Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σκοτσέζος περιηγητής (1582-1645), ο οποίος το 1609 ξεκίνησε από την πατρίδα του και αφού πέρασε από τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα, έφθασε στην Κωνσταντινούπολη. Από εκεί κατευθύνθηκε προς τη Σμύρνη, τη Ρόδο, την Κύπρο, την Τρίπολη, το Χαλέπι, τη Δαμασκό και την Ιερουσαλήμ, όπου έφθασε την άνοιξη του 1612. Κατά συνέπεια το πέρασμά του από την Κύπρο έγινε μεταξύ των ετών 1609 και 1612 και όχι μεταξύ 1609 και 1621, όπως αναφέρεται, πιθανότατα από τυπογραφική αβλεψία, στο Excerpta Cypria, σ. 202 (Πρβλ. The Dictionary of National Biography, vol. XI, London, 1949-50, σ. 1238).

To κυριότερο έργο του Λίθγκοου, στο οποίο περιέγραψε τις εντυπώσεις του και τις περιπέτειές του, και το οποίο έχει αξιόλογη σημασία για τις ιστορικές πληροφορίες που περιέχει, για τις περιγραφές των ηθών και εθίμων των λαών και των τόπων τους οποίους επισκέφθηκε, επιγράφεται The total Discource of the Rare adventures and painfull Peregrinations of long nineteen years... και εκδόθηκε στο Λονδίνο το 1632. Από το έργο του αυτό ο C.D. Cobham περιέλαβε τα αποσπάσματα που αναφέρονται στην Κύπρο στο γνωστό έργο του Excerpta Cypria, στις σσ. 202-4.

Ο Λίθγκοου ομιλεί με πολλή συμπάθεια για τους Κυπρίους, τους οποίους περιγράφει σαν πολύ ευγενικούς και φιλόξενους και καλούς πολεμιστές, αν μπορούσαν να εξοπλιστούν. Πραγματοποιώντας την επίσκεψή του σε εποχή που οι Κύπριοι σε συνεννόηση με ευρωπαϊκές δυνάμεις προσπαθούσαν, μάταια όμως, να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό, που πριν από 40 περίπου χρόνια, τους είχε επιβληθεί, περιγράφει τα δεινά των Κυπρίων κάτω από την τουρκική τρομοκρατία σαν απερίγραπτα και διατυπώνει την άποψη ότι εύκολα θα μπορούσαν οι Κύπριοι να εξουδετερώσουν τη φρουρά που ανερχόταν σε 1.050 Τούρκους, αν είχαν όπλα ή τη βοήθεια κάποιας χριστιανικής δύναμης. Στη συνέχεια περιγράφει την αποτυχημένη επιχείρηση του δούκα της Φλωρεντίας Φερδινάνδου εναντίον της Αμμοχώστου, που έγινε το 1607 με μια δύναμη από 5.000 στρατιώτες και 5 γαλέρες (σε άλλες πηγές αναφέρεται δύναμη 2.200 στρατιωτών με 17 γαλέρες), την απόβαση της δύναμης εκείνης σε λανθασμένη περιοχή, την υποχρεωτική στράτευση των Κυπρίων από τους Τούρκους εναντίον των Φλωρεντινών και την εξέγερση 400 Ελλήνων της Πάφου, που, αφού έμειναν αβοήθητοι, κατασφάγηκαν από τους Τούρκους.

Ενδιαφέρουσα είναι και η αναφορά του Λίθγκοου στα προϊόντα της Κύπρου, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγει τη ζάχαρη, το βαμβάκι, το ελαιόλαδο, το μετάξι και το αλάτι. Αναφέρει επίσης ότι στην Κύπρο υπήρχαν πολλών ειδών πολύτιμες πέτρες, όπως σμαράγδια και διαμάντια και ότι στο Τρόοδος υπήρχαν μεταλλεία χρυσού, σιδήρου, αμιάντου και «εξαιρετικά καλού χαλκού».

Ο Λίθγκοου στην Κύπρο, όπως και σ' άλλες περιπτώσεις κατά τα ταξίδια του, κινδύνεψε σοβαρά, όταν στο δρόμο Λευκωσίας-Αμμοχώστου χτυπήθηκε μέχρις αναισθησίας από κάποιους Τούρκους που του πήραν βίαια το μουλάρι του. Σώθηκε από Έλληνες περαστικούς και από την Αμμόχωστο κατευθύνθηκε προς την Τρίπολη της Συρίας.