Λογαράς Θεοφάνης
Κύπριος ιερωμένος και λόγιος του 16ου αιώνα, που έζησε κι έδρασε στην Ιταλία. Ήταν γόνος της μεσαιωνικής κυπριακής οικογένειας των Λογαράδων και, πιθανότατα, συγγενής του επισκόπου Λοαρά ή και Λογαρά τον οποίο αναφέρει ο Άγγελος Καλλέπιο.
Μερικοί σχετίζουν την οικογένεια Λογαρά με την ονομασία του χωριού Λουβαράς δεν υπάρχουν όμως στοιχεία. Στη διαθήκη του Θεοφάνη Λογαρά όμως, που σώθηκε γραμμένη στην ιταλική γλώσσα, αναφέρεται ότι αυτός κληροδοτούσε κάποια ποσά στην εκκλησία της Παναγίας στο χωριό Κοιλάνι της επαρχίας Λεμεσού, όπως και στο μικρό μοναστήρι της Αγίας Μαύρης στη διοικητική έκταση του Κοιλανίου. Από τα κληροδοτήματα αυτά προκύπτει κάποια σχέση του προς το χωριό Κοιλάνι και πιθανώς αυτό ήταν ο τόπος καταγωγής του.
Δεν γνωρίζουμε περισσότερα για τη ζωή του στην Κύπρο, ούτε την ακριβή χρονολογία γέννησής του. Φαίνεται ότι είχε εγκαταλείψει το νησί όταν τούτο κατακτήθηκε από τους Τούρκους το 1570-71, οπότε και κατέφυγε στην Ιταλία. Η αρχαιότερη περί αυτού είδηση είναι του 1573, χρονιά κατά την οποία εξελέγη ως δεύτερος εφημέριος στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Βενετία. Ο ίδιος υπέγραφε ως Θεοφάνης Ἱερομόναχος Λογαρᾶς ὁ Κύπριος ή με παρόμοιο τρόπο, τονίζοντας πάντως την κυπριακή καταγωγή του. Ζούσε στη Βενετία τουλάχιστον μέχρι το 1581, όπως γνωρίζουμε από τις χρονολογίες εκδόσεων διαφόρων εκκλησιαστικών βιβλίων που ο ίδιος επιμελήθηκε. Γνωρίζουμε συνολικά 7 τέτοιες εκδόσεις του, που είναι:
1. Εὐαγγέλιον ...ἐπιμέλειᾳ πολλῇ Θεοφάνους ἱερομονάχου Λογαρᾶ τοῦ Κυπρίου..., Βενετία, 1575.
2. Ἱερόν Εὐαγγέλιον ...ἀνεθεωρήθη δέ ὑπ' ἐμοῦ Θεοφάνους ἱερομόναχου Κυπρίου Λογαρᾶ. Ἐπιμελείᾳ τε πολλῇ καί ἐπιδιορθώσει, ὡς τό τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ρωμαίων ἒθος..., Βενετία, 1575.
3. Τυπικόν τοῦ Ἁγίου Σάββα τῶν Ἱεροσολύμων. Τό παρόν τυπικόν τετύπωται Ἐνετίησιν..., ἐπιμελείᾳ δέ πολλῇ καί ἐπιδιορθώσει κυροῦ Θεοφάνους ἱερομονάχου Λογαρᾶ τοῦ Κυπρίου καί πρωτοσυγγέλλου..., Βενετία, 1577.
4. Αἱ Θεῖαι Λειτουργίαι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου καί ἡ τῶν Προηγιασμένων. Γερμανού Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Ἱστορία ἐκκλησιαστική καί μυστική θεωρία... ἐπιμελείᾳ δέ καί ἐπιδιορθώσει Θεοφάνους Ἱερομονάχου Λογαρᾶ τοῦ Κυπρίου..., Βενετία, 1578.
5. Ἀνθολόγιον τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ πλουσιώτατον, περιέχον τινάς ἀκολουθείας τε καί ἑρμηνείας, αἱ οὐκ ἦσαν ἐν τοῖς προτυπωθεῖσι βιβλίοις καθώς καί ἐν τῷ πίνακι δείκνυται... δεξιότητι δέ καί ἐπιδιορθώσει Θεοφάνους ἱερομονάχου Κυπρίου..., Βενετία, 1578.
6. Τό παρόν Ψαλτήριον. Τετύπωται...ἐπιμελείᾳ δέ καί ἐπιδιορθώσει Θεοφάνους ἱερομονάχου Λογαρᾶ τοῦ Κυπρίου..., Βενετία, 1578.
7. Ἱερόν Εὐαγγέλιον ...ἐπιμελείᾳ δέ πολλῇ Θεοφάνους ἱερομονάχου Λογαρᾶ τοῦ Κυπρίου..., Βενετία, 1581.
Το βιβλίο υπ' αρ. 4 (Αἱ θεῖαι Λειτουργίαι...) είχε επιμεληθεί ο Θεοφάνης Λογαράς και πιο πριν, σε έκδοση του 1575, εκ του τυπογραφείου Χριστοφόρου Ζαννέτου. Στο ίδιο τυπογραφείο εξεδόθησαν και τα υπ' αριθμόν 1, 5 και 7. Το υπ’ αριθμόν 6 εξεδόθη στο τυπογραφείο Βεργή, ενώ τα υπ' αριθμόν 2,3 και 4 στο τυπογραφείο Ιακώβου Λεογκίνου.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια