Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η ξυλόστεγη εκκλησία του Αγίου Κυριακού βρίσκεται βόρεια έξω από το χωριό Ευρύχου και χρησιμεύει σαν κοιμητηριακή. Πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές μεσαιωνικές εκκλησίες της Κύπρου. Έχει σχήμα ορθογώνιο, μακρόστενο που καταλήγει σε ημικυκλική αψίδα εγγεγραμμένη σ' ευθύ ανατολικό τοίχο. Έχει εσωτερικές διαστάσεις 11,66X3,50 μ., χωρίς την αψίδα. Η αψίδα έχει χορδή 2,40 μ. και βέλος 1,20 μ. Σήμερα η εκκλησία έχει τρεις εισόδους, μια στο μέσο του δυτικού τοίχου πλάτους 0,90 μ. και από μια στον βόρειο και τον νότιο τοίχο. Η θύρα του νότιου τοίχου είναι σχετικά πρόσφατη, αφού το τόξο της έχει καταστρέψει τη ξυλοδεσιά του νότιου τοίχου. Εξάλλου σε κάτοψη της εκκλησίας που δημοσίευσε ο G. Jeffery το 1916 δεν υπάρχει νότια θύρα.

Στον βόρειο τοίχο υπάρχει προσαρτημένος, ανατολικά της βόρειας θύρας, μικρός ορθογώνιος θάλαμος καμαροσκέπαστος, στον βόρειο τοίχο του οποίου υπάρχει ο κτιστός τάφος του αγίου Κυριακού. Η καμάρα του νεκρικού αυτού θαλάμου γεφυρώνει το άνοιγμα στον βόρειο τοίχο της εκκλησίας. Ο θάλαμος καλύπτεται από προέκταση της ξύλινης δίρριχτης στέγης της εκκλησίας που είναι καλυμμένη με αγκιστρωτά κεραμίδια.

Οι τοίχοι της εκκλησίας είναι κτισμένοι με ακατέργαστους λίθους και λάσπη. Μόνο στο περίθυρο της νεότερης νότιας θύρας χρησιμοποιούνται πελεκητοί λίθοι. Η εκκλησία δεν φαίνεται να είχε ζωγραφισθεί ολόκληρη, παρά την αντίθετη άποψη του G. Jeffery και του R. Gunnis. Τοιχογραφίες υπάρχουν μόνο ολόγυρα από το άνοιγμα του νεκρικού θαλάμου στον βόρειο τοίχο. Στα δεξιά σώζεται η Θεοτόκος από τη σκηνή του Ευαγγελισμού κι ανατολικότερα τα υπολείμματα τοιχογραφίας ιεράρχη. Αριστερά, ανάμεσα στον νεκρικό θάλαμο και τη βόρεια θύρα, σώζονται ο άγιος Δημήτριος κι ένας ιεράρχης. Και οι δυο έχουν έξεργους φωτοστέφανους στολισμένους με φυτικό βλαστό. Οι τοιχογραφίες που σώθηκαν είναι αξιόλογες. Θυμίζουν τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Η έντονη όμως σχηματοποίηση στις πτυχώσεις και ο θρόνος της Θεοτόκου τις χρονολογούν στον 16ο αιώνα. Το εικονοστάσιο που αναφέρουν ο G. Jeffery και ο R. Gunnis σαν σύγχρονο της εκκλησίας, δεν υπάρχει σήμερα. Στη θέση του υπάρχει νεότερο άτεχνο εικονοστάσιο.

Εργασίες συντήρησης

Η Ιερά Μητρόπολις Μόρφου, σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, ανέλαβε την πρωτοβουλία να ανακαινίσει το ταφικό παρεκκλήσιο του Οσίου Κυριακού και μια πρώτη ανακαίνιση είχε γίνει το έτος 2000. Προϊστάμενος των εργασιών συντήρησης υπήρξε ο Γεώργιος Φιλοθέου, αρχαιολόγος και λειτουργός Α΄ του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Οι εργασίες συνεχίστηκαν το 2014 και διάρκεσαν 6 μήνες. Κατά τη διάρκεια της αναπαλαίωσης  του τάφου του οσίου, βρέθηκαν τμήματα  των λειψάνων του οσίου Κυριακού και, το πλέον θαυμαστό, το οποίο έχει ταυτόχρονα και ιστορική αξία, ο επιστήθιος σταυρός, που έφερε ο άγιος κατά τη διάρκεια της ζωής του και κατά τον ενταφιασμό του, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους κ. Γεώργιο Φιλοθέου, Χριστόδουλο Χατζηχριστοδούλου και τον αρχιμανδρίτη Φώτιο Ιωακείμ, ειδικό σε θέματα αγιολογίας. Ο ορειχάλκινος αυτός επιστήθιος σταυρός-λειψανοθήκη χρονολογείται στον 11ο αιώνα και έχει διασωθεί μόνο το ήμισυ τμήμα του, επάνω στο οποίο απεικονίζεται, σε εγχάρακτη παράσταση, ο άγιος Μεγαλομάρτυς Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος, σε στάση δεήσεως, και φέρει ονομαστική επιγραφή, «Ο άγιος Γεώργιος». Κατά την άποψη του π. Φωτίου, ο σταυρός αυτός είναι Συριακού τύπου, οπόταν προέρχεται πιθανόν από τα μέρη της Συρίας. Κατά συνέπεια, είμαστε σε θέση να χρονολογήσουμε περίπου την εποχή ακμής και κοίμησης του οσίου Κυριακού, που ήταν ο 11ος αιώνας.

Η κάρα του οσίου Κυριακού φυλάσσεται στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Ευρύχου. Τα ευρεθέντα λείψανα και ο επιστήθιος σταυρός του οσίου Κυριακού τοποθετήθηκαν σε ειδική λειψανοθήκη.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια