Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμαργέτη- Amargeti. Χωριό της επαρχίας Πάφου, στη γεωγραφική περιφέρεια των Αμπελοχωριών, 14 περίπου χμ. ΒΑ. της Τίμης.

Όπως και μερικά άλλα γειτονικά χωριά (Αξύλου, Ελεδιώ, Πενταλιά), η Αμαργέτη βρίσκεται στην κορυφογραμμή του οροπεδίου μεταξύ των ποταμών Ξεροπόταμου, στα ανατολικά, και Έζουσας, στα δυτικά. Γεωλογικά είναι τοποθετημένη πάνω στις κρητίδες, τις μάργες, τους γύψους και τις μαργαϊκές κρητίδες των σχηματισμών Πάχνας και Λευκάρων, της Μειόκαινης και Κρητιδικής περιόδου.

Χτισμένο σε υψόμετρο 390 μ. το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 600 χιλιοστόμετρα, αρκετά πιο ψηλή από τη μέση ετήσια όμβρηση του νησιού ως συνόλου, που είναι 489 χιλιοστόμετρα.

Μια και το χωριό είναι χτισμένο στον υδροκρίτη των ποταμών Έζουσας (4 χμ. στα δυτικά) και του Ξεροπόταμου (3,2 χμ. στα ανατολικά) είναι επόμενο πως το τοπίο είναι αρκετά διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο των δυο αυτών ποταμών. Η κλίση είναι αισθητή προς τις δύο κοιλάδες. Εντυπωσιακή είναι η σχετικά πλατιά κοίτη του Ξεροπόταμου με τους μαιάνδρους και τη μικρή προσχωσιγενή κοιλάδα του.

Πάνω στα ασβεστούχα εδάφη του οροπεδίου αλλά και τα προσχωσιγενή εδάφη κατά μήκος των κοιλάδων, ευδοκιμούν τα αμπέλια, οι αμυγδαλιές, οι ελιές, τα σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη), τα νομευτικά φυτά, τα όσπρια, τα εσπεριδοειδή (κυρίως λεμόνια) και τα οπωροφόρα (κυρίως μηλιές, αχλαδιές, ροδακινιές). Ένα μεγάλο μέρος της έκτασης του χωριού καταλαμβάνεται από αμπέλια (οινοποιήσιμα) με λίγες καινούργιες ποικιλίες και πολύ λίγα επιτραπέζια. Σημαντικές είναι οι ποσότητες της σταφίδας και της ζιβανίας που παράγονται στο χωριό. Η Αμαργέτη διαθέτει αρκετά καζάνια για την παραγωγή ζιβανίας. Στο χωριό καλλιεργούνται επίσης οι χαρουπιές, οι καρυδιές και λίγες πιστακιές.

Σχετικά ανεπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία αιγοπροβάτων.

Ο οικισμός, σχετικά συμπαγής στο κέντρο, αραιώνει στην περιφέρεια. Το χωριό διαθέτει μια μεγάλη πλατεία με πεύκα, κυπαρίσσια και ευκαλύπτους. Αισθητή είναι η παρουσία του τοπικού πετρώματος της κρητίδας στις οικοδομές.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Οι Τουρκοκύπριοι που ζούσαν στο χωριό και κατά την απογραφή του 1946 ανέρχονταν σε 86, εγκατέλειψαν το χωριό το 1958 και δεν επέστρεψαν (βλέπε: R. Patrick: Political Geography and the Cyprus Conflict: 1963-1967, σ. 98).

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή.

Ιστορικά στοιχεία

Ο de Mas Latrie περιλαμβάνει την Αμαργέτη στον κατάλογο των χωριών που υπήρξαν φέουδα κατά τη Φραγκοκρατία και Βενετοκρατία.

Ο Σακελλάριος (1890) αναφέρει για την Αμαργέτη τα ακόλουθα : «....κατάφυτος οὖσα ὑπό ἐλαιῶν καί κερατεών καί ἒχουσα ἂφθονον ὓδωρ. Κλῖμα ὑγιεινότατον ...παρά δέ τήν Ἀμαργέττην εὑρέθησαν πολλά ἐξ’ ὀπτῆς γῆς ἀγγεῖα ὃμοια τοῖς εὑρεθέσιν ἐν Μυκήναις. Ἐν δέ τοῖς παρά τήν κώμην κειμένοις ἀμπέλοις εὑρέθησαν πολλά εἰδώλια, περιστεραί, φαλοί ἐξ ὀπτῆς γῆς, ἒτι δέ πολλαί μεταγενεστέρων χρόνων ἑλληνικαί ἐπιγραφαί, ὧν 10 περιέχουσι τό ὂνομα τοῦ Ὀπάονος Μελανθίου καί μία τοῦ Ἀπόλλωνος Μελανθίου... Ἐνταῦθα δέ πρέπει τό Μελάνθιος νά ἐννοηθῇ ὡς ἐπίθετον τοῦ Ἀπόλλωνος...»

Βλέπε λήμμα: Οπάων Μελάνθιος

Για την Αμαργέτη ο Λοΐζος Φιλίππου αναφέρει πως το πρώτο σχολείο λειτούργησε το 1865. Ο πρώτος δάσκαλος δίδαξε μεταξύ 1865 και 1868. Οι γονείς των μαθητών είχαν ενοικιάσει δωμάτιο στο οποίο δίδασκε ο πρώτος εκείνος δάσκαλος που εμισθοδοτείτο υπό των γονέων των μαθητών και ελάμβανε κάθε Σάββατον τα γνωστά δώρα... (Λ. Φιλίππου, «Τα Ελληνικά Γράμματα εν Κύπρω», τόμος Α', Λευκωσία, 1930, σ. 324).

Τοπων: Αμαργέτη, όνομα γυναικείο, φράγκικης προέλευσης, από το όνομα Amargueti,   δηλαδή Mariette (Μαριέττα), συνηθισμένο στην αυλή των Λουζινιανών βασιλιάδων της Κύπρου και σωζόμενον και σήμερον,  κατά τον Σίμο Μενάρδο (Τοπωνυμικόν της Κύπρου, σ. 62).

Σε παλαιούς χάρτες το χωριό είναι σημειωμένο ως Margieti. Εκτός από την ονομασία αυτή, σημειώνεται επίσης σε άλλους χάρτες κι ως Amar (λ.χ. χάρτης του Α. Ortelius, 1573).

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια