Λάζαρος άγιος
Ο γνωστός από τα ευαγγελικά κείμενα τετραήμερος φίλος του Χριστού, ο άγιος Λάζαρος, μετά την εκ νεκρών ανάστασή του ήλθε στην Κύπρο όπου κι έζησε όλα τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του, πέθανε ξανά κι ετάφη.
Ο Λάζαρος (εξελληνισμένος τύπος του εβραϊκού ονόματος Ελεάζαρ), ήταν κάτοικος της κώμης Βιθυνίας, αδελφός της Μάρθας και της Μαρίας, φίλος του Χριστού τον οποίο και είχε φιλοξενήσει κάποτε στο σπίτι του. Η ανάσταση του Λαζάρου είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά θαύματα που περιγράφονται στην Καινή Διαθήκη. Σε ηλικία 30 περίπου χρόνων, ο Λάζαρος είχε πεθάνει και ταφεί. Όταν ο Ιησούς έμαθε το συμβάν, πήγε στη Βιθυνία κι ανέστησε τον Λάζαρο, ύστερα από τέσσερις μέρες από τον θάνατό του.
Όπως αναφέρεται στο Τριῲδιον, μετά την ανάστασή του ο Λάζαρος βρέθηκε σε μεγάλο κίνδυνο γιατί οι αρχιερείς των Ιουδαίων ήθελαν να τον σκοτώσουν προκειμένου να εξαφανίσουν τη ζωντανή απόδειξη του θαύματος που έκανε πολλούς να πιστεύσουν στο Χριστό. Έτσι, ο Λάζαρος διέφυγε για να σώσει τη ζωή του, κι ήλθε στην Κύπρο:
...Οἱ δέ ἀρχιερεῖς καί τόν Λάζαρον ἀποκτεῖναι διενοήθησαν˙ διότι πολλοί αὐτόν ὁρῶντες, Χριστῷ προσετίθεντο. Ἀλλ’ ἐκεῖνος τά σκεπτόμενα ἐγνωκώς, πρός τήν Κύπρον νῆσον διαδιδράσκει...
Η φυγή του στην Κύπρο
Η φυγή του Λαζάρου στην Κύπρο μπορεί να τοποθετηθεί χρονολογικά γύρω στο 33 μ.Χ. Δώδεκα χρόνια αργότερα ήλθαν στο νησί (άνοιξη του 45 μ.Χ.) οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας, συνοδευόμενοι κι από τον ευαγγελιστή Μάρκο, στο πλαίσιο των αποστολικών περιοδειών για κήρυξη και διάδοση του Χριστιανισμού. Οι δυο απόστολοι κι ο ευαγγελιστής συνάντησαν τότε τον Λάζαρο στην πόλη του Κιτίου οπότε τον χειροτόνησαν αρχιερέα εκεί. Έτσι ο Λάζαρος έγινε ένας από τους πρώτους αρχιερείς του Χριστιανισμού στην Κύπρο και πρώτος επίσκοπος Κιτίου. Αναφέρεται στο Τριώδιον:
...[Ο Λάζαρος] κἀκεῖσε διατρίβων [=στην Κύπρο], ἐσύστερον παρά τῶν ἀποστόλων ἀρχιερεύς τῆς Κιτιαίων ἀναδεικνύεται πόλεως...
Για τη φυγή του Λαζάρου στην Κύπρο και την ανάληψη αρχιερατικού αξιώματος στο Κίτιον, ομιλεί και ο Δαμασκηνός Στουδίτης στον πέμπτο λόγο του:
... Ἔφυγε [ο Λάζαρος] καί ἐπῆγεν εἰς τήν Κύπρον τήν νῆσον. Μετά ταῦτα δέ οἱ ἀπόστολοι τόν ἐχειροτόνησαν ἀρχιερέα εἰς ἕνα κάστρον, ὁπού ὠνομάζετο Κιτιαία...
Σύμφωνα προς τις πηγές, ο άγιος Λάζαρος ήταν 30 χρόνων όταν πέθανε για πρώτη φορά. Μετά την ανάστασή του από τον Χριστό, έζησε άλλα 30 χρόνια. Δεδομένου δε ότι οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας τον χειροτόνησαν επίσκοπο στο Κίτιον 12 χρόνια μετά την ανάστασή του, τότε θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι υπηρέτησε ως αρχιερέας στη σημαντική αυτή έδρα της Κύπρου κατά τα υπόλοιπα 18 χρόνια του βίου του, μέχρι τον θάνατό του στην πόλη αυτή. Λέγει το Τριώδιον:
...Καλῶς δέ καί θεοφιλῶς πολιτευσάμενος, μετά τριακονταετῆ χρόνον τῆς αὐτοῦ ἀναβιώσεως, θνήσκει πάλιν· κἀκεῖσε δέ θάπτεται [=στο Κίτιον], πολλά θαυμάσια κατεργεσάμενος...
Κι ο άγιος Επιφάνιος ο Μέγας, (αρχι)επίσκοπος Κωνσταντ;΄ιας, στο έργο του Κατά Αἱρέσεων, γράφει:
... Ἐν παραδόσεσιν εὓρομεν ὅτι τριάκοντα ἐτῶν ἦν τότε ὁ Λάζαρος ὄτε
ἐγήγερται˙ μετά δέ τό ἀναστῆναι αὐτόν ἄλλα τριάκοντα ἔτη ἔζησε, καί οὓτῳ, πρός Κύριον ἐξεδήμησε κοιμηθείς...
Συνεπώς ο Λάζαρος πέθανε κι ετάφη στο Κίτιον γύρω στο 63 μ.Χ., ύστερα από διαμονή στην πόλη αυτή της Κύπρου 30 χρόνων, εκ των οποίων τα τελευταία 18 είχε υπηρετήσει ως αρχιερέας. Η άφιξή του και η παραμονή του στο Κίτιον, όπου αρχικά είχε έλθει για να σώσει τη ζωή του, συνδέεται προς το γεγονός ότι στην πόλη αυτή, όπως και στη Σαλαμίνα όπου μαρτύρησε ο απόστολος Βαρνάβας, στην Πάφο και σε άλλα μέρη της Κύπρου, υπήρχαν αρκετά ισχυρές εβραϊκές παροικίες.
Βλέπε λήμμα: Απόστολος Βαρνάβας
Στο Κίτιον, όπως αναφέρει πολύ παλαιά παράδοση, επεσκέφθη τον Λάζαρο η Παναγία, η μητέρα του Χριστού, που μάλιστα του έφερε και ένα ωμοφόριο ως δώρο. Ο Δαμασκηνός Στουδίτης, στον πέμπτο λόγο του, αναφέρει σχετικά:
...Ἐκεῖ λέγουσιν ὅτι ἡ Παναγία, ἀκόμη ὅταν ἦτον σωματικῶς εἰς τήν γῆν, τοῦ ὑπῆγεν ἕνα ὠμόφορον, τό ὁποῖον ὠμόφορον ἡ Παναγία μοναχή της τό ἔκαμε μέ τά χέρια της...
Στο Τριώδιον πάλι, διαβάζουμε σχετικά:
...Λέγεται δέ, μετά τήν ἀναβίωσιν, μηδέν τινος ἐσθίειν χωρίς γλυκάζοντος, καί ὅτι τό αὐτοῦ ὠμοφόριον, ἡ πάναγνος τοῦ Θεοῦ Μήτηρ, οἰκείαις ἐπισκευασαμένη χερσίν, αὐτῷ ἐχαρίσατο...
Στα Κυπριακά Χρονικά, πάλι, είχε δημοσιευθεί σχετική παράδοση από ένα χειρόγραφο του 18ου αιώνα, με τίτλο Ἀνάμνησις μερική περί τοῦ Ἄθω ὄρους τά λεγόμενα πάτρια καί ἀπόδειξις ὅτις πῶς ἦλθεν ἡ Θεοτόκος ἐν τῇ Κύπρῳ εἰς χώραν Λάρναξ.
Σύμφωνα προς το κείμενο αυτό, που ασφαλώς διασώζει παλαιότερη προφορική παράδοση, ο Λάζαρος αφού ήλθε στην Κύπρο και χειροτονήθηκε αρχιερέας, ήθελε να επισκεφθεί τη μητέρα του Χριστού αλλά δεν τολμούσε να ταξιδεύσει στα Ιεροσόλυμα εξαιτίας του φόβου των Ιουδαίων. Η Θεοτόκος, όταν έμαθε την επιθυμία του, ζήτησε να έλθει η ίδια στην Κύπρο προς συνάντησή του. Πράγματι, ξεκίνησε με καράβι συνοδευόμενη από τον Ιωάννη τον Θεολόγο. Άνεμοι και τρικυμίες όμως παρέσυραν το καράβι μέχρι το Άγιον Όρος (Άθω). Ύστερα από την περιπέτεια αυτή (που σχετίζεται και με τον παλαιό χαρακτηρισμό του Αγίου Όρους ως «Περιβολιού της Παναγίας»), η Θεοτόκος έφθασε τελικά στην Κύπρο και συνάντησε τον Λάζαρο στο Κίτιον όπου, συν τοις άλλοις του έδωσε και δώρα που η ίδια είχε φτιάξει, ένα ωμοφόριο και επιμανίκια. Παρόμοια παράδοση κατέγραψε και ο Ρώσος επίσκοπος Ευδόκιμος (Μόσχα, 1911), που παραπέμπει και σε αναφορά της Ακαδημίας του Κιέβου (1871).
Ανεφέρθη ήδη πως μετά τον θάνατό του, σε ηλικία 60 χρόνων, ο Λάζαρος ετάφη στην πόλη του Κιτίου. Αρκετούς αιώνες αργότερα, και συγκεκριμένα περί τα τέλη του 8ου αιώνα, αναφέρεται ότι είχε ανευρεθεί το λείψανό του, οπότε μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη επί ημερών του αυτοκράτορα Λέοντος Στ΄ του Σοφού (886-912).
Βλέπε λήμμα: Εκκλησία Αγίου Λαζάρου
Πιστεύεται μάλιστα ότι η σημαντική εκκλησία του Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα (αρχαίο Κίτιον), είχε αρχικά κτιστεί περί το 900 με δαπάνη του Βυζαντινού αυτοκράτορα, στη μνήμη του αγίου Λαζάρου και ως αντάλλαγμα για τη μεταφορά του λειψάνου του στην Κωνσταντινούπολη. Ναό στη μνήμη του αγίου Λαζάρου έκτισε ο Λέων Στ΄ ο Σοφός και στην Κωνσταντινούπολη, όταν το λείψανο μετεφέρθη εκεί, όπως γράφει ο Ζωναράς (Χρονικόν,16.13):
...Καί ἐπ’ ὀνόματι τοῦ ἁγίου Λαζάρου ναόν ἐδείματο [ο Λέων Στ΄] ἓτερον, εἰς ὅν καί τό ἱερόν ἐκείνου σῶμα ἀπεθησαύρισεν ἐκ τῆς Κύπρου μετενεχθέν...
Βλέπε λήμμα: Άγιος Λάζαρος, Λάρνακα
Παρόμοια αναφορά βρίσκουμε και στο Τριώδιον, αλλά και στο Μηναῖον (17 Οκτωβρίου), όπου δίνεται και μια πληροφορία, ότι το λείψανο είχε βρεθεί μέσα σε μαρμάρινη λάρνακα στην οποία υπήρχε και η επιγραφή: Λάζαρος ὁ τετραήμερος καί φίλος Χριστοῦ. Βρέθηκε δε, όπως σημειώνεται, θαμμένο στη γη, μετά παρέλευση χιλίων χρόνων από του ενταφιασμού του, πράγμα που δεν είναι σωστό γιατί, αφού βρέθηκε επί Λέοντος του Σοφού, το μεταξύ διάστημα ήταν λιγότερο από 900 χρόνια. Κατά μια παράδοση, από τη λάρνακα στην οποία βρέθηκε το λείψανο του αγίου, πήρε την ονομασία της η πόλη Λάρνακα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το γεγονός της εγκατάστασης του αγίου Λαζάρου στο Κίτιον της Κύπρου, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του, παραδέχεται η Ανατολική Ορθόδοξος Εκκλησία. Αντίθετα, η Δυτική Εκκλησία αποδέχεται την παράδοση ότι ο άγιος Λάζαρος είχε καταφύγει, μετά την ανάστασή του, στη Μασσαλία, κι είχε γίνει επίσκοπος εκεί.
Ότι όμως ο άγιος Λάζαρος είχε έλθει στην Κύπρο αντί να μεταβεί στη Γαλλία, θεωρείται πολύ πιο πιθανό κι ενισχύεται μέχρι βαθμού βεβαιότητος και από την ευαγγελική περικοπή, ότι μετά τον θάνατο του πρωτομάρτυρα Στεφάνου και την έναρξη των διωγμών των οπαδών του (σταυρωθέντος ήδη) Χριστού, οι πλείστοι των συντρόφων του φοβηθέντες διεσπάρησαν ἓως Φοινίκης καί Κύπρου καί Ἀντιοχείας (Πράξεις, ια, 19). Η σχετικά κοντινή απόσταση πάλι, μεταξύ Κύπρου και Ιουδαίας, καθώς και η ύπαρξη παροικίας συμπατριωτών του στο Κίτιον (κοντά στους οποίους ο Λάζαρος πιθανότατα είχε βρει φιλοξενία), ενισχύουν την ισχυρή παράδοση της εις Κύπρον παρουσίας του.
Η Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του αγίου Λαζάρου το Σάββατο που προηγείται της Αγίας Εβδομάδας, το λεγόμενο Σάββατο του Λαζάρου.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
