Λεόντιος επίσκοπος Νεαπόλεως
Επίσκοπος Νεαπόλεως (=Λεμεσού) και δόκιμος συγγραφέας που άκμασε κατά τον 6ο-7ο μ.Χ. αιώνα. Συγκαταλέγεται μεταξύ των αγίων της Κύπρου, αλλά αγνοείται από τους συναξαριστές. Αναφέρεται ότι άκμασε επί ημερών του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μαυρικίου (582-602). Γεννήθηκε περί το τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα και πέθανε περί τα μέσα του 7ου αιώνα.
Ο Λεόντιος υπήρξε μαθητής του Αμαθουσίου αγίου Ιωάννη* του Ελεήμονος, του περιώνυμου πατριάρχη Αλεξανδρείας (610-619), του οποίου έγραψε και το Βίο.
Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς ανήλθε ο Λεόντιος στον επισκοπικό θρόνο της Νεαπόλεως (=Λεμεσού) και για πόσον καιρό τον κατείχε. Πιθανότατα κατά τις πρώτες δεκαετίες του 7ου αιώνα ή κατ’ άλλους περί τα μέσα του αιώνα αυτού. Μερικοί δίνουν τις ακόλουθες κατά προσέγγιση χρονολογίες γεννήσεως και θανάτου του: 590 - 668 (G. Hill, A History of Cyprus, I, p. 326) ενώ άλλοι σημειώνουν ότι άκμασε επί αυτοκράτορος Μαυρικίου, δηλαδή λίγο νωρίτερα.
Ο επίσκοπος Λεόντιος είναι γνωστότατος κυρίως για το συγγραφικό του έργο και ιδιαίτερα για τη συγγραφή του βίου του αγίου Ιωάννη του Ελεήμονος. Προς συγγραφή του βίου αυτού, ο Λεόντιος φαίνεται ότι είχε ταξιδεύσει στην Αλεξάνδρεια για συλλογή περαιτέρω στοιχείων, πιθανότατα μετά τον θάνατο του αγίου Ιωάννη (το 620). Τούτο προκύπτει από την αναφορά ότι ο βίος εγράφη κατά διήγησιν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ γενομένην αὐτῷ [=τω Λεοντίῳ] ὑπό τοῦ χρηματίσαντος οἰκονόμου τοῦ Ἰωάννου Ἐλεήμονος, Μηνᾶ...
Το έργο αυτό του επισκόπου Λεοντίου μεταφράστηκε και στη λατινική γλώσσα από τον βιβλιοθηκάριο Αναστάσιο, κατόπιν εντολής του πάπα Νικολάου. Η μετάφραση αυτή δημοσιεύθηκε στο Migne P.G., XCIII. Το ελληνικό κείμενο, με σχόλια και παρατηρήσεις, εξεδόθη το 1893 στη Γερμανία από τον Heinrich Gelzer και με τίτλο: Leontios’ von Neapolis: Lebeu des helligen Johannes des Barmherzigen.
Ο επίσκοπος Λεόντιος έγραψε επίσης τον βίο του αγίου Συμεών του Σαλού. Πιστεύεται επίσης από πολλούς ότι ο βίος του γνωστού Κυπρίου επισκόπου Τρεμιθούντος αγίου Σπυρίδωνος που έγραψε ο Συμεών Μεταφραστής (10ος αιώνας) ήταν απόδοση βίου του αγίου Σπυρίδωνος που είχε γράψει ο επίσκοπος Λεόντιος.
Μεταξύ των άλλων έργων του επισκόπου Λεοντίου που δυστυχώς δεν έχουν σωθεί, περιλαμβάνονται και δοκίμιά του (αναφέρονται ως απολογίες) κατά των Ιουδαίων και υπέρ των αγίων εικόνων. Τα κείμενα αυτά του επισκόπου Λεοντίου απετέλεσαν ἀγαθήν μαρτυρίαν και παρουσιάστηκαν στην Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο (στη Νίκαια το 787) από τον τότε (αρχι)επίσκοπο Κωνσταντίας Κωνσταντίνο* Β΄ που εκπροσώπησε την Κυπριακή Εκκλησία επικεφαλής εξαμελούς αντιπροσωπείας. Διαβάστηκαν δε στην τέταρτη συνεδρία της συνόδου που ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το τεράστιο και φλέγον τότε ζήτημα των αγίων εικόνων και της λατρείας τους. Το γεγονός ότι η σύνοδος δέχθηκε ν’ ακούσει την ανάγνωση κειμένων του επισκόπου Λεοντίου, καταδεικνύει ότι ο Λεόντιος έχαιρε μεγάλης φήμης και σεβασμού, ένα και μισό σχεδόν αιώνα μετά το θάνατό του.