Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κύπριος ιστορικός, καταγόμενος από την οικογένεια των Λουζινιανών βασιλιάδων της Κύπρου της περιόδου της Φραγκοκρατίας. Γεννήθηκε στη Λευκωσία το 1537 (περίοδος Βενετοκρατίας) και πέθανε στην Ιταλία το 1590. Το λαϊκό όνομά του ήταν Ιάκωβος, σε νεαρή όμως ηλικία έγινε ιερωμένος, μέλος του τάγματος των Δομινικανών, οπότε μετονομάσθηκε σε Στέφανο. Ήταν γιος του Ιάσονος Λουζινιανού και εγγονός του Φιλίππου, που είχε νυμφευθεί την Ισαβέλλα, κόρη του Ιωάννη Πέρεζ Φαμπρίγκες*, κόμητος της Καρπασίας. Ο παππούς του Φίλιππος ήταν γιος του Κλαρίωνος Λουζινιανού, λόρδου της Λαπήθου, που είχε όμως αποστερηθεί του τίτλου του από τον βασιλιά της Κύπρου Ιάκωβο Β' επειδή είχε αρνηθεί να τον υποστηρίξει στην αντιπαράθεση του προς την βασίλισσα Καρλόττα.

 

Διδάχθηκε τα γράμματα στην πατρίδα του Κύπρο, κοντά σε κάποιον Ιουλιανόν Αρμένιον επίσκοπο και σε ηλικία 30 χρόνων έγινε βικάριος της Λατινικής αρχιεπισκοπής Λευκωσίας, το 1567. Τρία χρόνια αργότερα, το 1570, η Λευκωσία και η Κύπρος αλώθηκαν από τους Τούρκους κι ο Στέφανος Λουζινιανός ήταν μεταξύ των πολλών Κυπρίων που εγκατέλειψαν το νησί και κατέφυγαν στην Ιταλία. Εγκαταστάθηκε αρχικά στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στη Νεάπολη και ασχολήθηκε με τη συγκέντρωση χρημάτων προς εξαγορά συγγενών του προσώπων που είχαν αιχμαλωτιστεί από τους Τούρκους στην Κύπρο. Ταυτόχρονα ασχολήθηκε και με τη συγγραφή μιας Χωρογραφίας της Κύπρου. Το έργο του αυτό στην ιταλική γλώσσα, εξέδωσε το 1573 στη Μπολόνια της Ιταλίας όπου μετακινήθηκε, με τον τίτλο: Chorograffia, et breve Historia universale dell’  isola di Cipro principiando al tempo di Noe per in sino al 1572 par II R.P. Lettore F. Steffano Lusignano di Cipro...

 

Η έκδοση αυτή, παρά τη σπουδαιότητά της, περιείχε αρκετές ανακρίβειες, όπως ομολογεί και ο ίδιος, επειδή οι διάφορες ασχολίες του δεν του επέτρεψαν να επεξεργασθεί καλύτερα το κείμενό του.

 

Αργότερα πήγε στη Ρώμη όπου γνώρισε τον εκεί πρέσβυ της Γαλλίας με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά. Αυτός τον βοήθησε να πάει στο Παρίσι το 1577. Στη γαλλική πρωτεύουσα διέμενε στο μοναστήρι των Ιακωβίνων και ταυτόχρονα εργαζόταν ως δάσκαλος της θεολογίας. Εκεί επεξεργάστηκε ξανά το κείμενο της Χωρογραφίας του, που την εξέδωσε σε νέα βελτιωμένη έκδοση, μεταφρασμένη στη γαλλική, το 1580, με τίτλο Description da toute I’ isle de Cypre, et des Roys, Princes et Seigneurs, tant payens que Chrestiens, qui ont commande en icelle...

 

To έργο αυτό του Στέφανου Λουζινιανού αποτελεί πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για τη μεσαιωνική Κύπρο και είναι κρίμα που δεν βρίσκεται σήμερα μεταφρασμένο στην ελληνική γλώσσα. Ωστόσο μεταφράστηκε στα ελληνικά στις αρχές του 17ου αιώνα από κάποιον Λογίζον ή Λουγίζον σκευοφύλακα ἀπό χώρας Λευκάρων. Αντίγραφο της μετάφρασης αυτής είναι ο χειρόγραφος κώδικας 325 της συλλογής του μετοχίου του Παναγίου Τάφου της Κωνσταντινουπόλεως. Το χειρόγραφο αυτό είναι το μοναδικό γνωστό που σώζεται μέχρι σήμερα. Παρόμοιος κώδικας υπήρχε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα και στο Αβερώφειο Γυμνάσιο της Αλεξάνδρειας.

 

Το χειρόγραφο 325 του Παναγίου Τάφου αντιγράφηκε τον 18ο αιώνα επί αρχιεπισκόπου Κύπρου Σιλβέστρου και δωρήθηκε στον τότε πατριάρχη Ιεροσολύμων Χρύσανθο Νοταρά. Αποτελείται από 100 περιποιημένα και καλογραμμένα φύλλα με αρκετά όμως ορθογραφικά λάθη. Στο πρώτο φύλλο υπάρχει επίτιτλο κόσμημα ενώ τα κεφαλαία γράμματα στις αρχές των παραγράφων είναι με ερυθρό χρώμα.

 

Ο ελληνικός τίτλος της πρώτης σελίδας είναι: Κρόνικα ἤγουν χρονογραφία τοῦ νισσίου τῆς Κύπρου ἀρχίζοντας ἀπό τῶν καιρῶν τοῦ Νῶε ἓως εἰς τούς 1572. Μεταγλωτισμένη ἀπό Λατίνων εἰς Ρωμαίων.

 

Κάνοντας μια σύγκριση μεταξύ του ιταλικού κειμένου του Λουζινιανού και της ελληνικής μετάφρασης διαπιστώνουμε ότι ο μεταφραστής προσπαθεί να παρουσιάσει πιο «ελληνικά» τα πράγματα. Η μετάφραση αρχίζει από το δεύτερο φύλλο παραλείποντας τις αφιερώσεις στους βασιλιάδες της Πολωνίας Henrico Nono και της Γαλλίας Carlo Nono. Επίσης παρατηρούνται παραλείψεις σε κεφάλαια όπου γίνεται λόγος σε Λατίνους αγίους και σε δευτερεύοντα πρόσωπα. Ο Κύπριος μεταφραστής ενσωματώνει στο κείμενό του τις δύο επιστολές του Fra Angelo Calepio που υπάρχουν στο τέλος του βιβλίου του Στέφανου Λουζινιανού, παραλείποντας τους τίτλους και τα ονόματα σαν να επρόκειτο για συνεχές κείμενο. Τέλος παραλείπονται τα τρία τελευταία φύλλα του ιταλικού κειμένου.

 

Τα 100 αυτά χειρόγραφα φύλλα του κειμένου της μετάφρασης μας δίνουν μια αρκετά καλή εικόνα της κυπριακής διαλέκτου των αρχών του 17ου αιώνα.

 

Κατά μια ανεπιβεβαίωτη πληροφορία, ο Στέφανος Λουζινιανός βρισκόταν πίσω στην Κύπρο κατά την περίοδο 1585-1590, οπότε υπηρέτησε ως επίσκοπος, κάτοχος του θρόνου της Λεμεσού.

 

Εκτός από τη Χωρογραφία του, ο Στέφανος Λουζινιανός εξέδωσε και τα ακόλουθα έργα:

 

2. Raccolta di cinque discorsi, intitolati corone, per comprender in se cose appartenenti à  gran Rê, et a principi. Nella prima delle quali si tratta dell’ origine del Regno di Francià . Nella seconda, come un re di Francià debbià essere imperator Romano, et distrugitor della setta de Maometani. Nella terza, della nobilità di Hiêrusalem, approvata per molto ragione. Nella quarta, de’ Rê et Imperatori del mondo, canonizati per santi. Quinta di una chronologia Universale, ridotta sotto il dominio de’ pianetti... Πάδουα, 1577.

 

3. Histoire contenant une sommaire description des genêalogies, Alliances, et gestes de tous les princes et grands seigneurs, dont la plupart estoiênt François, qui ont jadis commendêes, Royaumes de Hiêrusalem, Cypre, Armenie, et lieux circonvoisins... Παρίσι, 1579.

 

4. Catalogus vivorum illustrium Veteris et Novi Destamenti, nêe non omnium primitivæ, Ecclesiæ cum successoribus pontificum in Ecclesia Romana, Constantlnopolitana, Antiochena, Alexandrina et Hierosolimitana, in Ecclesia pariter Aquilejiæ, Rauennæ, Mediolani, Parisiorum ac in aliis antiquioribus Galliarum Ecclesiis, cum causis disscussionis Ecclesiæ Romanæ et Orientalis... Παρίσι, 1580.

 

5. Description de toute l’Isle de Cypre; et des Roys, princes, et seigneurs, tant payens que Chrestiens, qui ont commandê en icelle: contenant l’entière Histoire de tout ce qui s’ y est passê depuis le Deluge unlversel l' an 142˙et du monde, 1798, Jusques en l’ an de l’ incarnation et nativitê de Jesu — Christ, mil cinq cens soixante et douze...Μπολόνια, 1580.

 

6. La deffence des religieux, centre ceux qui soustiênnent que l’ habit de Religion est seulement pour les pauvres, inutiles, et paresseux, et non pour les riches et de noble maison, avec queiques autres semblables discours... Παρίσι,1581.

 

7. Basilicon Philactirion, par lequel il se prouve apertement qu’ iI est necessaire, utile et honorable à  l’ Eglise Catholique, qu’ il y aye des Religieux, et iceux de divers ordres, distinquez par differens habits, regies et constitutions, comme il s’ est veux de toute anciennetê... Παρίσι, 1585.

 

Β' μέρος: Basilicon Philactirion. Contenant la deffense des Religieux, centre ceux qui soustiennent que l’ habit de Religion, est seulement pour les pauvres, villageois, personnes inutiles, et paresseux, et non pour les riches, et de nobles maisons... Παρίσι, 1585.

 

8. Les Droicts, Autoritez et Prerogatives que pretendent an Royaume de Hierusalem, les Princes et Seigneurs spirituels et temporele cy après nommez: Le Pape, Patriarche, Empereur, Rois de France, Angleterre, Arragon, Naples, Hongrie, Cypre et Armenie, Les Republiques de Venise et Genes, les Duces d’ Anjou, Bourbon, Savoye, Lorraine et Montferrat, les Comtes de Brienne, Laval et autres... Παρίσι,1586.

 

9. Les Genealogies de soixante et sept très-nobles et très-illustres maisons, partie de France, partie estrangêres, yssuës de Meroivêe, de Thierry 2, Roy d’ Austrasie, Bourgogne, e.t.c. Avec le Blason et declaration des Armoyries que chacune maison porte... Παρίσι, 1586.

 

10. Les grands miracles et les tres sainctes playes advenuz à  la R. Mère Prieure aujourd’ hui 1586 du Monastere de l’ Annonciade, en la Ville de Lisbone, au Royaume de Portugal, de l’ ordre des Freres Prescheurs, approuvez par R. Pere Frere Loys de grenade, et autres personnes digne de Roy comme se verra à la fin du discours... Παρίσι,1586.

 

11. Affinitates omnium Principum Christianitalis, cum serenissimo Francisco Medices Magno Duci Etruriae juvente ac collecte à R.P. Stephano Doctore ordinis Fratrum Prædicatorum, ex familia Lusignanorum Regum Hierusalem, Cypri et Armenie... Παρίσι, 1587.

 

12. Histoire generale des Royaumes de Hierusalem, Chipre, Armenie et lieux circonuoisins. Contenant l’ entière description des Pais et des Rois, Princes et Seigneurs tant Payens que Chrestiens, qui ont commandê et iceux depuis le Deluge universel... Παρίσι, 1613.