ήττα της Ελλάδος από τους Γερμανούς συνέχισε κι ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1941. Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην αντίσταση κι αγωνίστηκε από το 1941 μέχρι το 1944.
ΠΕΚ
Μετά την απελευθέρωση και το τέλος του πολέμου ζήτησε να επιστρέψει στην Κύπρο αλλά αρχικά οι Άγγλοι του το απαγόρευσαν. Κατόρθωσε να εξασφαλίσει την άδεια επιστροφής του στην Κύπρο τα τέλη του 1945, οπότε και άρχισε να εργάζεται ως διευθυντής των γραφείων της Π.Ε.Κ. (=Παναγροτική Ένωσις Κύπρου). Στη θέση αυτή, από την οποία εργάστηκε για την καλύτερη οργάνωση της Π.Ε.Κ., παρέμεινε μέχρι τις αρχές του 1947. Το 1948 πήγε ξανά στην Ελλάδα, όπου στο μεταξύ είχε ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος, και κατετάγη ως εθελοντής στον κυβερνητικό στρατό, πολεμώντας κατά των Κομμουνιστών.
Επέστρεψε και πάλι στην Κύπρο το 1949, οπότε διορίστηκε εθναρχικός σύμβουλος κι ανέλαβε παράλληλα την ηγεσία της Π.Ε.Κ. ως γενικός της γραμματέας. Από τη θέση του αυτή εργάστηκε, κυρίως προς τις τάξεις των αγροτών, για την καλύτερη επιτυχία του ενωτικού δημοψηφίσματος του Ιανουαρίου του 1950. Για τη δραστηριότητά του αυτή συνελήφθη από τους Άγγλους κι εξορίστηκε από την Κύπρο στις 3 Φεβρουαρίου 1950.
ΕΟΚΑ
Μετά την εξορία του, ο Σωκράτης Λοϊζίδης εγκαταστάθηκε στην Αθήνα (όπου βρισκόταν εγκατεστημένος κι ο αδελφός του Σάββας Λοϊζίδης — πολιτικός εξόριστος του 1931). Στην ελληνική πρωτεύουσα άρχισε αμέσως συνωμοτική δραστηριότητα και επαφές/προπαρασκευές με σκοπό τη διεξαγωγή απελευθερωτικού αγώνα στην Κύπρο. Μαζί με τον αδελφό του Σάββα και άλλους, ίδρυσαν στην Αθήνα μυστική επιτροπή αγώνα με την οποία συνεργάστηκε στενά και ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ . Τον Μάιο του 1951 η επιτροπή αποφάσισε να προτείνει τη στρατιωτική αρχηγία του ένοπλου αγώνα στον συνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα προς τον οποίο έγινε η πρόταση από τον Σωκράτη και τον Σάββα Λοϊζίδη και ο οποίος αποδέχθηκε. Όταν οι προετοιμασίες για τον ένοπλο αγώνα προχώρησαν αρκετά, ο Γεώργιος Γρίβας συνοδευόμενος από τον Σωκράτη Λοϊζίδη αναχώρησαν μυστικά από την Ελλάδα στις 26 Οκτωβρίου 1954, με το πλοιάριο Άγιος Γεώργιος. Έφτασαν κρυφά στην Κύπρο στις 10 Νοεμβρίου1954, όπου και συνέχισαν τις μυστικές δραστηριότητές τους προς προώθηση του ένοπλου αγώνα για απελευθέρωση της Κύπρου και ένωση της με την Ελλάδα. (Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος-Αρχείο ΡΙΚ)
Στις 25 Ιανουαρίου 1955, παραμονές της ενάρξης του αγώνα, ο Σωκράτης Λοΐζίδης συνελήφθη από τους Άγγλους στην περιοχή Χλώρακας Πάφου, όπου ανέμενε το πλοιάριο «Άγιος Γεώργιος» που μετέφερε οπλισμό από την Ελλάδα, το οποίο επίσης συνελήφθη μαζί με το πλήρωμά του. Δικάστηκε με την κατηγορία ότι συνωμοτούσε προς ανατροπή της αποικιακής κυβέρνησης της Κύπρου και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 12 χρόνων.
Όταν συνελήφθη, ανευρέθη στην κατοχή του έγγραφο της επαναστατικής οργάνωσης Ε.Μ.Α.Κ. (=Εθνικόν Μέτωπον Απελευθερώσεως Κύπρου). Η ονομασία Ε.Μ.Α.Κ. είχε δοθεί στην οργάνωση από τον ίδιο τον Σωκράτη Λοϊζίδη. Ωστόσο, ο Γεώργιος Γρίβας είχε προτείνει στον αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ' στις 13 Ιανουαρίου 1955 την ονομασία Ε.Ο.Κ.Α. (=Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών) που τελικά υιοθετήθηκε. Το Ε.Μ.Α.Κ. ήταν, στην ουσία, άλλη ονομασία της μυστικής επιτροπής των Αθηνών, της Ε.Α.Κ.. για την οποία βλέπε στο λήμμα Επιτροπή Αγώνος Κύπρου.
Στο μεταξύ άρχισε, την 1η Απριλίου 1955, ο ένοπλος αγώνας. Στις 6 Φεβρουαρίου 1957 ο Σωκράτης Λοϊζίδης μετεφέρθη από τις κυπριακές φυλακές σε φυλακή στην Αγγλία. Παρέμεινε φυλακισμένος μέχρι τον τερματισμό του αγώνα και την επίτευξη των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Απελύθη στις 13 Μαρτίου.1959, υπό τον όρο να μη επιστρέψει στην Κύπρο χωρίς ειδική άδεια των βρετανικών αρχών, κατά τη μεταβατική περίοδο που έληξε με την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος στις 16 Αυγούστου1960.
Ο Σωκράτης Λοϊζίδης παρέμεινε τελικά στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου διηύθυνε δικηγορικό γραφείο μαζί με τον αδελφό του Σάββα. Μαζί με τον αδελφό του τιμήθηκαν στις 13 Δεκεμβρίου 1959 με το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικος που τους απένειμε ο βασιλιάς Παύλος.
Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια