Λα Κάβα κάστρο
Στο μέσο περίπου της επίπεδης κορυφής του λόφου Λεοντάρι βουνό, στην Αθαλάσσα, βρίσκονται τα ερείπια δυο τετράγωνων πύργων που ενώνονται στη βόρεια πλευρά τους με ευθύ τοίχο μήκους 25 μ. περίπου. Στο δυτικό άκρο του τοίχου αυτού υπήρχε θύρα, όπως φαίνεται από το κατώφλι που σώζεται, και μια τετράγωνη τρύπα στον τοίχο, στα δυτικά, στην οποία έμπαινε ξύλινη δοκός για στερέωση της θύρας. Το πάχος των τοίχων των πύργων και του ευθύγραμμου τοίχου φθάνει σχεδόν τα 2 μ. Σύμφωνα με τον Λεόντιο Μαχαιρά, το κάστρο το έκτισε ο βασιλιάς Πέτρος Β' (1369-1382) λίγο πριν πεθάνει. Είναι πιθανότερο ότι το κάστρο αυτό που χρησίμευε σαν παρατηρητήριο και για έλεγχο του δρόμου που οδηγούσε από τη Λάρνακα στη Λευκωσία, κτίσθηκε από τον βασιλιά Ιάκωβο Α' γύρω στα 1385. Οι τετράγωνοι πύργοι φαίνεται ότι ήσαν διώροφοι και καλύπτονταν με οξυκόρυφες καμάρες. Αυτό φαίνεται καθαρά στον δυτικό πύργο που διατηρείται σε αρκετό ύψος, μέχρι τη γένεση της καμάρας. Επίσης στο βορειοανατολικό άκρο του πύργου αυτού, κοντά στη θύρα, σώζονται τα υπολείμματα κτιστής σκάλας που οδηγούσε στον όροφο. Η σκάλα ήταν κατασκευασμένη στο πάχος του βόρειου τοίχου.
Το κάστρο αυτό μοιάζει με το κάστρο της Σίγουρης, στα βορειοανατολικά της Λύσης, που είχε κτίσει ο Ιάκωβος Α'.
Η άποψη ότι το κάστρο Λα Κάβα είναι το ίδιο με τον πύργο Μαργαρίτα που είχε κτίσει ο Πέτρος Α' δεν είναι ορθή, γιατί ο πύργος Μαργαρίτα ή Ελεούσα (Misericordie) ήταν όχι μακριά από το τείχος της Λευκωσίας. Γι΄ αυτό η επισκευή του πύργου από τον Ιάκωβο Α' (1382-1398), η μετατροπή του σε βασιλική κατοικία και η δημιουργία κήπου γύρω απ' αυτόν δεν έχουν σχέση με το κάστρο Λα Κάβα. Στο κάστρο Λα Κάβα μεταφέρθηκαν για ταφή τα κεφάλια των αδελφών Μοντολίφ που είχαν αποκεφαλισθεί προηγουμένως στο κάστρο του Βουφαβέντο (κάστρο Λιόντας).
Το κάστρο Λα Κάβα κτίσθηκε την εποχή που η Λάρνακα αντικατέστησε την Αμμόχωστο σαν το κυριότερο λιμάνι της Κύπρου και είχε σκοπό αφενός μεν την προστασία του δρόμου που ένωνε τη Λάρνακα με τη Λευκωσία, αφετέρου δε την επίβλεψη των προσβάσεων προς τη Λευκωσία αφού δέσποζε της πεδιάδας, σε μια περίοδο που οι γενουατικές επιδρομές ήταν καθημερινό σχεδόν φαινόμενο. Για να προστατεύεται το κάστρο φαίνεται ότι είχε σκαφεί τάφρος στα νότια των δυο πύργων που ίσως γεφυρωνόταν με κάποια κινητή γέφυρα. Πρέπει να σημειωθεί ότι μόνο από τα νότια του λόφου μπορούσε να ανεβεί κανείς στην κορυφή του. Τα ίχνη της τάφρου, που έχει γεμίσει, διακρίνονται μέχρι σήμερα. Το κάστρο πρωτοκαταστράφηκε από τους Μαμελούκους το 1426, μετά την ήττα του βασιλιά Ιανού στη Χοιροκοιτία.
Όπως και τα άλλα κάστρα της Κύπρου έτσι και το κάστρο Λα Κάβα καταστράφηκε με ανατίναξη από τους Βενετούς στην τρίτη δεκαετία του 16ου αιώνα. Φαίνεται όμως ότι η ισόγεια αίθουσα του δυτικού πύργου είχε διασωθεί σε καλή σχετικά κατάσταση και χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους για αρκετό καιρό. Τον 19ο αιώνα όμως το κάστρο ερειπώθηκε τελείως και εγκαταλείφθηκε. Το 1870 ύστερα από άδεια του Τούρκου πασά, οι τοίχοι του κάστρου γκρεμίστηκαν και οι ογκόλιθοι με τους οποίους ήσαν κτισμένοι χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του ναού της Φανερωμένης στη Λευκωσία.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια