Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Παραδοσιακό και δημοφιλές παιγνίδι. Παίζεται από δυο ομάδες παιδιών ή και ανδρών. Οι δυο καλύτεροι είναι και οι αρχηγοί των δυο ομάδων. Το παιγνίδι είναι κάπως πολύπλοκο και αρχίζει με το «τάξιμο» που γίνεται ως εξής: Βρέχουν μια πλακωτή πέτρα από τη μια πλευρά, που ονομάζεται χλωρόν και η άλλη μένει στεγνή — ξερόν. Ο ένας από τους αρχηγούς ρίχνει την πέτρα ψηλά αφού οι δυο ομάδες διαλέξουν χλωρόν ή ξερόν. Κερδίζει η ομάδα που διάλεξε την επιφάνεια της πέτρας που θα είναι από πάνω όταν αυτή πέσει στο έδαφος, και αρχίζει πρώτη.

Σχηματίζεται η λεγόμενη νησκιά [=ένα είδος μικρής εστίας από δυο πέτρες] και πάνω σ' αυτήν τοποθετείται το λιγκρίν. Τούτο είναι κυλινδρικό κομμάτι ξύλου, μήκους γύρω στα 20 εκατοστόμετρα. Σε μερικές περιοχές (Γουδί Πάφου) το μέγεθος του λιγκριού καθοριζόταν ως ίσο προς δυο ενωμένες παλάμες (=8 δάκτυλα) και ανάλογο είναι το μέγεθος της λίγκρας. Η λίγκρα είναι επίσης κυλινδρικό κομμάτι ξύλου, μήκους γύρω στο ένα μέτρο. Κόβοντας το μέγεθος του λιγκριού και της λίγκρας, έλεγαν:

Λίγκραν, λιγκρίν, στ' όρος στο βουνίν

ξυλοκόπος που την κόβκει

τζ' άθθρωπος που την κρατεί

τζ'αι κοπέλλιν που την παίζει

τηδ' Δευτέραν της Λαμπρής.

Κάθε λέξη, εκτός από τις μονοσύλλαβες, αντιστοιχούσε με το μέγεθος μιας παλάμης, δηλαδή η λίγκρα είχε μέγεθος 12 παλαμών.

Πρώτος αρχίζει το παιγνίδι ο αρχηγός της ομάδας. Παίρνει την λίγκραν από το ένα άκρο, τοποθετεί το άλλο άκρο κάτω από το λιγκρίν, δηλαδή στο μέσον της νησκιάς, και αφού πάρει ανάλογη θέση, υψώνει το λιγκρίν με την λίγκραν, το κτυπά μ' αυτήν στον αέρα και το πετά όσο πιο μακριά μπορεί. Τα μέλη της δεύτερης ομάδας προσπαθούν να πιάσουν το λιγκρίν στον αέρα κι αν το κατορθώσουν, ο παίκτης κάβκεται, δηλαδή σταματά να παίζει. Αν δεν το κατορθώσουν και το λιγκρίν πέσει στο έδαφος, το παίρνει το μέλος της δεύτερης ομάδας που βρίσκεται πλησιέστερα και το ρίχνει πίσω για να πέσει όσο πιο κοντά στην νησκιάν. Ο παίκτης προσπαθεί με την λίγκραν να το εμποδίσει να πλησιάσει. Εάν πέσει το λιγκρίν σε απόσταση μικρότερη από το μέγεθος της λίγκρας από την νησκιάν, ο παίκτης κάβκεται. Αν όχι, έχει το δικαίωμα τρεις φορές να σηκώσει από το έδαφος το λιγκρίν, χρησιμοποιώντας πάντοτε την λίγκραν του, και να το στείλει και πάλι μακριά κτυπώντας το στον αέρα και απομακρύνοντας το όσο περισσότερο μπορεί από την νησκιάν. Τα τρία κτυπήματα μετριούνται με τις λέξεις: ράτσας, δκυότσας και τρίτσας.

Ο αρχηγός της αντίθετης ομάδας δίνει τότε στον παίκτη βαθμούς, ανάλογους προς την απόσταση που έστειλε το λιγκρίν από την νησκιάν. Κάθε φορά που συμπληρώνονται 50 βαθμοί, καταγράφονται υπέρ της ομάδας με την τοποθέτηση μιας πέτρας στη μια άκρη της νησκιάς και προς τα έξω. Στην αντίθετη άκρη τοποθετούνται οι πέτρες της άλλης ομάδας. Κάθε πέτρα των 50 βαθμών λέγεται πεηντάρα.

Έτσι το παιγνίδι συνεχίζεται από τα μέλη των δυο ομάδων. Όταν συμβεί το λιγκρίν να μη κτυπηθεί καλά και να μη εκσφενδονισθεί σε μεγάλη απόσταση, εκείνος που το παίρνει δικαιούται να το ππουφφουρίσει (ή και ππουφφουρτίσει). Η πράξη αυτή λέγεται ππούφφουρος (ο) ή ππουφφουρτίν (το) και γίνεται ως εξής: Το μέλος που πήρε το λιγκρίν τραβά μια γραμμή στο σημείο που έπεσε στη γη. Αφού πάρει φόρα, από τη γραμμή αυτή πηδά μονάππηον (=απλούν) για να βρεθεί όσο πιο κοντά στην νησκιάν. Στο σημείο που θα φθάσει στέκει όρθιος, βάζει το λιγκρίν στο στόμα του και φυσώντας το με όλη του τη δύναμη, προσπαθεί να το ρίξει πάνω στην νησκιάν για να κάψει τον αντίπαλο παίκτη. Ο τελευταίος δεν δικαιούται να αποκρούσει το λιγκρίν με κτύπημα, αλλά να το εμποδίσει τοποθετώντας ακίνητη την λίγκρα του με τρόπο που να δυσκολέψει εκείνον που θα το φυσήξει. Αν ο παίκτης δεν καεί, συνεχίζει να παίζει έως ότου καεί μόνος του. Τούτο γίνεται εάν αποτύχει να χτυπήσει το λιγκρίν όταν το σηκώσει από την νησκιάν. Δικαιούται να δοκιμάσει τρεις φορές και κάθε αποτυχία μετριέται από τους άλλους με τις φράσεις: πάει μια, πάει δκυο και πάει τρεις.

Όταν ο παίκτης καεί, είτε από μόνος του, είτε με επιτυχία της αντίπαλης ομάδας να ρίξει πίσω το λιγκρίν στην νησκιάν, συνεχίζουν οι άλλοι. Το παιγνίδι τελειώνει όταν η μια ομάδα συμπληρώσει τις πεηντάρες που έχουν από την αρχή καθοριστεί.

Το παιγνίδι διαιρείται σε σ'ερκάν, σε ασσ'ελλιάν και σε κωλιάν, ανάλογα προς τον τρόπο που ο παίκτης υψώνει και κτυπά το λιγκρίν. Η σ'ερκά είναι η συνηθισμένη και ευκολότερη στάση κατά την οποία ο παίκτης κτυπά το λιγκρίν όρθιος. Στην ασσ'ελλιάν παίρνει τη λίγκραν και την περνά μέσα από τα σκέλια του για να δώσει το κτύπημα. Στην κωλιάν ο παίκτης ενώνει τα πόδια του, λυγίζει τα γόνατα, προβάλλει τους γλουτούς πλάγια προς τη νησκιάν και φέρνει την λίγκραν πίσω από τα πόδια του κι έτσι, απ' αυτή την περίεργη και δύσκολη στάση θα πρέπει ν' ανυψώσει και κτυπήσει δυνατά το λιγκρίν. Κάθε παίκτης δικαιούται να δοκιμάσει και τις τρεις στάσεις κτυπήματος.

Όταν τελειώσει το παιγνίδι, οι νικημένοι υποχρεούνται να μεταφέρουν τους νικητές καβαλλούριν (καβάλα) σε κάποια απόσταση, υπό τα πειράγματα των νικητών και των λοιπών παρευρισκομένων/ θεατών. Αν οι παίκτες είναι άνδρες, κερδίζουν το έπαθλο που συνήθως είναι ένα πρόχειρο γλέντι, του οποίου τα έξοδα καταβάλλουν οι ηττημένοι.

Το παιγνίδι αυτό παίζεται και από μεμονωμένα άτομα, χωρίς αυτά ν' αποτελούν κατ' ανάγκην ομάδες.