Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Λιοπλέτρι- Liopetri. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη γεωγραφική περιφέρεια των Κοκκινοχωριών, περί τα 15 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Αμμοχώστου. Τα διοικητικά όρια του χωριού, στα νότια, εκτείνονται μέχρι τη θάλασσα.

 

Στις 3 Μαρτίου 2022 η  Ολομέλεια της Βουλής ενέκρινε τρία νομοσχέδια για τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης με τα οποία δημιουργήθηκαν  συνολικά 20 Δήμοι σε ολόκληρη την Κύπρο από 33 που ίσχυαν από το 2008. Στην Αμμόχωστο δημιουργήθηκαν  δύο δήμοι, ο Δήμος Αγίας Νάπας και Δήμος Παραλιμνίου- Δερύνειας.

 

Βλέπε λήμματα: Δήμοι- Δημαρχεία και Δήμοι- Δημαρχεία- Οι 20 Δήμοι της μεταρρύθμισης του 2022

 

Το Λιοπέτρι είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 45 μέτρων. Το ανάγλυφο είναι γενικά καμπίσιο με μια κλίση προς τη θάλασσα. Το τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από τον ποταμό του Λιοπετρίου που ρέει στην περιοχή του και που έχει ανοίξει μια στενή κοιλάδα η οποία εκτείνεται μέχρι τη θάλασσα. Στις εκβολές του δημιουργήθηκε και λειτουργεί σήμερα το γνωστό γραφικό αλιευτικό καταφύγιο του «ποταμού του Λιοπετρίου» ή «ποταμού της Ξυλοφάγου» όπως είναι διαφορετικά γνωστό.

 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες), οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι) και οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Κορωνιάς. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη τέρρα ρόζα και καφκάλλες.

 

Το Λιοπέτρι δέχεται μια αρκετά χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση, που κυμαίνεται περί τα 330 χιλιοστόμετρα. Ωστόσο το χωριό βρίσκεται στην περιοχή του δεύτερου μεγαλύτερου και σημαντικότερου υδροφόρου στρώματος της Κύπρου, εκείνου της νοτιοανατολικής Μεσαορίας ή των Κοκκινοχωριών. Στην περιοχή του έχουν ανορυχθεί πολλές διατρήσεις, η αξιοποίηση των οποίων συνέβαλε στην άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης. Αξίζει να αναφερθεί πως η γη του Λιοπετρίου είναι γεμάτη από γεωτρήσεις, ενώ οι δεξαμενές που ακόμη χρησιμοποιούνται ή είναι εγκαταλειμμένες, είναι πολυάριθμες.

 

Πάνω στα εύφορα κόκκινα εδάφη της τέρρα ρόζα και τα εδάφη που δημιουργούνται όταν θρυμματιστεί η ασβεστολιθική κρούστα της καφκάλλας, καλλιεργείται μια τεράστια ποικιλία λαχανικών που περιλαμβάνουν πατάτες (ανοιξιάτικης και χειμερινής εσοδείας), καρότα, κολοκάσι, καρπούζια, πεπόνια, ντομάτες, αγγουράκια, κρεμμύδια, φασολάκια, μαρούλια και πολλά άλλα. Καλλιεργούνται επίσης τα εσπεριδοειδή, οι ροδιές, οι συκιές, οι ελιές, τα σιτηρά (κυρίως κριθάρι), και τα νομευτικά φυτά (βίκος και φαρράς). Το κυριότερο ωστόσο προϊόν του Λιοπετρίου είναι οι πατάτες. Το Λιοπέτρι ειδικεύτηκε από πολύ νωρίς στην πατατοκαλλιέργεια, που το ανέδειξε ως ένα από τα κυριότερα πατατοπαραγωγικά χωριά της Κύπρου.

 

Όπως τα υπόλοιπα Κοκκινοχώρια, έτσι και το Λιοπέτρι αντιμετωπίζει σήμερα πρόβλημα νερού για την άρδευση των εκτεταμένων αρδευόμενων καλλιεργειών του. Σαν αποτέλεσμα της εντατικής εκμετάλλευσης και της υπεράντλησης προκλήθηκε εισροή θαλάσσιου νερού σε μεγάλο βάθος μέσα στο υδροφόρο στρώμα και πολλές διατρήσεις εγκαταλείφθηκαν. Η εφαρμογή του σχεδίου του Νότιου Αγωγού, του μεγαλύτερου αρδευτικού έργου που έχει αναληφθεί ποτέ στην Κύπρο, έχει απαμβλύνει το πρόβλημα της υπεράντλησης νερού στην περιοχή των Κοκκινοχωριών με την άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης με μεταφορά νερού από το φράγμα του Κούρη.

