Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η λογοτεχνία είναι μορφή ανθρώπινης έκφρασης. Ο όρος λογοτεχνία σημαίνει το σύνολο των έντεχνων γραπτών κειμένων ενός λαού ή και λαών που χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα. Ακόμη γενικότερα, ο όρος λογοτεχνία μπορεί να περιλαμβάνει και τον προφορικό λόγο, που δεν κατεγράφη ή κατεγράφη εκ των υστέρων (όπως λ.χ. η δημοτική ποίηση). Από την άποψη περιεχομένου, η λογοτεχνία είναι απεριόριστη. Από την άποψη μορφής, διακρίνεται σε διάφορα είδη (όπως είναι η ποίηση, η πεζογραφία, το χρονογράφημα, η λαϊκή λογοτεχνία που περιλαμβάνει είδη λόγου της λαογραφίας, το δοκίμιο, το θεατρικό έργο κλπ.). Το κάθε είδος λογοτεχνίας διακρίνεται σε διάφορες κατηγορίες (όπως λ.χ. η πεζογραφία διακρίνεται σε διήγημα, μυθιστόρημα, βιογραφία, ιστορικό ανάγνωσμα κλπ.). Οι διάφορες κατηγορίες μπορούν να διαχωριστούν σε υποκατηγορίες ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή (όπως λ.χ. το διήγημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ιστορικό, κοινωνικό, αισθηματικό, ηρωικό, σατιρικό κλπ.). Ταυτόχρονα τα διάφορα είδη λογοτεχνίας μπορούν να διαχωριστούν με βάση τη μορφή και το ύφος (όπως λ.χ. υπάρχει ποίηση σε παραδοσιακή μορφή και σε ελεύθερο στίχο).

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι ο όρος λογοτεχνία είναι τόσο πλατύς όσο και τεράστιος από την άποψη όγκου, εφόσον περιλαμβάνει το σύνολο των έντεχνων γραπτών κειμένων από την αρχή ως σήμερα. Η ελληνική λογοτεχνία είναι ιδιαίτερα πλούσια, εφόσον τα γραπτά κείμενα του ελληνικού λαού ξεκινούν από τα αρχαιότατα χρόνια, με πρώτα τα ομηρικά έπη, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, που παραμένουν αξεπέραστα, μέσα στους αιώνες, είδη λόγου.

Βλέπε βιβλίο: Κυπριακή λογοτεχνία

Ο όρος λογοτεχνία είναι αρχαίος. Η λατινική λέξη littera σημαίνει γράμμα του αλφαβήτου και η λέξη litterae σημαίνει τα γράμματα. Οι αρχαίοι Έλληνες διαχώριζαν τη λογοτεχνία ανάλογα με τα είδη του γραπτού λόγου. Η Ποιητική του Αριστοτέλη, παρά το ότι ασχολείται και με το έπος, τη διθυραμβική ποίηση και την κωμωδία, ιδιαίτερα επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην τραγωδία. Αλλά και την ιστορία θεωρούσαν οι Έλληνες ως μια από τις επτά τέχνες, εμπνευσμένη από την Κλειώ, μια από τις αντίστοιχες επτά Μούσες. Σήμερα οι περισσότερες επιστημονικές ιστορικές εργασίες δεν γράφονται με πρόθεση λογοτεχνικής αρτιότητας (αν και δεν αποκλείεται να τη διαθέτουν), όπως και άλλων ειδών επιστημονικά κείμενα.

Η κυπριακή λογοτεχνία

 Ως κυπριακή μπορεί να ορισθεί η λογοτεχνία της Κύπρου, που περιλαμβάνει είδη του έντεχνου λόγου κι από την Αρχαιότητα κι από τις μεταγενέστερες εποχές, μέχρι σήμερα. Τα λίγα σωζόμενα αποσπάσματα από αρχαία κυπριακά κείμενα, όπως και λίγα επιγράμματα, αλλά και οι πληροφορίες που δίνονται από διάφορους αρχαίους συγγραφείς για έργα αρχαίων Κυπρίων συγγραφέων που δεν σώθηκαν, αποδεικνύουν πως τα έντεχνα αρχαία κείμενα της Κύπρου ήσαν γραμμένα στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Έτσι, από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η κυπριακή λογοτεχνία ανήκει στην ελληνική και νεοελληνική γλώσσα.

Συνεπώς η κυπριακή λογοτεχνία δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ως (σημαντικό) κεφάλαιο της γενικότερης ελληνικής λογοτεχνίας, με τον ίδιο τρόπο κατά τον οποίο και η κυπριακή λαογραφία αποτελεί μέρος της ελληνικής λαογραφίας.

Εκτός βέβαια από τη χρησιμοποίηση, εκ μέρους των Κυπρίων δημιουργών, της ελληνικής γλώσσας, παρατηρούνται κι άλλα κοινά χαρακτηριστικά ελληνικής και κυπριακής λογοτεχνίας που σχετίζονται με ήθη, έθιμα, θρησκεία, ιστορία, μυθολογία και παραδόσεις.

Παράλληλα, η μειονότητα των Τούρκων της Κύπρου έχει τη δική της τουρκοκυπριακή λογοτεχνία, που θα πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος της τουρκικής λογοτεχνίας. Η τουρκοκυπριακή λογοτεχνία είναι σχετικά νεότερη, κι ασφαλώς κατά πολλούς αιώνες νεότερη της ελληνικής κυπριακής λογοτεχνίας η οποία, όπως έχει ήδη λεχθεί, ξεκινά από την Αρχαιότητα.

Για την τουρκοκυπριακή λογοτεχνία (που μερικοί θεωρούν ότι έχει τις δικές της ιδιοτυπίες έτσι που να μη θεωρείται ότι αποτελεί μέρος της τουρκικής λογοτεχνίας), γίνεται αναφορά στο λήμμα Τουρκοκύπριοι.

Με βάση τόσο τις ιστορικές κυπριακές περιόδους όσο και τις ιδιαιτερότητες στη μορφή, στα είδη και στο περιεχόμενο, η κυπριακή λογοτεχνία μπορεί να διαιρεθεί στα πιο κάτω μεγάλα κεφάλαια:

1. Αρχαία κυπριακή λογοτεχνία (μέχρι το 330 μ.Χ.)

2. Βυζαντινή κυπριακή λογοτεχνία (330 - 1191 μ.Χ.)

3. Μεσαιωνική κυπριακή λογοτεχνία (1191 -1570)

4. Νεότερη κυπριακή λογοτεχνία (1570 και εξής).

Ο διαχωρισμός βέβαια αυτός δεν είναι απόλυτος, εφόσον (όπως είναι και φυσικό) οι επιδράσεις και οι μνήμες μιας εποχής συνεχίζονται και κατά την επόμενη. Κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, για παράδειγμα, και μέχρι και μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1453) εξακολουθούσε να είναι έντονος ο επηρεασμός της Κύπρου από τον Βυζαντινό Ελληνισμό, πράγμα που είναι έκδηλο και σε άλλες μορφές τέχνης, όπως η ζωγραφική και η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική.

 Πηγή: 

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια