Κυπροβάσα
Παλαιός οικισμός που δεν υφίσταται πια. Βρισκόταν στο δάσος Μαχαιρά (επαρχία Λευκωσίας, πολύ κοντά στα όρια της επαρχίας Λάρνακας), περί τα 8 χμ. νότια του χωριού Λυθροδόντας. Άλλο τόσο περίπου απέχει από το χωριό Πάνω Λεύκαρα, που βρίσκεται προς τα νοτιοανατολικά. Σήμερα ελάχιστα ίχνη του οικισμού είναι ορατά, μεταξύ δε αυτών και ερείπια παλαιάς εκκλησίας του Αγίου Νικολάου.
Ο οικισμός της Κυπροβάσας υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και της Βενετοκρατίας, οπότε πιθανότατα αποτελούσε μικρό φέουδο. Σε χειρόγραφο της περιόδου της Βενετοκρατίας αναγράφεται ο οικισμός αυτός μαζί με άλλους γειτονικούς:
...Tripidi, Aviona, Chiprovassa, Teredia... Filani...
(Βλέπε Κυπριακά Χρονικά, ΙΓ΄, σ. 53, χειρόγραφο Λειμωνίδα).
Η ονομασία, ωστόσο, του οικισμού, σύνθετη από τις λέξεις Κύπρος και βάσσα (=δασώδης κοιλάδα στην αρχαία ελληνική, από όπου και οι ονομασίες των χωριών Βάσα, Γεράσα) υποδηλώνει ότι ήταν παλαιότερος της περιόδου της Φραγκοκρατίας.
Ο οικισμός φαίνεται ότι διαλύθηκε μετά την τουρκική κατάληψη της Κύπρου (1570-71), άγνωστο όμως πότε ακριβώς και για ποια αιτία. Πιθανώς είχε κατασχεθεί, ως φέουδο που ήταν, από τις τουρκικές αρχές. Πάντως περί τα μέσα του 18ου αιώνα ο οικισμός ήταν ήδη ερειπωμένος, η δε περιοχή του βρισκόταν στην κατοχή των τουρκικών αρχών, από τις οποίες αναφέρεται ότι την πήρε για λογαριασμό του μοναστηριού της Παναγίας του Μαχαιρά ο τότε ηγούμενος Παρθένιος*, πασίγνωστος και θρυλικός για τη μυϊκή δύναμή του, αν και δεν ήταν ιδιαίτερα σωματώδης. Ο Παρθένιος, γύρω στα 1747, νίκησε στη Λευκωσία, σε αγώνα πάλης, έναν Τούρκο πρωτοπαλαιστή, κερδίζοντας έτσι τον θαυμασμό του τότε Τούρκου κυβερνήτη του νησιού, που του επέτρεψε να ζητήσει μια χάρη˙ ο Παρθένιος ζήτησε να του δοθεί, για λογαριασμό του μοναστηριού του, η Κυπροβάσα, η οποία και του εδόθη. Η έκταση, που έκτοτε απετέλεσε τσιφλίκι του μοναστηριού του Μαχαιρά, αποτελείται από 500 περίπου σκάλες εκ των οποίων οι 400 αποτελούνται από λόφους και οι υπόλοιπες 100 από κοιλάδα με ελαιόδενδρα και χαρουπόδενδρα.
Σε παλαιό σπίτι στην περιοχή, αναγράφεται σε πέτρινη πλάκα η επιγραφή: ΙΣ ΧΣ [=Ιησούς Χριστός] ΝΙΚΑ 1749, ΠΑΡΘΕΝΙΟΝ, ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 13.
Το μοναστήρι δημιούργησε εκεί φυτεία με δεξαμενή και διάφορες εγκαταστάσεις.