 

Πολύ ανεπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία του χωριού.

 

Το Λιοπέτρι εξυπηρετείται μ' ένα πολύ καλό συγκοινωνιακό δίκτυο. Στα βορειοδυτικά συνδέεται με το χωριό Αυγόρου (περί τα 6 χμ.), στα βορειοανατολικά με τα χωριά Φρέναρος (περί τα 5 χμ.) και Σωτήρα (περί τα 6 χμ.), στα νοτιοδυτικά με το χωριό Ξυλοφάγου (περί τα 5,5 χμ.), και στα νότια με το αλιευτικό καταφύγιο του ποταμού της Ξυλοφάγου (περί τα 4 χμ.).

 

Η μικρή απόσταση του Λιοπετρίου από την πόλη της Αμμοχώστου, η γειτνίασή του με τη βρετανική στρατιωτική βάση της Δεκέλειας, και οι προσοδοφόρες γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, είναι οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν και στην πληθυσμιακή ανάπτυξη του χωριού. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	233
1891	301
1901	374
1911	383
1921	433
1931	628
1946	1.070
1960	1.447
1973	1.921
1976	2.444
1982	2.854
1992	3.321
2001 2011	3.837  4. 591
2021	4908

 

Οι πληθυσμιακές αυξήσεις μετά το 1974 οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, στην εγκατάσταση στο χωριό αριθμού Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων κυρίως από την πόλη και την επαρχία Αμμοχώστου. Στην περιοχή του Λιοπετρίου δημιουργήθηκαν ένας κυβερνητικός οικισμός στέγασης εκτοπισμένων και τρεις συνοικισμοί αυτοστέγασης.

 

Ο συνεχώς αυξανόμενος πληθυσμός και ο καθαρά γεωργικός χαρακτήρας του Λιοπετρίου, ενθάρρυναν την ανάπτυξη διαφόρων βιομηχανιών, όπως η κατασκευή ηλιακών θερμοσιφώνων, τα ξυλουργεία, η κατασκευή αντλιών και ηλεκτροτουρμπίνων, η επισκευή αυτοκινήτων και γεωργικών μηχανημάτων και η κατασκευή ξύλινων επίπλων.

 

Ο αρχικός πυρήνας του οικισμού φαίνεται να βρίσκεται στην περιοχή γύρω από την εκκλησία της Παναγίας. Αργότερα οι οικοδομές επεκτάθηκαν στο υπόλοιπο τμήμα του σημερινού οικισμού. Σήμερα η επέκταση ακολουθεί τις υπάρχουσες οδικές αρτηρίες. Παρά τον οικοδομικό οργασμό που παρατηρείται στο χωριό και παρά την ύπαρξη πολλών σύγχρονων οικοδομών, στο κέντρο του Λιοπετρίου βρίσκονται παραδοσιακά σπίτια με πλινθάρι και πελεκητή, ασβεστόπετρα. Ακόμη στο χωριό έχουν εγκατασταθεί σήμερα υποκαταστήματα τραπεζών, μερικά γενικά και ειδικά καταστήματα, αστυνομικός σταθμός και ποικίλες άλλες αστικές λειτουργίες.

 

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο με την ίδια ονομασία από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Ligopetri. Με την ίδια γραφή το σημειώνει και ο de Mas Latrie, γράφοντας ότι ήταν, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, ένα από τα βασιλικά κτήματα που διοικητικά εντάσσονταν στο διαμέρισμα (bailliage) της Σωτήρας.

 

Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός (Ἱστορία Χρονολογική, 1788, σ. 29) υποθέτει ότι στην περιοχή του Λιοπετρίου ή της γειτονικής Ξυλοφάγου βρισκόταν η αρχαία κυπριακή πόλη Θρόνοι. Σήμερα υπολογίζεται ότι η πόλη βρισκόταν ακόμη νοτιότερα, στην περιοχή του ακρωτηρίου Πύλας που, ωστόσο, δεν απέχει πολύ από το Λιοπέτρι και την Ξυλοφάγου. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι το 1764 προσπάθησαν να διαφύγουν από την Κύπρο, ξεκινώντας με καράβι από τον ποταμό του Λιοπετρίου, ο αρχιεπίσκοπος Παΐσιος και οι επίσκοποι σκοπός τους ήταν να φθάσουν στην Κωνσταντινούπολη για να καταγγείλουν τις αυθαιρεσίες του κυβερνήτη Τζηλ Οσμάν, αλλά στο Λιοπέτρι συνελήφθησαν:

