Αρσινόη
Όνομα τριών κυπριακών πόλεων που ιδρύθηκαν κατά τα Ελληνιστικά χρόνια κι ονομάστηκαν έτσι προς τιμήν της Αρσινόης Β' Φιλαδέλφου, αδελφής και συζύγου του Πτολεμαίου Β' Φιλαδέλφου (285-246 π.Χ.), η οποία είχε θεοποιηθεί και, σε μερικές περιπτώσεις, ταυτιστεί με την Αφροδίτη.
Βλέπε λήμμα: Αφροδίτη θεά
Και τις τρεις πόλεις με το ίδιο όνομα αναφέρει ο Στράβων, στη γεωγραφική περιγραφή της Κύπρου: «...εἶθ' αἱ Καρπασίαι νῆσοι, καί μετά ταῦτα ἡ Σαλαμίς ...εἶτ' Ἀρσινόη πόλις και λιμήν ...εἶτ' ἂκρα Ζεφυρία πρόσορμον ἒχουσα, καί ἂλλη Ἀρσινόη ὁμοίως πρόσορμον ἒχουσα καί ἱερόν καί ἂλσος ...εἶθ' ὁ ’Ακάμας ἐστί μετά Πάφον˙ εἶτα πρός ἒω μετά τόν Ἀκάμαντα πλοῦς εἰς Ἀρσινόην πόλιν καί τό τοῦ Διός ἂλσος· εἶτα Σόλοι πόλις λιμένα ἒχουσα...»
Συνεπώς οι τρεις πόλεις με το όνομα Αρσινόη βρίσκονταν:
*Η πρώτη κοντά στη Σαλαμίνα, στη θέση της σημερινής Αμμοχώστου.
*Η δεύτερη μεταξύ Παλαιπάφου και Νέας Πάφου, κοντά στη Γεροσκήπου.
* Η τρίτη στη θέση του αρχαιότερου Μαρίου, στη σημερινή Πόλη Χρυσοχούς.
Αρσινόη - Αμμόχωστος: Η πρώτη από τις τρεις πόλεις με το όνομα Αρσινόη θεμελιώθηκε από τον Πτολεμαίο Β' Φιλάδελφο, στο όνομα της αδελφής και συζύγου του, το 274 π.Χ., κοντά στο μικρό λιμάνι της Λεύκολλας (περιοχή σημερινού Πρωταρά), στον ίδιο χώρο όπου αργότερα αναπτύχθηκε η Αμμόχωστος. Η Αρσινόη αυτή είχε εξελιχθεί σε σημαντικό λιμάνι κι απετέλεσε εστία ανάπτυξης, κι αυτό δείχνει τη σπουδαιότητα που απέδιδαν κατά τον 3ο π.Χ. αιώνα οι Πτολεμαίοι στην ανατολική Κύπρο, απέναντι από το κράτος των αντιπάλων τους Σελευκιδών, στη Συρία. Σαν λιμάνι, η Αρσινόη αντικατέστησε το λιμάνι της γειτονικής Σαλαμίνας το οποίο είχε προσχωθεί εξαιτίας του ποταμού Πηδιά, όπως κι η Σαλαμίνα, πολλούς αιώνες πιο πριν, είχε αντικαταστήσει το προσχωμένο λιμάνι της Έγκωμης. Ωστόσο η Αρσινόη δεν μπόρεσε να επισκιάσει την αίγλη της Σαλαμίνας που εξακολουθούσε, κατά τα Ελληνιστικά χρόνια, να είναι μια από τις πιο μεγάλες και σημαντικές πόλεις της ανατολικής Μεσογείου. Ούτε κατά την Ρωμαϊκή εποχή η Αρσινόη μπόρεσε να υπερισχύσει της Σαλαμίνος, ούτε και μετά την καταστροφή της τελευταίας από τους Εβραίους το 116 μ.Χ. και την ανοικοδόμησή της από τον αυτοκράτορα Αδριανό το 117 μ.Χ. κ.ε. Όμως οι εκτεταμένες καταστροφές που υπέστη η Σαλαμίνα από σεισμούς το 332 και το 343 μ.Χ., οδήγησαν στην ανοικοδόμησή της ως Κωνσταντίας. Η Κωνσταντία, με τη μεγάλη αίγλη που απέκτησε, μπορεί να θεωρηθεί ως διάδοχος όχι μόνο της Σαλαμίνας αλλά και της Αρσινόης που, αργότερα, θα εμφανιστεί ξανά ως Αμμόχωστος.
Βλέπε λήμμα: Κωνσταντία
Λόγος για την Αμμόχωστο γίνεται ήδη από τον 4ομ.Χ. αιώνα, σε έργο ανώνυμου συγγραφέα, γνωστό ως Σταδιασμός. Στο σύγγραμμα αυτό αναφέρεται «έρημος πόλις λεγομένη Αμμόχωστος». Συνεπώς την εποχή αυτή η Αρσινόη ήταν ήδη ερειπωμένη και εγκαταλειμμένη, χωμένη στην άμμο, απ' όπου και η νέα της ονομασία. Αλλά ενώ η Αρσινόη αναφέρεται από τον Στράβωνα τον 1ομ.Χ. αιώνα, ωστόσο δεν αναφέρεται από τον Πτολεμαίο τον 2ομ.Χ. αιώνα, πράγμα που σημαίνει ότι η πόλη είχε ήδη καταστραφεί, ύστερα από τέσσερις περίπου αιώνες ζωής.
Αρσινόη Πάφου: Η δεύτερη από τις τρεις πόλεις είχε κτιστεί μεταξύ της Παλαιπάφου (Κούκλια) και της Νέας Πάφου, κάπου κοντά στη Γεροσκήπου. Σύμφωνα προς τον Στράβωνα, η πόλη είχε προσόρμιον, δηλαδή μικρό λιμάνι -αγκυροβόλιο, που δεν φαίνεται να ήταν κάτι το σημαντικό. Υπήρχε ακόμη εκεί ένα ιερό, πιθανότατα αφιερωμένο στη θεοποιημένη βασίλισσα Αρσινόη Β' Φιλάδελφο, καθώς και ένα άλσος.
Το «Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Γεωγραφίας» ταυτίζει την Αρσινόη αυτή με τη σημερινή τοποθεσία Αχέλεια (W. Smith, A Dictionary of Greek and Roman Geography, 1873, ανατ. 1966, τ. A', σ. 225). Ωστόσο, από την περιγραφή του Στράβωνος, πρέπει να υποθέσουμε πως η πόλη βρισκόταν νοτιότερα, πλησιέστερα προς τη θάλασσα.
Αρσινόη – Μάριον: Η τρίτη Αρσινόη ήταν η διάδοχος πόλη του Μαρίου, στον χώρο της σημερινής Πόλης Χρυσοχούς. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στη διαμάχη μεταξύ των Επιγόνων, το Μάριον ήταν μια από τις τέσσερις κυπριακές πόλεις που συμμάχησαν με τον Αντίγονο, αντίπαλο του Πτολεμαίου, γι’ αυτό και η πόλη δέχθηκε την οργή του τελευταίου. Τιμωρώντας το Μάριον, ο Πτολεμαίος το κατεδάφισε και το κατέστρεψε ολοκληρωτικά, το 312 π.Χ. Ο βασιλιάς του Μαρίου Στασίοικος θανατώθηκε και οι κάτοικοί του μεταφέρθηκαν στην Πάφο όπου βασίλευε ο φίλος του Πτολεμαίου Νικοκλής. Αργότερα, επί Πτολεμαίου Β' Φιλαδέλφου, η πόλη ανοικοδομήθηκε και μετονομάστηκε σε Αρσινόη. Κοντά στην πόλη, όπως αναφέρει ο Στράβων, υπήρχε ιερό άλσος αφιερωμένο στον Δία. Η πόλη αυτή αναφέρεται ως Αρσινόη στους κατοπινούς αιώνες. Η σημερινή της ονομασία Πόλις παρουσιάζεται σε χάρτες κατά τον 17ο αιώνα.
Βλέπε λήμμα: Ιερά του Δία στην Κύπρο
Η Αρσινόη αυτή υπήρξε και έδρα επισκοπής, μνημονεύεται δε από πολλούς συγγραφείς διαφόρων εποχών όπως ο Ιεροκλής ο γραμματικός, ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, ο Λεόντιος Μαχαιράς, ο Αμάτι, ο Φλώριος Βουστρώνιος, ο Κυπριανός κ.α. Στην Αρσινόη μετεφέρθη η έδρα του επισκόπου Πάφου κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, οπότε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου υπέστη σκληρούς διωγμούς από τη Λατινική.
Βλέπε λήμμα: Εκκλησία Κύπρου- Λατινοκρατία
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια