Αρμα
Μικρό, ελαφρό και πολύ ανθεκτικό, δίτροχο πολεμικό αμάξι, που χρησιμοποιήθηκε δραστικά και αποτελεσματικά στις στρατιωτικές επιχειρήσεις των Ασσυρίων, Βαβυλωνίων, Χετταίων, Αιγυπτίων, Ελλήνων, Φοινίκων, Περσών, Ετρούσκων, Ρωμαίων και όλων των άλλων λαών της αρχαιότητας.
Ο βασικός τύπος του δίτροχου πολεμικού άρματος με το τετράγωνο ή ορθογώνιο αμάξωμα, που με μικρές μόνο παραλλαγές στο σχήμα και το μέγεθος ήταν κοινός σ' όλους τους αρχαίους στρατούς, αποτελεί εξέλιξη του πανάρχαιου γεωργικού αμαξιού των νομαδικών λαών της Μεσοποταμίας. Τα πρώτα πέντε δείγματα των πολεμικών αρμάτων απεικονίζονται σε επιβλητικό προϊστορικό ανάγλυφο του 3000 π.Χ., που προέρχεται από τους μνημειακούς τάφους της πόλης Ουρ της Μεσοποταμίας και που σήμερα βρίσκεται στο Βρεττανικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Λονδίνου.
Η εμφάνισή του στην Κύπρο
Το άρμα πρωτοεμφανίστηκε στον ελλαδικό χώρο γύρω στις αρχές του 14ου αιώνα π.Χ. και στη συνέχεια, παράλληλα με την εξάπλωση του μυκηναϊκού πολιτισμού, η διάδοσή του επεκτάθηκε στα ευρύτερα πλαίσια του μεσογειακού χώρου και στην Κύπρο. Αδιάσειστες μαρτυρίες για το γεγονός αυτό αποτελούν οι παραστάσεις των πολυάριθμων πήλινων μυκηναϊκών αγγείων του ζωγραφικού ρυθμού, που βρέθηκαν στην κυρίως Ελλάδα, στο Αιγαίο, στη Συρία και στην Κύπρο, ανάμεσα στις οποίες δεσπόζουν τα πολεμικά άρματα όπως ακριβώς περιγράφονται στα ομηρικά έπη της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας». Εξέχουσα θέση ανάμεσα σ' όλα τα γνωστά μυκηναϊκά αγγεία με παραστάσεις πολεμικών αρμάτων κατέχει ο περίφημος αμφοροειδής κρατήρας, ο λεγόμενος κρατήρας του Διός, που βρέθηκε στην Έγκωμη Αμμοχώστου.
Ο κρατήρας του Διός
Βλέπε λήμμα: Έγκωμη
Το κύριο θέμα της τυποποιημένης εικονογραφικής σύνθεσης, που καταλαμβάνει ολόκληρη τη μια από τις δυο πλευρές του αγγείου, ταυτίστηκε με τη γνωστή ελληνική μυθολογική παράσταση, που εξυμνείται από τον Όμηρο στην «Ιλιάδα» και που παριστάνει πολεμικό άρμα σταματημένο μπροστά από το Δία, που κρατά τη ζυγαριά του πεπρωμένου των πολεμιστών προτού αυτοί αναχωρήσουν για τη μάχη. Από την Έγκωμη προέρχονται κι άλλα παρόμοια Κυπρομυκηναϊκά αγγεία με παραστάσεις πολεμικών αρμάτων σ' ολόκληρη την επιφάνειά τους.
Βλέπε λήμμα: Αχαιοί και Κύπρος και Αγγειοπλαστική- Μυκηναϊκά αγγεία
Περιγραφή του άρματος από τον Όμηρο
Ολοζώντανη περιγραφή των μυκηναϊκών πολεμικών αρμάτων δίνει και πάλι ο Όμηρος σε διάφορα εδάφια της«Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας». Σύμφωνα μ' αυτή, το μυκηναϊκό άρμα απετελείτο από ένα μικρό τετράγωνο ή ελαφρά ορθογώνιο αμάξωμα, στηριγμένο πάνω σε δυο τροχούς, που είχε χωρητικότητα μόνο για ένα ηνίοχο κι ένα πολεμιστή. Το πίσω μέρος του αμαξώματος ήταν πάντοτε ανοικτό και το μπροστινό κλειστό μ' ένα ψηλό στηθαίο, που προστάτευε τον πολεμιστή και τον ηνίοχο από τις εχθρικές επιθέσεις. Οι τροχοί ήταν κατασκευασμένοι από πολύ σκληρό ξύλο, εφοδιασμένοι με τέσσερις ακτίνες και προστατευμένοι εξωτερικά με σιδερένιο στεφάνι, το επίσωστρο. Τα άρματα χωρίζονταν σε δυο κατηγορίες: Τις ξυνωρίδες, που σέρνονταν από δυο άλογα και τα τέθριππα, που σέρνονταν από τέσσερα άλογα. Τόσο οι ξυνωρίδες όσο και τα τέθριππα ήταν αποκλειστικά κατασκευασμένα για να μεταφέρουν με μεγάλη ταχύτητα μόνο δυο άτομα, τον ηνίοχο και τον πολεμιστή —τοξότη—, γι' αυτό ονομάζονταν και δίφροι.
Η χρήση του μυκηναϊκού άρματος στους πολέμους συνεχίστηκε στην Ελλάδα και στην Κύπρο μέχρι τα τέλη του 6ου περίπου, αιώνα π.Χ. Στη διάρκεια των Κλασσικών, Ελληνιστικών κι όλων των μεταγενέστερων χρόνων, με την άρτια οργάνωση του ιππικού, του πεζικού και των άλλων στρατιωτικών σωμάτων, το άρμα αποσύρθηκε από τις ελληνικές πολεμικές επιχειρήσεις σε αντίθεση με τους ξένους στρατούς που το χρησιμοποιούσαν συνεχώς και μάλιστα πολύ πιο τελειοποιημένο και ενισχυμένο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα δρεπανιφόρα άρματα των Περσών που χρησιμοποιήθηκαν σ' όλους τους Ελληνο-Περσικούς πολέμους. Οι ανάγλυφες παραστάσεις των αρμάτων με τους ηνίοχους και τοξότες, που κοσμούν τμήματα της ζωφόρου του Παρθενώνα και μερικά από τα αττικά αγγεία του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. αποτελούν συμβολικά δείγματα μιας προγενέστερης ηρωικής εποχής στην Ελλάδα, που επισφράγισε την ταυτότητα και καθόρισε τη μελλοντική υπόσταση του ελληνικού πολιτισμού.
Βλέπε λήμμα: Πέρσες και Κύπρος
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
