Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Λεμίθου- Lemithou. Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μαραθάσας, περί τα 45 χμ. βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού.

 

Η Λεμίθου είναι κτισμένη σε ορεινή περιοχή, σε μέσο υψόμετρο 1.100 μέτρων, με τα βόρειά της σύνορα να αποτελούν μέρος των διοικητικών ορίων των επαρχιών Λευκωσίας - Λεμεσού. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 10 ψηλότερα χωριά της Κύπρου, έκτο στη σειρά. Το τραχύ βουνίσιο τοπίο του χωριού με τις στενές βαθιές κοιλάδες είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ρυακιού Αργάκι του Δράκοντα, παραπόταμου του Διαρίζου. Απ' όλες τις πλευρές προβάλλουν ψηλές βουνοκορφές που το ύψος τους, σε ορισμένες περιπτώσεις, φθάνει τα 1.300 μέτρα.

 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν τα πυριγενή πετρώματα, κυρίως γάββροι, διαβάσες και πλαγιογρανίτες. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη.

 

Η Λεμίθου δέχεται πολύ ψηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται γύρω στα 900 χιλιοστόμετρα. Παρά τη ψηλή βροχόπτωση, το τραχύ και απότομο ανάγλυφο δεν αφήνει πολλά περιθώρια για γεωργική ανάπτυξη. Στην περιορισμένη καλλιεργήσιμη γη του χωριού καλλιεργούνται κυρίως τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες), τα φρουτόδεντρα (μηλιές, κερασιές, αχλαδιές, δαμασκηνιές και ροδακινιές), οι καρυδιές και λίγα λαχανικά. Η κτηνοτροφία είναι ανύπαρκτη.

 

Η Λεμίθου περιλαμβάνεται στο σχέδιο αγροτικής ανάπτυξης της περιοχής Μαραθάσας και έχει ωφεληθεί από αυτό με τη βελτίωση του δρόμου Λεμίθου - Κύκκου καθώς και με έργα βελτίωσης δρόμων μέσα στο χωριό.

 

Η οδική σύνδεση του χωριού με τη γύρω περιοχή γίνεται με ελικοειδείς δρόμους εξαιτίας του βουνίσιου ανάγλυφου. Στα ανατολικά συνδέεται με το χωριό Πρόδρομος (περί τα 2,5 χμ.), στα νοτιοανατολικά με το χωριό Παλαιόμυλος (περί τα 3 χμ.), και στα νοτιοδυτικά με τα χωριά Τρεις Ελιές (περί τα 6 χμ.) και Καμινάρια (περί τα 6,5 χμ.).

 

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	75
1891	428
1901	418
1911	473
1921	518
1931	637
1946	751
1960	669
1973	433
1976	411
1982	252
1992	167
2001	108
2011	88
2021	72

 

Αν και το χωριό βρίσκεται πολύ κοντά στα τουριστικά θέρετρα του Τροόδους, του Προδρόμου και των Πλατρών, εντούτοις δεν επηρεάστηκε από οποιαδήποτε τουριστική κίνηση.

 

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και, σύμφωνα προς τον ντε Μας Λατρί, περιλαμβανόταν μεταξύ των βασιλικών κτημάτων. Πιθανότατα είναι ακόμη αρχαιότερο, ιδρυμένο κατά τα Βυζαντινά χρόνια.

 

Δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την προέλευση της ονομασίας του χωριού, που γράφεται και στον τύπο Λεμύθου. Όπως γράφει και ο Σίμος Μενάρδος:  ὁμοίως ἡ Λεμίθου καί ἡ Λετύμπου ...εἶναι λέξεις ἑλληνοφραγκικαί, τύποι γασμοῦλοι, ὅπου ἡ  ἑλληνική παράδοσις ἀποτόμως διεκόπη. Στην περίπτωση αυτή δεν γνωρίζουμε τον αρχικό τύπο του ονόματος του χωριού που αλλοιώθηκε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και όπου η πρώτη συλλαβή πιθανόν να είναι το γαλλικό άρθρο Λε. Κατά μια άλλη άποψη, πάλι, το χωριό πήρε την ονομασία Λεμίθου από το όνομα του πρώτου οικιστή που ονομαζόταν Λεμίθης (βλέπε Ν. Κληρίδης, Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου, σ. 142). Στην περίπτωση αυτή, το χωριό θα πρέπει να ιδρύθηκε κατά τα Βυζαντινά χρόνια, αφού ο ιδρυτής δεν ήταν Φράγκος ή άλλος Λατίνος. Η ονομασία Λεμίθης (που δίνει την ονομασία του χωριού στη γενική: στου Λεμίθου) προέρχεται από επίθετο, από το φυτό λεμίθιν, όπως λέγεται στην Κύπρο, ή και ανελίφι, λεμίφι ή αλιφάδι. Είναι αγριοβότανο που φυτρώνει σε άγονους τόπους, του οποίου οι βλαστοί εχρησιμοποιούντο στην κατασκευή σαμαριών και το οποίο είναι γνωστό με την ονομασία ανδροπώγων (ο). Επιστημονική ονομασία: Andropogon gryllus. Εάν λοιπόν ο πρώτος οικιστής της Λεμίθου ονομαζόταν Λεμίθης, σήμαινε πως είχε γένια λεπτά και μακριά, όπως το φυτό λεμίθιν. Υπάρχει βέβαια και η πιθανή εκδοχή το χωριό να πήρε την ονομασία του κατ' ευθείαν από το φυτό αυτό, χωρίς κατ' ανάγκην να υπήρξε πρώτος οικιστής με το ίδιο επώνυμο.

 

Βλέπε λήμμα: Ανελίφιν και τραανίδιν

 

Η κύρια εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στην Παναγία, είναι σύγχρονη αλλά διατηρεί μερικές εικόνες από παλαιότερη εκκλησία, περιλαμβανομένης και εικόνας της Παναγίας του 17ου αιώνα. Ο Γκάννις κάνει λόγο και για ωραίο σκαλιστό προσκυνητάρι ρυθμού μπαρόκ. Σε ύψωμα που δεσπόζει του χωριού, βρίσκεται κτισμένη η ξυλόστεγη και μονόκλιτη εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου, του 16ου αιώνα.

 

Βλέπε λήμμα: Άγιος Θεόδωρος, Λεμίθου

 

Πολύ κοντά στο χωριό, περί το 1 χμ. προς τα νότια, βρισκόταν παλαιότερα και δεύτερος μικρός οικισμός που ονομαζόταν Λειβάδι. Ο οικισμός αυτός εγκαταλείφθηκε και καταστράφηκε κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα (γύρω στο 1821 και, ίσως, εξαιτίας των τραγικών γεγονότων του χρόνου αυτού), οι δε κάτοικοί του συμπτύχθηκαν στη Λεμίθου. Σήμερα δεν σώζονται ερείπια του οικισμού αλλά στην περιοχή βρίσκεται το νεκροταφείο της Λεμίθου, ενώ έχουν φυτευτεί και αμπελώνες.

 

Εκπαίδευση

Κατά τον Ιερώνυμο Περιστιάνη, το πρώτο δημοτικό σχολείο στη Λεμίθου ήταν ιδιωτικό με δασκάλους τον Χατζηιωάννην Παπαδόπουλο και τον Αντώνιον από τη Σιά. Το 1867 ιδρύθηκε δημοτικό σχολείο με δωρεά του μητροπολίτη Πέτρας Μελετίου, ο οποίος καταγόταν από το χωριό. Αυτός κατέθεσε 30 χιλιάδες γρόσια στο μοναστήρι του Κύκκου, το εισόδημα των οποίων θα εχρησιμοποιείτο έναντι της δαπάνης για τη συντήρηση του σχολείου, την οποία θα συμπλήρωναν η κοινότητα και οι γονείς των παιδιών, που εκτός από τη Λεμίθου, θα προέρχονταν κι από τα γειτονικά χωριά Πρόδρομο, Παλαιόμυλο, Άγιο Δημήτριο, Τρεις Ελιές και Καμινάρια.