 

... Ὁ Κύρ Παΐσιος μετά τῶν ἀρχιερέων συμβουλευθέντες ἐπῆραν διά νυκτός τόν δρόμον διά νά φύγουσιν, ἀλλά διατί ὁ Κιτιαίων δέν ἐφύλαξε μυστικήν τήν φυγήν των, ἐπιάσθησαν τήν αὐγήν εἰς τό Λιοπέτριν εἰς τόν Ποταμόν λεγόμενον, ὑπό τῶν ἀνθρώπων τοῦ  ἡγεμόνος, καί ἐφέρθησαν εἰς Λευκοσίαν, ὅπου εἰς τήν Ἀρχιεπισκοπήν ἐπρόσταξεν ὁ Τζήλης νά εἶναι περιωρισμένοι ὅλοι oἱ  ἀρχιερεῖς νύκτα καί ἡμέρα, φοβούμενος πάλιν νά μή ἢθελαν φύγει τῆς νήσου καί νά τόν κατηγορήσουν εἰς τήν Πόρταν ὡς ἃρπαγα...

 

Μπορούμε, συνεπώς, να υποστηρίξουμε ότι ο ποταμός του Λιοπετρίου εχρησιμοποιείτο από παλαιά ως αγκυροβόλιο μικρών σκαφών ή, πάντως, ήταν χώρος που μικρά σκάφη προσέγγιζαν.

 

Το όνομα 

Η ονομασία του χωριού είναι σύνθετη, από τις λέξεις λίγες και πέτρες σύμφωνα προς μια γενικά παραδεκτή ερμηνεία, γιατί η περιοχή του ήταν λιγότερο πετρώδης από άλλες περιοχές εκεί κοντά. Η ερμηνεία αυτή συμφωνεί και με την ονομασία Λιγοπέτρι (Ligopetri) με την οποία το χωριό βρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες. Η λέξη λίγο/ λίγες προφέρεται στο κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα ως λλίον/ λλίες, απ' όπου λλιοπέτριν και Λιοπέτριν. Πιθανόν όμως το πρώτο συνθετικό της ονομασίας του χωριού να ήταν και η λέξη ήλιος, οπότε ήλιος + πέτρες = ηλιοπέτριν - Λιοπέτριν. Συνεπώς πέτρες στον ήλιο, εξαιτίας της απουσίας πολλών δέντρων.

 

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το Λιοπέτρι ήταν ένα από τα χωριά που υπέφεραν ιδιαίτερα λόγω της βαρειάς φορολογίας και των διώξεων, γι’ αυτό και αρκετοί κάτοικοί του αναγκάστηκαν να γίνουν λινοβάμβακοι (=κρυπτοχριστιανοί). Τούτο όμως δεν δικαιολογεί το λάθος του de Mas Latrie να σημειώσει το χωριό ως καθαρά τουρκικό στον χάρτη του 1862 (με ένδειξη πληθυσμού 200-500 κατοίκων). Γιατί αν και αναφέρεται ότι αρκετοί κάτοικοι του Λιοπετρίου ήταν κρυπτοχριστιανοί, δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία ότι το χωριό ήταν ποτέ τουρκικό.

 

Το Λιοπέτρι έγινε ιδιαίτερα γνωστό κατά την περίοδο του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα (1955-1959) τόσο για την ευρύτερη συμμετοχή των κατοίκων του στον αγώνα, όσο και για τη μάχη που έγινε στο χωριό τον Σεπτέμβριο του 1958, οπότε κι έπεσαν μαχόμενοι τέσσερις ήρωες της ΕΟΚΑ, οι Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Χρίστος Σαμάρας και Ηλίας Παπακυριακού.

 

Βλέπε λήμμα: Αχυρώνας Λιοπετρίου

 

Μεταξύ άλλων, στο χωριό είχε αναπτυχθεί και η καλαθοπλεκτική. Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στην Παναγία, είναι μικρό μεσαιωνικό κτίριο με θόλο, το οποίο επεκτάθηκε αργότερα στη δυτική πλευρά του. Κοντά στο χωριό βρίσκεται και η εκκλησία του Αγίου Ανδρονίκου 

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια