Λινοβάμβακοι ή λινοπάμπατζοι
Λινοβάμβακοι ή λινοπάμπατζ'οι στην κυπριακή διάλεκτο, είναι μια από τις ονομασίες, η πιο διαδεδομένη, με την οποία είναι γνωστοί στην Κύπρο οι κρυπτοχριστιανοί από την εποχή της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα. Η ονομασία αναφέρεται στη διπλή ιδιότητα των κρυπτοχριστιανών, οι οποίοι ήσαν Χριστιανοί στα κρυφά και Μουσουλμάνοι στα φανερά κατ' αναλογία προς ένα ύφασμα που έχει δυο όψεις, μια από λινό και μια από βαμβάκι. Άλλες ονομασίες των λινοβαμβάκων στην Κύπρο είναι οι εξής: (α) Αποστολικοί ή αποστολιτζ'οί, πιθανόν κατ' αναλογία προς μια ποικιλία χαρουπιάς, που είναι γνωστή στην Κύπρο ως «αποστολιτζ'οί» και που συνδυάζει τις ιδιότητες τόσο της ήμερης όσο και της άγριας χαρουπιάς. (β) Μεσοκκέρτηδες ή μισοκκέρτηδες ή μισοκκέττηδες, που σημαίνει τους ανθρώπους με ασταθή χαρακτήρα. (γ) Πάτσαλοι, δηλαδή παρδαλοί, ασπρόμαυροι ή δίχρωμοι, και (δ) Λουρουτζιάτες, Τήλλυροι, κ.ά., επειδή στη Λουρουτζίνα και την περιοχή της Τηλλυρίας υπήρχαν λινοβάμβακοι.
Η ύπαρξη των λινοβαμβάκων στην Κύπρο σχετίζεται με πολλές και σημαντικές πτυχές της κυπριακής ιστορίας από την τουρκοκρατία μέχρι την εποχή μας. Έχει άμεση σχέση με τις κοινωνικές συνθήκες που επεκράτησαν στην Κύπρο κατά την περίοδο αυτή, με τις ιστορικές περιπέτειες του νησιού μας, με την καταγωγή των Τουρκοκυπρίων, με τη δημογραφική και εθνολογική κατανομή του πληθυσμού, με τις σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ακόμη και με ορισμένες πτυχές του Κυπριακού προβλήματος.
Συστηματική μελέτη των λινοβαμβάκων, ενώ ακόμη υπήρχαν οι δυνατότητες να γίνει, δεν έγινε στο βαθμό που η σημασία του θέματος, όπως αποδείχτηκε αργότερα, απαιτούσε. Αναφορές και πληροφορίες υπάρχουν σε αρκετές πηγές, τόσο στα έργα Ευρωπαίων ταξιδιωτών στους Αγίους Τόπους, που περνούσαν από την Κύπρο, όσο και σε άλλους συγγραφείς του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού. Μια πρώτη ενδιαφέρουσα περιγραφή των χαρακτηριστικών των λινοβαμβάκων και της ιδιοτυπίας τους μέσα στην κυπριακή κοινωνία έκαμε ο Άγγλος διοικητής Λεμεσού Ronald L.N. Michell το 1908 με τη μελέτη του ‘’Α Muslim -Christian Sect in Cyprus’’, που τη δημοσίευσε στο αγγλικό περιοδικό The Nineteenth Century and After, LXI-II, (1908), σσ. 751-762. To θέμα όμως, όπως και η σημασία της ύπαρξης των λινοβαμβάκων, έμειναν για πολλά χρόνια υποτονισμένα ή παραμελημένα από την ελληνική επιστημονική έρευνα. Στις τελευταίες δεκαετίες η έξαρση του Κυπριακού ζητήματος από τη μια και η ανάπτυξη των κυπριακών σπουδών από την άλλη έστρεψαν την προσοχή προς μια συστηματικότερη αντίκρυση του θέματος. Έτσι έχουμε μερικές αξιόλογες και ενδιαφέρουσες εργασίες Κυπρίων ερευνητών και μελετητών, οι οποίοι, προσπαθώντας να φωτίσουν τη σκοτεινή σε πολλά σημεία περίοδο της Τουρκοκρατίας, τη δημογραφική εξέλιξη του κυπριακού λαού, την καταγωγή των Τουρκοκυπρίων και άλλες πτυχές της ιστορίας μας, αξιολόγησαν και ερμήνευσαν σωστά τις σκόρπιες και λιγοστές πληροφορίες που υπάρχουν. Πολλά όμως μπορούν ακόμη να έλθουν στο φως από την περαιτέρω έρευνα και μελέτη των αρχειακών και άλλων πηγών της νεότερης κυπριακής ιστορίας.