Λένας Στυλιανός
Ήρωας του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959. Γεννήθηκε στις 20 Ιουλίου 1932 στο χωριό Χανδριά της επαρχίας Λεμεσού, πληγώθηκε σε μάχη και πέθανε στο στρατιωτικό νοσοκομείο της βρετανικής βάσης του Ακρωτηρίου στις 28 Μαρτίου 1957, σε ηλικία 25 χρόνων.
Ο Στυλιανός Λένας, αφού αποφοίτησε από το δημοτικό σχολείο του χωριού του, εργάστηκε για λίγο διάστημα και ύστερα πήγε στην Ελλάδα για να συνεχίσει τις σπουδές του, φοιτώντας για ένα χρόνο στην Τεχνική Σχολή Λέρου. Όταν επέστρεψε άνοιξε σιδηρουργικό κατάστημα στη Λευκωσία. Ανήκε στις τάξεις της OXEN (=Ορθόδοξος Χριστιανική Ένωσις Νέων), απ' όπου προήλθαν πολλοί από τους αγνότερους και φλογερότερους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Φωτεινή πατριωτική μορφή, ο Στυλιανός Λένας υπήρξε από τους πρωτοπόρους του αγώνα και από τα πρώτα στελέχη της ΕΟΚΑ που μυήθηκαν στην οργάνωση πριν από την έναρξη της δράσης της. Και ακριβώς ήταν ένας από τους αρχηγούς των ομάδων που άρχισαν τον αγώνα με τοποθετήσεις βομβών και ανατινάξεις το βράδυ της 31ης του Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955. Ήταν ο επικεφαλής της μικρής ομάδας στην οποία είχε ανατεθεί η ανατίναξη του στρατιωτικού ραδιοσταθμού της Λακατάμιας.
Όπως σημειώνει ο στρατηγός Γρίβας (Χρονικόν Ἀγῶνος ΕΟΚΑ, 1972, σ. 567), ὁ Λένας ἦτο θεοφοβούμενος καί καλός Χριστιανός. Ὅταν στάς ἀρχάς τοῦ ἀγῶνος τοῦ ἔδωσα διαταγήν νά ἐκτελέσῃ τόν ἀστυνομικόν Κυριακούδι γιά τόν ὁποῖον εἴχαμε πληροφορίας ὅτι θά πήγαινε νά μπῇ κουμπάρος σέ κάποιον γάμο, ἐφάνῃ διστακτικός.
«Π ῶς θά σκοτώσω ἀνθρωπον!» εἶπεν. Καί ὃμως αὐτός ἔπειτα ἔσπειρε τόν θάνατον εἰς τούς Ἄγγλους καί ἐχρησιμοποίει ἐναντίον των τό ὅπλον μέ θάρρος καί ἐπιδεξιότητα...
Ο Λένας πήρε μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις, όμως σύντομα καταζητήθηκε από τους Άγγλους οπότε ανέβηκε αντάρτης στο βουνό. Έδρασε πρώτα στην οροσειρά του Πενταδάκτυλου, ως βασικό στέλεχος της ομάδας του Γρηγόρη Αυξεντίου*, και αργότερα στην οροσειρά του Τροόδους όπου είχε μετακινηθεί και ο Αυξεντίου. Στην περιοχή Πιτσιλιάς ήταν αρχηγός αντάρτικης ομάδας. Διακρίθηκε ιδιαίτερα στην τεχνική του ανταρτοπολέμου, στο στήσιμο ενεδρών, στην κατάστρωση κι εκτέλεση διαφόρων σχεδίων, αλλά και στην κατασκευή βομβών. Στις ενέδρες και σε άλλες στρατιωτικές επιχειρήσεις στις οποίες μετείχε (σε αρκετές ως αρχηγός ομάδας) ξεχώριζε για την τόλμη και το θάρρος του. Μεταξύ άλλων πήρε μέρος στις μάχες της Χρυσόβρυσης, του Καρβουνά και του Αμιάντου, σε καταδρομικές επιχειρήσεις και ενέδρες.