 

Πρώτος δάσκαλος (ή από τους πρώτους) ήταν ο Γεώργιος Σαζεΐδης από τον Καλοπαναγιώτη. Ακολούθησαν ο Γεώργιος Μιχαήλ Ματθαίος από τα Καμινάρια κι ο Κωνσταντίνος Οικονομίδης από το Άρσος, ο οποίος φοίτησε στη Θεολογική Σχολή του Σταυρού στα Ιεροσόλυμα και διετέλεσε διευθυντής του σχολείου από το 1868/69 ως το 1879. Τον διαδέχθηκε ο Χριστόδουλος Παπαδόπουλος από το 1878 ή 1880 ως τα μέσα του 1882. Το σχολείο εδιατηρείτο ως τον καιρό του Ιερώνυμου Περιστιάνη το 1924.

 

Τις ίδιες περίπου πληροφορίες, με ελαφρές τροποποιήσεις χρονολογιών, δίνει και ο Λοΐζος Φιλίππου. Επιπρόσθετα, ο Φιλίππου δίνει και την πληροφορία ότι ο δάσκαλος Χατζηιωάννης Παπαδόπουλος ήταν αδελφός του αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυρίλλου Β'. Αδελφός του Κυρίλλου Β' ήταν και ο δάσκαλος Χριστόδουλος Παπαδόπουλος, που δίδαξε για πολλά χρόνια και στην Πάφο και στη Λάρνακα και σε αρκετά άλλα χωριά.

 

Σταθμό στα εκπαιδευτικά πράγματα του χωριού αλλά και ολόκληρης της γύρω περιοχής απετέλεσε η ίδρυση της Εμπορικής Σχολής Μιτσή στη Λεμίθου. Η Σχολή ιδρύθηκε το 1912 ως αρρεναγωγείο, με δωρεά από 16.000 λίρες του ντόπιου ευπατρίδη Δημοσθένη Μιτσή. Ο Δ. Μιτσής (1848-1923) απέκτησε περιουσία στην Αίγυπτο, οπότε ευεργέτησε αργότερα το χωριό του και την περιοχή. Το 1937 η σύζυγός του (που ήταν Ιταλίδα) έστησε το άγαλμά του στη Σχολή, 13 χρόνια μετά τον θάνατο του ευεργέτη συζύγου της. Η Σχολή εξυπηρέτησε σημαντικά τόσο τη Λεμίθου όσο και όλα τα άλλα χωριά της περιοχής και από το 1960 έγινε κρατική. Σήμερα η Σχολή λειτουργεί σαν Λύκειο και πρόσφατα δημιουργήθηκε σε αυτήν Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Από τη Λεμίθου κατάγεται και η οικογένεια Λεβέντη, των γνωστών ευεργετών. Η πατρογονική κατοικία της οικογένειας Λεβέντη έχει μετατραπεί σε μουσείο παραδοσιακής τέχνης.

 

Στη Λεμίθου λειτουργεί επίσης Το Παράκεντρο, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, μέλη του οποίου είναι αξιόλογοι καλλιτέχνες και δημιουργοί.  Εμπνευστές και χρηματοδότες του Παράκεντρου είναι ο Κώστας Κακογιάννης (μουσικοσυνθέτης) και ο Πάμπος Κουζάλης (λογοτέχνης). Στόχος του Παράκεντρου είναι η δωρεάν φιλοξενία καλλιτεχνών και ερευνητών από όλο τον κόσμο υπό μορφή υποτροφίας. Κατά την παραμονή τους, μπορούν να καταθέτουν και να εκθέτουν τις δημιουργίες τους (συγγραφή λογοτεχνικών έργων, σύνθεση και ηχογράφηση μουσικής, δημιουργία έργων γλυπτικής και ζωγραφικής, παραγωγή ταινιών και θεατρικών παραστάσεων κλπ.).

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια