Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κάτω Αρόδες- Kato Arodes. Χωριό στο οροπέδιο της Λαόνας, στην επαρχία Πάφου, μεταξύ των χωριών Πάνω Αρόδες και Ίνεια.

 

Mε την μεταρρύθμιση του 2022 ενσωματώθηκε στον ευρύτερο Δήμο Ακάμα, ο οποίος με 

με έδρα την Πέγεια, αποτελείται από τον δήμο Πέγειας και τις οινότητες Ακουρσού, Ίνειας, Κάθικα, Κάτω Αρόδων, Κισσόνεργας και Πάνω Αρόδων

 

Βλέπε λήμματα: Δήμοι- Δημαρχεία και Δήμοι- Δημαρχεία- Οι 20 Δήμοι της μεταρρύθμισης του 2022

 

Γεωγραφία

Οι Κάτω Αρόδες, που βρίσκονται σε ένα υψόμετρο 580 μ., είναι τοποθετημένες πάνω σε μια τεράστια ποικιλία γεωλογικών αποθέσεων. Τα κυριότερα πετρώματα είναι οι ασβεστολιθικοί ψαμμίτες κοντά στη θάλασσα, οι υφαλογενείς ασβεστόλιθοι, οι κρητίδες, οι μάργες, οι μαργαϊκές κρητίδες και οι αποθέσεις του σχηματισμού των Μαμωνιών. Η βασική γεωμορφολογία του χωριού επηρεάστηκε από το αντίκλινο του Ακάμα και τα διάφορα ρήγματα.

 

Το τοπίο των Κάτω Αράδων είναι αρκετά διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο διαφόρων αργακιών, ιδιαίτερα του Άβακα. Εξαιτίας της σχετικά ψηλής μέσης ετήσιας βροχόπτωσης που δέχεται το χωριό (650 χιλιοστόμετρα), αρκετά ρυάκια διατηρούν νερό στην κοίτη τους μέχρι και τους ανοιξιάτικους μήνες.

 

Βλέπε λήμμα: Άβακας ή Αυγάς

 

Τα κυριότερα εδάφη είναι τα ασβεστούχα, που αναπτύχθηκαν κυρίως πάνω στις κρητίδες και τους ασβεστόλιθους, τα πυριτιούχα, που οφείλονται στο γεωλογικό σχηματισμό των Μαμωνιών, και οι τέρρα ρόζα, κοντά στη θάλασσα, που αναπτύχθηκαν πάνω στις καφκάλλες.

 

Οι κυριότερες καλλιέργειες στο χωριό, πριν από την τουρκική εισβολή, ήταν τα αμπέλια (κυρίως οινοποιήσιμα), τα σιτηρά, τα όσπρια, τα νομευτικά φυτά, λίγα φρουτόδεντρα, πολύ λίγα εσπεριδοειδή και λαχανικά. Καλλιεργούνταν επίσης αμυγδαλιές, χαρουπιές και ελιές. Οι Κάτω Αρόδες διαθέτουν πολύ περισσότερη αρδευόμενη γη από τις Πάνω Αρόδες τόσο δίπλα στον οικισμό όσο και σ' άλλες περιοχές. Στο χωριό καλλιεργούνται σήμερα από εκτοπισμένους που εγκαταστάθηκαν σ'αυτό, αμπέλια οινοποιήσιμων ποικιλιών, σιτηρά, νομευτικά φυτά καθώς και λίγες μηλιές, ελιές και χαρουπιές.

 

Η κτηνοτροφία στις Κάτω Αρόδες, είναι σήμερα σχετικά ανεπτυγμένη, αν και πριν από την τουρκική εισβολή ήταν πολύ περισσότερο ανεπτυγμένη. Οι Κάτω και οι Πάνω Αρόδες παρέχουν ένα κλασσικό παράδειγμα δυο χωριών με τις ίδιες περιβαλλοντολογικές συνθήκες, όμως με το ένα να ακολουθεί την κτηνοτροφία (νομαδική) και το άλλο τη γεωργία με έμφαση στην αμπελουργία. Το ίδιο περίπου ισχύει για τα περισσότερα τουρκοκυπριακά χωριά της Κύπρου πριν από την εισβολή.

 

Ο οικισμός των Κάτω Αρόδων είναι συγκεντρωτικού τύπου, δεν είναι όμως τόσο πυκνοδομημένος όπως εκείνος των Πάνω Αρόδων. Κυρίαρχο βασικό υλικό των σπιτιών είναι ο τοπικός ασβεστόλιθος που βρίθει στο χωριό, το οποίο γνώρισε μια σχετικά σταθερή πληθυσμιακή ανάπτυξη μέχρι το 1974. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως.

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	148
1891	249
1901	250
1911	292
1921	331
1931	296
1946	475
1960	432
1973	559
1976	53
1982	54
1992	20
2001	19
2011	39
2021	46

 

Βλέπε λήμμα: Πρόσφυγες

 

Ο προσφυγικός πληθυσμός που εγκαταστάθηκε στο χωριό ήταν 54 κάτοικοι το 1982 , οι οποίοι μειώθηκαν στους 19 το 2001. Οι σχέσεις των Τουρκοκυπρίων των Κάτω Αρόδων και των Ελληνοκυπρίων των Πάνω Αρόδων ήταν αρμονικές και ουδέποτε διασαλεύθηκαν. Ωστόσο μετά την τουρκική εισβολή και συγκεκριμένα το 1975, οι Τουρκοκύπριοι τόσο των Κάτω Αρόδων όσο κι εκείνοι των Πάνω Αρόδων αναγκάστηκαν να μετακινηθούν στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου.

 

Ιστορικά στοιχεία

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς δημιουργήθηκε το χωριό, οπωσδήποτε όμως κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Εμφανίζεται στο χάρτη του ντε Μας Λατρί (1862) με το όνομα Κάτω Αρόα (Κάτω Αρόδα). Με το ίδιο όνομα (Κάτω Αρόδα ή Κάτω Αρόα) υπάρχει ένα τοπωνύμιο στα δυτικά των Πάνω Αρόδων σε σχετικά χαμηλότερο υψόμετρο. Στην τοποθεσία αυτή υπάρχουν όλα τα χαρακτηριστικά ενός οικισμού που εξαφανίστηκε: η ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, τα μικρά χωράφια που αντιστοιχούν με σωχώραφα και με «φράχτες», ένας σχετικά φαρδύς δρόμος που διασχίζει τα μικρά κτήματα, τάφοι, διάφορα σκεύη, ιδιαίτερα πιθάρια και μικρές κούμνες που συνεχώς ανακαλύπτονται σε σχετικά μικρό βάθος από την επιφάνεια. Ανατολικά του τοπωνυμίου Κάτω Αρόδα βρίσκεται άλλο τοπωνύμιο, τα Πηγαδούλια, ενώ στα βόρεια βρίσκεται το τοπωνύμιο Αγία Μαρίνα. Όλα αυτά δείχνουν πως εδώ δημιουργήθηκε αρχικά ο οικισμός των Κάτω Αρόδων όπου κατοικούσαν Ελληνοκύπριοι. Ασφαλώς εδώ υπήρχαν σοβαρά προβλήματα πόσιμου νερού. Φαίνεται πως ο οικισμός αυτός εγκαταλείφθηκε και δημιουργήθηκε άλλος στη σημερινή τοποθεσία των Κάτω Αρόδων, με αρκετές ποσότητες νερού τόσο για ύδρευση όσο και για άρδευση. Σύμφωνα με παράδοση που είναι αρκετά διαδεδομένη στους Ελληνοκυπρίους της περιοχής, στις Κάτω Αρόδες, εκεί που βρίσκεται σήμερα το τζαμί, υπήρχε εκκλησία αφιερωμένη στην αγία Μαρίνα.

 

Ωστόσο ο Σίμος Μενάρδος αναφέρει πως «Τοῦρκοι γνήσιοι, δηλαδή καί τήν γλῶσσαν καί τά ἒθιμα καί τήν θρησκείαν (ἢτοι Σουννῖται), εἶναι οἱ κάτοικοι τῶν ... Ἀρόδων (Κάτω)... » Είναι όμως αμφίβολο κατά πόσο ο Σ. Μενάρδος είχε υπόψη του τις πιο πάνω λεπτομέρειες. Μάλλον λογικά οδηγήθηκε στο συμπέρασμα αυτό, λαμβάνοντας υπόψη πως δεν προϋπήρξε λουζινιανο-βενετικός οικισμός και οι Κάτω Αρόδες εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στους χρόνους της Τουρκοκρατίας.

 

Βλέπε λήμμα: Οθωμανοκρατία

 

Αξίζει να αναφερθεί πως τα περισσότερα, αν όχι σχεδόν όλα, τα τοπωνύμια του χωριού είναι ελληνικά, και μερικά φέρουν ονομασίες αγίων.

 

Στην περιοχή Κολώνη, στο αργάκι του Μύλου, βρίσκονταν τα κατάλοιπα τριών νερόμυλων, δυο από τους οποίους λειτουργούσαν τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

 

Οι Κάτω Αρόδες συνδέονται με την Ίνια και τη Δρούσια στα βόρεια, και με τις Πάνω Αρόδες και τον Κάθηκα στα νοτιοανατολικά. Είναι πολύ κοντά στο δρόμο που συνδέει τη Λαόνα με την Πόλη Χρυσοχούς.

 

Τοπων: Αρόδες, ονομασία που προήλθε από τους Φράγκους κυρίαρχους του οικισμού στα χρόνια της Φραγκοκρατίας. Το χωριό κατεχόταν τότε από τους ιππότες του τάγματος των Ιωαννιτών, που έδρα τους είχαν το νησί της Ρόδου, γι’ αυτό κι ο ντόπιος πληθυσμός τους ονόμαζε Ροδίτες ή Αροδίτες και, κατά συνέπειαν, και το χωριό Αρόδες. Η ετυμολογία αυτή, που προβλήθηκε από παλαιότερους ερευνητές και μελετητές, δεν γίνεται σήμερα αποδεκτή καθολικά. Νεότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι το όνομα του χωριού έχει προέλευση αρχαιότερη.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

www.polignosi.com