Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Περιβόητη βασίλισσα της Αιγύπτου (276/5 - 270 π.Χ.), κόρη του Πτολεμαίου Α' Σωτήρος και της Βερενίκης κι αδελφή του Πτολεμαίου Β' Φιλαδέλφου. Βασίλισσα έγινε τον χειμώνα του 276/5 π.Χ., όταν παντρεύτηκε τον αδελφό της Πτολεμαίο που, ακριβώς επειδή ήταν αδελφός της, παρέμεινε γνωστός στην ιστορία με το επίθετο Φιλάδελφος. Για να νυμφευθεί την αδελφή του Αρσινόη, ο Πτολεμαίος χώρισε την πρώτη του σύζυγο που ονομαζόταν κι εκείνη Αρσινόη κι ήταν κόρη του Λυσίμαχου.

Η Αρσινόη Β' Φιλάδελφος, όπως μαρτυρούν οι πηγές, ήταν προικισμένη με άφθονα χαρίσματα: πολύ όμορφη αλλά και πολύ έξυπνη, ικανότατη και δυναμική, εξασκούσε ακατανίκητη γοητεία σε όσους την γνώριζαν.

Μόλις ανέβηκε στο θρόνο της Αιγύπτου η Αρσινόη ανέλαβε τον θεωρούμενο ως χαμένο ήδη πόλεμο της χώρας της με τη Συρία, τον οποίο μετέτρεψε σε λαμπρή νίκη με την κατάκτηση της Φοινίκης και μεγάλου μέρους της Μικράς Ασίας (273/272 π.Χ.) Αναδείχθηκε σε μια από τις ισχυρότερες βασίλισσες της Αιγύπτου και θεοποιήθηκε (272/1 π.Χ.) από τον αδελφό και σύζυγό της ενώ βρισκόταν ακόμη στη ζωή, κατά τα ανατολικά πρότυπα. Η θεοποίησή της ήταν ίσως η απαρχή θεοποιήσεως των Πτολεμαίων. Έτσι, ενώ ζούσε, η Αρσινόη δέχθηκε τις μεγαλύτερες τιμές από τους υπηκόους της, τόσο ως βασίλισσα όσο και ως θεά. Τέτοιες τιμές και λατρεία δέχθηκε η Αρσινόη και στην Κύπρο, η οποία αποτελούσε τμήμα του κράτους των Πτολεμαίων.

Ακολουθώντας το παράδειγμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Πτολεμαίοι ίδρυσαν διάφορες πόλεις. Ο Πτολεμαίος Β' Φιλάδελφος έκτισε πόλεις που ονομάστηκαν Φιλαδέλφειες. Στην Κύπρο έκτισε τρεις πόλεις που και οι τρεις πήραν το όνομα της συζύγου του. Απ' αυτές, η μια Αρσινόη βρισκόταν κοντά στη Σαλαμίνα (σημερινή Αμμόχωστος), η δεύτερη Αρσινόη είχε κτιστεί στα ερείπια της πόλης του Μαρίου (σημερινή Πόλη Χρυσοχούς), κι η τρίτη Αρσινόη βρισκόταν κοντά στη Γεροσκήπου, μεταξύ Παλαιάς και Νέας Πάφου.

Στην Κύπρο η λατρεία της Αρσινόης Β' Φιλαδέλφου επιζούσε για ένα τουλάχιστον αιώνα μετά το θάνατό της. Όπως μαρτυρείται από πολλές επιγραφές που έχουν βρεθεί, η Αρσινόη λατρεύτηκε σ' ολόκληρη την Κύπρο. Επιγραφές με σχετικές αναφορές έχουν βρεθεί σε πολλά μέρη του νησιού (Κούριον, Ιδάλιον, Παλαίπαφος, Χύτροι, Αμαθούς, Σαλαμίς, Σόλοι, Πόλη Χρυσοχούς). Οι περισσότερες από τις αφιερωματικές αυτές επιγραφές αναφέρουν απλά:

Ἀρσινόης Φιλαδέλφου.

Σε μια επιγραφή αναφέρεται ένας βωμός της Αρσινόης, άλλες είναι γραμμένες σε βωμούς, σε μια άλλη αναφέρεται ένας ιερέας της Αρσινόης, ο Ονησίτιμος του Αρίστωνος. Σε επιγραφή των Χύτρων η Αρσινόη αναφέρεται με το επίθετο Ναϊάς (νεράιδα του νερού, σε σχέση ίσως με το νερό του περίφημου Κεφαλόβρυσου της Κυθρέας - Χύτρων). Σε επιγραφή από το Δάλι αναφέρεται μια ιέρεια - κανηφόρος της Αρσινόης Φιλαδέλφου, ενώ σε άλλη επιγραφή επίσης από το Δάλι, αναφέρεται ένα αρσινοείον*, δηλαδή ναός αφιερωμένος στην Αρσινόη, που πρέπει να υφίστατο στο αρχαίο Ιδάλιον και ήταν απαγορευμένος στους άντρες. Σε φθαρμένη επιγραφή από την Πόλη Χρυσοχούς αναφέρεται: [Βασιλέως Πτολ]εμαίου [καί βασιλίσσης Ἀρσι]νόη[ς] θεῶν Φιλαδέλφων ...]

Εκτός από τον μαρτυρούμενο από επιγραφή ναό της Αρσινόης στο αρχαίο Ιδάλιον, καθώς και αναφερόμενο νυμφαίον της Αρσινόης Φιλαδέλφου στο Καφίζιν, ναοί αφιερωμένοι στη βασίλισσα -θεά θα πρέπει να είχαν ιδρυθεί και σε πολλά άλλα μέρη του νησιού. Για τη συντήρηση όλων αυτών των ναών και, γενικότερα, για τη λατρεία στην Κύπρο της Αρσινόης, ο Πτολεμαίος είχε ορίσει με διάταγμα του (259 π.Χ.), όπως διατίθεται η απόμοιρα, που ήταν φόρος τον οποίο πλήρωναν οι καλλιεργητές των βασιλικών κτημάτων κι ανερχόταν στο 1/6 της παραγωγής. Σε μερικές περιπτώσεις η Αρσινόη ταυτίστηκε με την Αφροδίτη.

Στην Κύπρο κόπηκαν επίσης στα νομισματοκοπεία της Σαλαμίνος, της Πάφου και του Κιτίου, νομίσματα με τη μορφή της Αρσινόης. Περίφημα είναι τα μεγάλα (οκτάδραχμα) νομίσματα του νομισματοκοπείου της Σαλαμίνος, με την προσωπογραφία της Αρσινόης στη μια όψη και την ένδειξη: ΑΡΣΙΝΟΗΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΟΥ στην άλλη.