Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τοπικός άγιος της Κύπρου, τον οποίο μνημονεύει ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παρ. 36) που γράφει:

...Καί ὁ μέγας Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής εἰς τήν Μαραθάσαν, ὁποῦ διώχνει τά δαιμόνια, ὁ ποῖος ἦτον διάκος εἰς τήν ἐνορίαν τῆς Μαραθάσας...

Πράγματι, ο άγιος τιμάται ιδιαίτερα στη Μαραθάσα, όπου υπάρχει και μοναστήρι αφιερωμένο στον ίδιο, στο χωριό Καλοπαναγιώτης. Επίσης, σε διάφορα μέρη της Κύπρου σώζονται σε εκκλησίες τοιχογραφίες που παριστάνουν τον άγιο ως διάκονο. Η μνήμη του γιορτάζεται από την Εκκλησία στις 4 Οκτωβρίου. Πιστεύεται επίσης ότι ο τάφος του αγίου βρίσκεται εκεί όπου και το μοναστήρι του.

Ο αρχιμανδρίτης Κυπριανός (Ἱστορία Χρονολογική..., 1788, σ. 350) σημειώνει τα ακόλουθα:

... Ἰωάννης ὁ Λαμπαδιστής ἀπό τήν κώμην Καλοπαναγιώτην τῆς Μυριανθούσης, ὅσιος۬ περί αὐτοῦ γράφει ἡ  ἀκολουθία του, ὁποῦ ἔχουσιν οἱ τοπικοί...

Η ακολουθία του αγίου εξεδόθη το 1667 στη Βενετία από τον ιερομόναχο Γεράσιμο, σ' αυτήν δε αναφέρονται κάποιες πληροφορίες για τη ζωή του. Το επώνυμο Λαμπαδιστής, πάντως, ερμηνεύεται κατά διάφορους τρόπους. Ο ντε Μας Λατρί (Hist. Chypr. I, p. 96) θεωρεί ότι τούτο υποδηλώνει τον λαμπρό και πεφωτισμένο (...saint Jean Lampadiste, le brillant, l’ illuminé...), αν και παραδέχεται πως τίποτε στον όλο βίο του δεν δικαιολογεί τον τόσο υψηλό αυτό χαρακτηρισμό. Πάλι ο Φλώριος Βουστρώνιος, αφού σημειώνει τον μεγάλο σεβασμό που είχε ο άγιος στην Κύπρο, θεωρεί ότι το επώνυμό του προήλθε από το επίθετο Λαμπαδιστόν, το οποίο αποδίδει στο βουνό Τρόοδος εξαιτίας του ότι τούτο έλαμπε από τη λευκάδα των χιονιών.

Είναι όμως πιθανότερο ότι το επίθετο αυτό ο άγιος είχε πάρει από το όνομα του χωριού από το οποίο καταγόταν. Δεν υπάρχουν μαρτυρίες ότι το Τρόοδος λεγόταν ποτέ Λαμπαδιστόν. Στις Πράξεις Βαρνάβα το βουνό ονομάζεται Χιονώδες, αλλά τόσο σ' αυτές όσο και στον Βίο του αγίου Ηρακλειδίου, αναφέρεται ένα χωριό ή μια πόλη με την ονομασία Λαμπαδιστού που υπονοείται ότι βρισκόταν στα βουνά του Τροόδους (βλέπε λήμμα Λαμπαδιστού). Επίσης, στην Ακολουθία του αγίου (Βενετία, 1667, σ. 15) αναφέρεται ότι αυτός καταγόταν ἀπό κώμης Λαμπάδος... τῶν Γαλατῶν ἐπαρχίας... (με αποτέλεσμα να σημειώνουν και οι Χάκκετ - Παπαϊωάννου, ότι ο άγιος καταγόταν ἐκ τοῦ χωρίου Λαμπαδού παρά τήν Γαλάταν...). Ο Κυρ. Χατζηιωάννου (ΑΚΕΠ , Ε, 1983, αρ. 202) παρατηρεί πως «ούτε από την Λαμπαδοῦ ούτε από τη Λαμπάδα μπορούσε να παραχθεί τοπικό επίθετο Λαμπαδιστής, δηλωτικό του κατοίκου, αλλά Λαμπαδίτης ή και Λαμπαδιώτης ή με μια τέτοια κατάληξη που παίρνουν τα κυπριακά τοπικά επίθετα. Το Λαμπαδιστής δεν ήταν δηλωτικό κατοίκου, παρά σήμαινε τον δρομέα στις λαμπαδηδρομίες. Σε μια επιγραφή της Πάτμου του 3ου/2ου αι. π.Χ. αναφέρεται τό κοινόν τῶν λαμπαδιστῶν. Αλλά και ο φιλόσοφος Πύρρων ο Ηλείος... ζωγράφιζε λαμπαδιστάς... Επομένως ο άγιος Ιωάννης πήρε το επώνυμο Λαμπαδιστής από τις λαμπαδηδρομίες στις οποίες φαίνεται ότι διακρινόταν και όχι από το χωριό του, που δήθεν λεγόταν Λαμπαδού ή Λαμπάς, που είναι χωριό ανύπαρκτο και δημιουργήθηκε αργότερα για να δικαιολογηθεί το επώνυμο Λαμπαδιστής». Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς έζησε ο άγιος, αν και από μερικούς μελετητές αναφέρεται ότι είχε ζήσει κατά το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα. Ο Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου μάλιστα (Μορφές πού ἅγιασαν τήν Κύπρο, Α', 1982, σ. 57) προχωρεί να μας πληροφορήσει ότι ο άγιος καταγόταν από την «εὔανδρη Λαμπαδιστό» που βρισκόταν κοντά στο χωριό Μιτσερό όπου απεκαλύφθησαν και τα ερείπιά της. (Μια εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία Λαμπαδιώτισσα στο Μιτσερό, δεν φαίνεται να σχετίζεται με το υποτιθέμενο χωριό).

Από την Ακολουθία του αγίου, μαθαίνουμε πως αυτός ήταν ωραίος νέος τον οποίο οι γονείς του ήθελαν να νυμφεύσουν, μάλιστα τον αρραβώνιασαν με μια συγχωριανή του. Ο ίδιος όμως προτίμησε να παραμείνει αγνός και ν' αφιερωθεί στον Θεό, κι έτσι εγκατέλειψε την αρραβωνιαστικιά του. Για να τον εκδικηθούν, οι γονείς της νέας κατόρθωσαν με διάφορες μαγγανείες να τον τυφλώσουν. Ακολουθώντας τον μοναχικό βίο, κατέφυγε στα βουνά της Μαραθάσας όπου κι έζησε ασκητεύοντας τέσσερα περίπου χρόνια, δηλαδή μέχρι το τέλος της ζωής του. Πέθανε νέος, σε ηλικία 22 χρόνων, στις 4 Οκτωβρίου. Θεωρείται θαυματουργός, ιδίως δε για θεραπεία των δαιμονιζομένων, κι αν και τιμάται πολύ στην Κύπρο, είναι άγνωστος εκτός αυτής.