Τον Ιανουάριο του 1957 η αντάρτικη ομάδα του Λένα βρισκόταν στο χωριό Πελένδρι της επαρχίας Λεμεσού, όταν πληροφορήθηκε ότι ο αγγλικός στρατός διεξήγε εκτεταμένες επιχειρήσεις σε χωριά του Τροόδους κι ότι συνελήφθησαν πολλά μέλη αντάρτικων ομάδων σε αρκετές περιοχές (Καννάβια, Σαράντι, Όμοδος, Κάτω Πλάτρες, Αγρό κ.α.). Ο Λένας αποφάσισε τότε να μετακινήσει την ομάδα του όταν διαπίστωσε ότι οι Άγγλοι άρχισαν έρευνες και στον Κάτω Αμίαντο, που βρίσκεται κοντά στο Πελένδρι. Η πορεία άρχισε στις 25 Ιανουαρίου 1957. Σε κάποιο στάδιο ο Λένας διέταξε τον χωρισμό της ομάδας (που ήταν 9μελής) σε μικρότερες ομάδες. Σε κρησφύγετο όπου παρέμεινε κρυμμένος για λίγες μέρες, ο Λένας πληροφορήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1957 ότι στην περιοχή Πιτσιλιάς οι Άγγλοι συνέλαβαν πάνω από 150 άτομα για ανάκριση. Αποφάσισε τότε να κινηθεί αμέσως στην Πιτσιλιά (Πελένδρι) για να μετακινήσει υλικό της οργάνωσης, επειδή μερικοί από τους συλληφθέντες γνώριζαν πού βρισκόταν κρυμμένο και υπήρχε ο κίνδυνος να μιλήσουν ύστερα από βασανιστήρια. Μαζί του είχε δυο άτομα και οπλισμό φορτωμένο σε μουλάρι. Αφού κατόρθωσε να περάσει ανάμεσα από φάλαγγα αγγλικών στρατιωτικών αυτοκινήτων, έφθασε στο Πελένδρι κι άρχισε να συγκεντρώνει, μαζί με άλλα μέλη της οργάνωσης που συνάντησε εκεί, τον οπλισμό και άλλο υλικό για να το μεταφέρει σε νέες κρύπτες. Συλλογή οπλισμού έκαμε και από το γειτονικό χωριό Ποταμίτισσα, καθώς και από το χωριό Αγρίδια. Ταυτόχρονα διέταξε τη διενέργεια ενεδρών κατά των Άγγλων στην περιοχή, με κύριο κίνητρο την αναπτέρωση του ηθικού των κατοίκων.
Κινούμενος όμως συνεχώς στην περιοχή, μαζί με άλλα μέλη της ΕΟΚΑ, ο Λένας εντοπίστηκε από τον αγγλικό στρατό μεταξύ των χωριών Πελενδρίου και Ποταμίτισσας, στις 17 Φεβρουαρίου του 1957. Στη σύγκρουση που ακολούθησε σκοτώθηκαν ο αντάρτης Δημήτρης Χριστοδούλου* από τη Δερύνεια και ο Σωτήρης Τσαγκάρης* από το Πελένδρι. Ο Στυλιανός Λένας τραυματίστηκε σοβαρά και συνελήφθη. Μετεφέρθη από τους Άγγλους στο στρατιωτικό νοσοκομείο της βάσης Ακρωτηρίου, όπου πάλεψε με τον θάνατο για 39 ολόκληρες ημέρες. Ήταν ιδιαίτερα θλιμμένος για το γεγονός ότι οι Άγγλοι κατόρθωσαν να τον πιάσουν ζωντανό. Σε συγγενείς του, που πέτυχαν την άδεια να τον επισκεφθούν στο στρατιωτικό νοσοκομείο, είπε: «Αφού με πιάσανε ζωντανό, γιατί δεν φέρατε μαζί σας λίγο δηλητήριο για να μου δώσετε;»
Τελικά ο Στυλιανός Λένας πέθανε στο στρατιωτικό νοσοκομείο στις 28 Μαρτίου 1957, ακριβώς την ημέρα που ο λαός της Κύπρου πανηγύριζε την απελευθέρωση του εθνάρχη Μακαρίου από την εξορία στις Σεϋχέλλες.
Ο Λένας ήταν επικηρυγμένος από τους Άγγλους με το τεράστιο για την εποχή ποσό των 5.000 λιρών. Μετά τον θάνατό του οι αποικιακές αρχές δεν επέτρεψαν τη δημόσια κηδεία και ταφή του. Ετάφη από τους Άγγλους στα «Φυλακισμένα Μνήματα» των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας, δίπλα από τον τάφο του Ανδρέα Δημητρίου.