Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η λαογραφία είναι η επιστήμη που εξετάζει το λαϊκό πολιτισμό ενός έθνους, που έχει σαν υποκείμενο των ερευνών της τους κατά παράδοση λόγους και πράξεις ενός λαού. Ο λαός εξετάζεται ενιαίος, αφού αποτελείται από ολόκληρο το ανθρώπινο πλήθος, μορφωμένο κι αμόρφωτο, που το συνδέει συναίσθηση της κοινής καταγωγής, ομότροπα ήθη, κοινή παράδοση και κοινός τρόπος του σκέπτεσθαι, συνήθως και κοινή γλώσσα.

Τα λαογραφικά στοιχεία είναι διάχυτα σ' όλους όσοι αποτελούν τον λαό, πλούσιους και φτωχούς, χωρικούς και αστούς, μορφωμένους και αμόρφωτους.

Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Κύπρου

Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος -Αρχείο ΡΙΚ

Γενικότερα, η λαογραφία εξετάζει όλες τις εκδηλώσεις της ζωής ενός λαού, αναλύει τις ενέργειες και τις πράξεις που γίνονται και επιζούν μέσα στην παράδοσή του και ερμηνεύει τις πνευματικές και ψυχικές του δραστηριότητες, που αποτελούν συνολικά τον πολιτισμό του.

Στην Ελλάδα η λαογραφία είναι πολύ παλαιά. Ήδη ο Όμηρος αρέσκεται να μνημονεύει και να χαρακτηρίζει τα ξενότροπα ήθη άλλων λαών. Συνεχίζεται η λαογραφία από τους λεγόμενους «λογοποιούς» και τελειοποιείται από τον Ηρόδοτο, που περισσότερο μπορεί να χαρακτηριστεί κι ως εθνολόγος που περιγράφει τη ζωή πολιτισμένων και απολίτιστων λαών. Ακολουθούν ο Ιπποκράτης, με στοιχεία λαογραφικά, και πολλοί άλλοι αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Ξενοφάνης, ο Παρμενίδης, ο Αριστοτέλης, ο Θεόφραστος, ο Στράβων, ο Αθήναιος, ο Παυσανίας, ο Πλούταρχος κ.α.

Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους εξακολούθησε η λαογραφική παρατήρηση. Οι πατέρες της Εκκλησίας μελετούσαν τις λαϊκές δοξασίες προκειμένου να τις πολεμήσουν. Παράλληλα οι αγιογράφοι και χρονογράφοι έχουν αρκετές ειδήσεις για τον λαϊκό βίο. Οι σχολιαστές Αρέθας και Ευστάθιος Θεσσαλονίκης ανατρέχουν στον λαό για να ερμηνεύσουν τα αρχαία. Από τον 11ο αιώνα παρατηρείται μια στροφή προς τη λαογραφία με τον Μιχαήλ Ψελλό, που

προσπάθησε να ερμηνεύσει σύγχρονες δεισιδαιμονίες, έθιμα και παροιμίες.

Μετά την άλωση (1453) τα πράγματα άλλαξαν. Ο ρόλος της Εκκλησίας διαφοροποιήθηκε, η δε εκκλησιαστική παράδοση θα γίνει η ίδια λαογραφικό υλικό, όπως και τα μεσαιωνικά έπη. Η Εκκλησία, ιδίως τα μοναστήρια, θα ασκήσει τη λαϊκή ιατρική και θα δραστηριοποιηθεί και σε άλλους τομείς. Κατά τους νεότερους χρόνους ασχολήθηκαν πολλοί με τη λαογραφία, κυρίως για ν' αποδείξουν την ενότητα του ελληνικού έθνους από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, για ν' ανατρέψουν κυρίως τις θεωρίες του J. Ph. Fallmerayr. Κατά τον περασμένο αιώνα ασχολήθηκαν αρκετοί ξένοι με τη συλλογή δημωδών ασμάτων και παραμυθιών, όπως ο W. von Haxtrausen, ο C. Fauriel, ο Α. Passow, ο J. G. Von Hahn, ο J. Pio. Αλλά και διάφοροι αρχαιολόγοι προσπάθησαν να κατανοήσουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό μέσω των δοξασιών και εθίμων του λαού των Νεοελλήνων.

Ο κατ' εξοχήν όμως πατέρας της ελληνικής λαογραφίας υπήρξε ο Νικόλαος Γ. Πολίτης που γεννήθηκε το 1852 στην Καλαμάτα και πέθανε το 1921 στην Αθήνα. Το 1908 ίδρυσε την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία που από τον επόμενο χρόνο άρχισε και την κυκλοφορία του περιοδικού Λαογραφία. Από το 1907 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το μάθημα της λαογραφίας.